કામિની શ્રોફ
ફ્રેન્ચ ફ્રાઈઝ (આપણી પોટેટો ચિપ્સ), વોફલ્સ, ચોકલેટ અને બિયર માટે પ્રખ્યાત બેલ્જીયમ યુરોપનો સમૃદ્ધ દેશ છે. દેશનું અર્થતંત્ર મજબૂત છે અને છથી 15 વર્ષનાં બાળકો માટે શિક્ષણ ફરજિયાત છે. વૈજ્ઞાનિક વિચારધારાને પ્રાધાન્ય અપાય છે. બેલ્જીયમની મુલાકાત લેતી વખતે અનેક લોકોની જેમ પહેલા પાટનગર બ્રસેલ્સની મુલાકાત લીધી. શહેરની કેટલીક ખાસિયતો છે જે ગમ્મત તો કરાવે છે અને સાથે સાથે જ્ઞાનવર્ધક સુધ્ધાં છે. એક તરફ ફિઝિક્સ (ભૌતિકશાસ્ત્ર)ના પ્રતીક જેવું એટોમિયમ છે તો બીજી તરફ ફિલોસોફી (તત્ત્વજ્ઞાન)થી પરિચિત કરાવતું સોક્રેટિસ કેફે સુધ્ધાં છે. બ્રસેલ્સ એટલે ફિઝિક્સથી ફિલોસોફી સુધીની સફર જેમાં જીવન દર્શન છે, જીવનનો અર્થ છે. બ્રસેલ્સના મુકામ દરમિયાનના યાદગાર સંભારણાં પ્રસ્તુત છે.
હાલીબ્રોસ- ભૂરૂં વન
ડચ ભાષામાં બ્રોસ’નો અર્થ થાય છે વન-જંગલ અને હાલી બેલ્જીયમનું એક શહેર છે. હાલી શહેરના વનમાં કુદરતનો કરિશ્મા જોવા લાખોની સંખ્યામાં દર વર્ષે એપ્રિલમાં બ્રસેલ્સ નજીકના આ શહેરમાં આવી પહોંચે છે. એના રંગને કારણેબ્લુબેલ્સ’ તરીકે ઓળખાય છે. સૌંદર્યનો સાક્ષાત અવતાર એવા આ ફૂલ જાદુ પાથરે છે, એની અનોખી આભા છે… વિશેષણો ઓછા પડે. નરી આંખે જોઈને જ એનું સૌંદર્ય મહેસૂસ થાય. અત્તરને ભુલાવી દે એવી સુગંધ ધરાવતા હાલીબ્રોસનું વન 542 હેક્ટરમાં ફેલાયેલું છે.
આજની તારીખમાં હાલીબ્રોસ બેલ્જીયમ સરકારના અખત્યાર હેઠળ છે. જોકે, એની માલિકી કેટલાક હાથમાં ફરી ચૂકી છે. ઈતિહાસ કહે છે કે સાતમી સદીમાં અંગત માલિકીનું હતું. 13મી સદીમાં બ્રસેલ્સના રાજવીઓના તાબામાં આવ્યું અને 17મી સદીમાં ફરી અંગત માલિકીનું બની ગયું હતું. એ સમયે વન વિસ્તાર 1125 હેક્ટરમાં ફેલાયેલું હતું. 1794માં ફ્રેન્ચ લશ્કરના કબજામાં આવ્યું, પછી નેધરલેન્ડ્સની માલિકી થઈ.
કમનસીબે પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધમાં જર્મન લશ્કરે એને ખેદાનમેદાન કરી નાખ્યું. સદનસીબે 1929માં હાલીબ્રોસ બેલ્જીયમ સરકાર હસ્તક આવ્યું અને 1930થી 1950 દરમિયાન એની ખૂબ ખાતર બરદાસ્ત થઈ અને આજનું સુંદર સ્વરૂપ અસ્તિત્વમાં આવ્યું. આ ફૂલ એટલા નાજુક હોય છે કે આંગળી પણ અડી તો ખરી પડે છે. એટલે સહેલાણીઓએ નિશ્ચિત કરેલી કેડી પર જ ચાલવાનું હોય છે.
