રાજેશ યાજ્ઞિક
આપણા ત્યાં દેશી એક વૃક્ષ એવું છે, જે ‘ગુલર’ના નામથી ઓળખાય છે. આ ગુલરને ગુજરાતીમાં ‘ઉંબરો’ અથવા ‘ઉમરડો’ પણ કહે છે. ગુલર ઔષધીય ગુણોનો ભંડાર છે. આયુર્વેદિક ગ્રંથોમાં ઉંબરો વિવિધ નામથી ઓળખાય છે, જેમકે હેમદુગ્ધક, જંતુફળ કે સદાફળ. તેની ડાળીમાં ક્યાંય પણ ચીરો મુકવાથી દૂધ નીકળે છે. દૂધને થોડી વાર રહેવા દેવાથી તેનો રંગ પીળો થઇ જાય છે, તેથી તે હેમદુગ્ધક તરીકે ઓળખાય છે. તેના ફળોમાં ખૂબ પ્રમાણમાં જંતુઓ હોવાથી તેને જંતુફળ કહેવાય છે. બારેમાસ આ વૃક્ષમાં ફળો આવતા હોવાથી તેને સદાફળ કહેવાય છે. તેના ફળો લીલા અંજીર જેવા દેખાય છે.
ઉંબરાનાં વૃક્ષના કયા કયા ભાગ ઔષધીય ગુણ ધરાવે છે?
ઉંબરાનાં વૃક્ષના લગભગ બધા જ ભાગ ઉપયોગી છે. તે અર્થમાં ઔષધીય ગુણોનો ભંડાર છે. તેના પાંદડા, છાલ, ફળ, ફૂલ, ડાળીઓ, મૂળિયાં અને મૂળિયાંની છાલ પણ વિવિધ ઉપચારોમાં ઉપયોગી સાબિત થઇ શકે છે.
શરીરના કોઈપણ ભાગમાંથી રક્તસ્ત્રાવ અને સોજો આવતો હોય તો આવા રોગો માટે ગુલર એક ઉત્તમ દવા છે. ગુલરના ફળનું 5 ગ્રામ ચૂર્ણ પાણીમાં પીસીને ખાંડ સાથે પીવાથી લોહીની ગરમી ઓછી થાય છે. ગર્ભપાતની સમસ્યામાં પણ ગુલરના દૂધનું સેવન ઉત્તમ મનાયું છે. પિત્તદોષને કારણે થતા તાવમાં ગુલરનું સેવન લાભદાયક છે. એક સંશોધન મુજબ, ગુલરમાં એન્ટી-ઓક્સિડન્ટ અને ન્યુરો-પ્રોટેક્ટીવ ગુણધર્મો જોવા મળે છે.
ગુલરના દૂધથી હરસનો ઉપચાર
ગુલરના દૂધના 10-20 ટીપાં પાણીમાં ભેળવીને પીવાથી રક્તસ્ત્રાવ હરસ અને લોહીના વિકારોમાં ફાયદો થાય છે. મસા પર ગુલરના ઝાડનું દૂધ લગાવો. સારવાર દરમિયાન વધુ ઘીનું સેવન કરો. ગુલરના દૂધમાં કપાસનો ટુકડો પલાળીને ભગંદરની અંદર મૂકો. તેને દરરોજ બદલવાથી ભગંદર મટે છે.
મોઢાના અલ્સરમાં ઉપચાર
ગુલરના છાલમાંથી બનાવેલા 250 મિલી ઉકાળામાં 3 ગ્રામ કેચુ અને 1 ગ્રામ ફટકડી ભેળવીને કોગળા કરવાથી મોઢાના રોગોમાં રાહત મળે છે. ગુલરના પાન ઉપરના દાણાને ખડીસાકર સાથે પીસી લો. તેના સેવનથી ગરમીને કારણે થતા મોઢાના ચાંદા મટે છે.
ગોઇટર (ગંડમાલા)માં ….
ગુલરના પાનના ઉપરના દાણાને દહીંમાં પીસીને (ખડીસાકર ભેળવીને) દિવસમાં એકવાર મધ સાથે પીવાથી ગોઇટર જેવા રોગોમાં ફાયદો થાય છે.