આ પણ વાંચો: એક નજર ઈધર ભી… : નેધરલેન્ડ્સ: તુ `ચીઝ’ બડી હૈ મસ્ત મસ્ત…
સોક્રેટિસ કેફે
મનુભાઈ પંચોળી દર્શક'ના આપણે આભારી છીએ કે ગુજરાતીમાંસોક્રેટિસ’ નવલકથા લખી મહાન ગ્રીક તત્ત્વજ્ઞાનીથી આમ જનતાને પરિચય કરાવ્યો. સદગુણ એટલે જ્ઞાન એવી વ્યાખ્યા આપનારા સોક્રેટિસે તત્ત્વજ્ઞાન એકદમ સામાન્ય માણસ સુધી પહોંચાડ્યું. માનવ જીવનને ઉત્તમ બનાવતા વિચારો કરવાની તેની નેમ હતી.
1996માં ક્રિસ્ટોફર ફિલિપ્સ નામના ગ્રીક અમેરિકન લેખકે વિશ્વવિખ્યાત ઐતિહાસિક વિચારકોનો વારસો આગળ વધારવાના આશય સાથે સોક્રેટિસ કેફેની પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી જેમાં સોક્રેટિસની વિચારધારાને વ્યાપક બનાવવાની કોશિશ થઈ રહી છે. બ્રસેલ્સમાં પણ આવું કેફે છે જેની મુલાકાત લેનારાઓની સંખ્યા મોટી નથી, પણ સારી છે.
આ ઉપરાંત બ્રસેલ્સમાં પેલેસ ઓફ જસ્ટિસ, રોયલ મ્યુઝિયમ ઓફ ફાઈન આર્ટસ, રોયલ ગ્રીન હાઉસ, હોર્ટ મ્યુઝિયમ જેવા બીજા પણ માણવા લાયક સ્થળો છે. કોઈનું સ્થાપત્ય, કોઈનો ઈતિહાસ તો કોઈના સૌંદર્ય-ભવ્યતા હેરત પમાડે છે. અને હા, સ્થાનિક લોકો કિંગ લિયોપોલ્ડ-બીજાનો ઉલ્લેખ કરે છે. બેલ્જીયમના ઈતિહાસમાં આ રાજા `બિલ્ડર કિગ’ તરીકે પ્રખ્યાત છે. અનેક પબ્લિક અને પ્રાઈવેટ પ્રોપર્ટીનું બાંધકામ તેણે કરાવ્યું હતું.
આ પણ વાંચો: એક નજર ઈધર ભી… : હે-ઓન-વાય: વેલ્સની નોખી પુસ્તક નગરી
એટોમિયમ
1830ની ક્રાંતિ પછી બેલ્જીયમને આઝાદી મળી. સ્વતંત્રતાની પચીસમી વર્ષગાંઠે 1855માં બેલ્જિયમમાં વિશાળ પાયે રાષ્ટ્રીય ઉજવણીનો પ્રારંભ થયો. એના 100 વર્ષ પછી 1958માં `એક્સપો 58′ નામના વર્લ્ડ ફેરનું આયોજન બ્રસેલ્સમાં કરવામાં આવ્યું હતું. પેરિસના વિશ્વવિખ્યાત આઇફેલ ટાવર (એફિલ ટાવર)ની ઊંધી પ્રતિકૃતિ તરીકે એક ઈમારત બાંધવાની યોજના હતી.
જોકે આ વિચાર કાગળ પર જ રહી ગયો, કારણ કે 1950ના દાયકામાં ઍટમિક એજ, અણુ યુગથી મનુષ્ય જીવનમાં પરિવર્તનો આવવાના શરૂ થઈ રહ્યાં હતાં. આ પરિસ્થિતિએ મૂળભૂત વિચારનો જ છેદ ઉડાડી દીધો. પરિણામે આઇફેલ ટાવરની પ્રતિકૃતિ કરવાને બદલે વિજ્ઞાનનું સ્વરૂપ ધરાવતો ઍટોમિયમ પાર્ક બનાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો. એટોમિયમ માનવજાતના વિકાસ અને ઉન્નતિમાં વૈજ્ઞાનિક વિચારધારા અને અભિગમના મહત્ત્વનો સ્વીકાર કરે છે.
સ્ટીલની બનેલી આ ઈમારત 335 ફૂટ ઊંચી છે અને એનો વ્યાસ 59 ફૂટ છે. એમાં કુલ 9 ગોળા (જઙઇંઊછઊ) છે. 10 ફૂટ વ્યાસની ટ્યુબ બધા ગોળાને જોડે છે. સ્ટીલ એ લોખંડનું રાસાયણિક સ્વરૂપ છે. એનો દેખાવ લોખંડના ક્રિસ્ટલ અથવા સ્ફટિકને મળતો રાખવામાં આવ્યો છે. સમગ્ર બાંધકામને એલ્યુમિનિયમનું કોટિગ લગાડવામાં આવ્યું છે અને એનું વજન 2400 ટન છે. સૌથી ઉપરના ગોળામાં પહોંચીને સમગ્ર બ્રસેલ્સ શહેરનું દર્શન કરી શકાય છે. થોડાં વર્ષ પહેલા આ ભવ્ય ઇમારતનું રિનોવેશન કરવામાં આવ્યું હતું.
ઈમારતને એવી લોકપ્રિયતા મળી કે સહેલાણીઓ માટે અનેરા આકર્ષણનું કેન્દ્ર બની ગયું અને બ્રસેલ્સના વિકાસમાં એનું મોટું યોગદાન રહ્યું છે. સાયન્ટિફિક ટેમ્પરનું પ્રતિબિંબ એવી આ ઈમારતનો સૌથી મોટો ફાયદો એ થાય છે કે એ કોઇ પણ વિચારધારાને જડ બનતા અટકાવી શકે છે. આ દૃષ્ટિએ ઍટોમિયમ જેવા સ્ટ્રક્ચર કેટલું મહત્ત્વ ધરાવે છે એ સમજાય છે.
આ પણ વાંચો: એક નજર ઈધર ભી… : ટિટિઝી નોસ્ટેટ: કક્કુ ક્લોકનું કામણ
મ્યુઝિકલ ઈન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ મ્યુઝિયમ:
યુરોપના સંગીત સંગ્રહાલયમાં સંગીતનો સમૃદ્ધ વારસો ધરાવતા બંગાળના કલકત્તાનું કનેક્શન જોવા મળે તો આનંદ વધુ થાય, પણ આશ્ચર્ય ઓછું થાય. એમાંય જ્યારે ખબર પડે કે 1876માં કલકત્તાના રાજા સુરિન્દર મોહન ટાગોર નામના મ્યઝિકોલોજિસ્ટએ સોએક ભારતીય વાદ્યોની ભેટ આપી મ્યુઝિયમ શરૂ કરવામાં યોગદાન આપ્યું હતું ત્યારે આનંદમાં અભિમાનનો ઉમેરો થાય.
વિશાળ ટાગોર પરિવારના સભ્ય રાજા સુરિન્દર મોહન ભારતીય અને પાશ્ચાત્ય સંગીતના અઠંગ અભ્યાસુ હતા અને બંગાળ સંગીત શાળા અને બંગાળ સંગીત અકાદમીની સ્થાપના તેમણે કરી હતી. રાજાજીની ભેટ મળ્યા બાદ છેલ્લા સૈકામાં મ્યુઝિયમમાં વિશ્વની દરેક સંસ્કૃતિના 8 હજાર અગ્રણી વાજિંત્ર એકઠા કરવામાં સફળ રહ્યું છે.
મ્યુઝિયમમાં વાદ્યોની ગોઠવણ પણ વિશિષ્ટ પ્રકારે કરવામાં આવી છે. પિયાનો-ઓર્ગન જેવા મિકેનિકલ ઈન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ બેઝમેન્ટમાં, હાર્પ-ફ્લુટ જેવા પરંપરાગત વાદ્યો ભોંયતળિયે, વાયોલિન-ક્લેરનેટ પહેલા માળે અને બીજા માળે કીબોર્ડ ઈન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ ગોઠવવામાં આવ્યા છે. આવું વિશાળ કલેક્શન ધરાવતું આ વિશ્વનું એકમાત્ર મ્યુઝિક મ્યુઝિયમ છે અને તમે લટાર મારવા નીકળો ત્યારે ઇન્ફ્રારેડ ઈયરફોન આપવામાં આવે છે જેની મદદથી તમે અનેક વાદ્યોનું સંગીત સાંભળી શકો છો. આ એવો આહલાદક અનુભવ છે જે કાયમ તમારામાં ટહુકા કરશે.