આ પણ વાંચો…આરોગ્ય એક્સપ્રેસ: આ ‘સેલિયાક’ શું છે? શરીરની પોષણ ક્ષમતા ખતમ કરતા આ રોગને ઓળખી લો…
ઝાડામાં ગુલરના ફાયદા
પતાસા સાથે ગુલરના દૂધના 4-5 ટીપાં નાખો. દિવસમાં ત્રણ વખત તેનું સેવન કરવાથી ઝાડામાં ફાયદો થાય છે. ગુલરના મૂળનો પાઉડર ગુલરના ફળ સાથે ખાવાથી ઝાડા અને મરડો મટે છે. ગુલરના પાનનું 3 ગ્રામ ચૂર્ણ, અને 2 કાળા મરી લો. તેને ચોખા ધોયેલા પાણી સાથે બારીક પીસી લો. તેમાં સંચળ ને છાશ મિક્સ કરીને ગાળી લો. સવાર-સાંજ તેનું સેવન કરવાથી મરડોમાં ફાયદો થાય છે.
મૂત્ર રોગમાં…
દરરોજ સવારે દર્દીને ગુલરના 2-2 પાકેલા ફળો આપવાથી પેશાબની સમસ્યા દૂર થાય છે અને પેશાબ મુક્તપણે આવવા લાગે છે. પતાસામાં ગુલરના દૂધના 4 -5 ટીપાં નાખો. દિવસમાં ત્રણ વખત તેનું સેવન કરવાથી પેશાબના રોગોમાં ફાયદો થાય છે.
ડાયાબિટીસમાં પણ છે લાભકારક
ગુલરના ફળોની સૂકી છાલ (બીજ વગરના) ને બારીક પીસી લો. ખડીસાકર સમાન માત્રામાં ભેળવી દો. આ ચૂર્ણ 6-6 ગ્રામ સવારે અને સાંજે ગાયના દૂધ સાથે લેવાથી ડાયાબિટીસમાં ફાયદો થાય છે.
લ્યુકોરિયા રોગની સારવાર
5-10 ગ્રામ ગુલરના રસને ખાંડ સાથે ભેળવીને સવાર-સાંજ પીઓ. આ સફેદ સ્ત્રાવ અથવા લ્યુકોરિયામાં ફાયદાકારક છે.
માસિક ધર્મમાં ફાયદાકારક
10-15 ગ્રામ તાજી છાલને પીસીને 250 મિલી પાણીમાં ઉકાળો. જ્યારે થોડું પાણી બાકી રહે, ત્યારે તેને ગાળી લો અને તમારી ઇચ્છા મુજબ ખડીસાકર અને 1.5 ગ્રામ સફેદ જીરું પાઉડર ઉમેરો. તેને સવારે અને સાંજે પીવા આપો. તેના કાચા ફળોનું રાયતું બનાવીને ખવડાવો. માસિક સ્રાવની વિકૃતિઓમાં આ ઉપાય ફાયદાકારક છે.
ગુલરમાં સૌથી મુશ્કેલ ઘાને પણ મટાડવાની ક્ષમતા છે. ગુલરના દૂધમાં કપાસનો ટુકડો પલાળીને જૂના કે ખંજવાળવાળા ઘા પર મૂકો. આનાથી ઘા રૂઝાઈ જાય છે. ઘા પર ગુલરની છાલ બાંધવાથી અને કેન્સરગ્રસ્ત ગાંઠ પર ગુલરના પાન ઘસવાથી રાહત મળે છે.
ગુલરના કાચા ફળોના બારીક ચૂર્ણમાં સમાન માત્રામાં ખડીસાકર ભેળવો. આ પાઉડર 2 થી 6 ગ્રામ (અથવા 10 ગ્રામ) કાચા દૂધ સાથે ખડીસાકર ભેળવીને ખાઓ. ગોનોરિયાના શરૂઆતના તબક્કામાં આ ખાસ કરીને ફાયદાકારક છે.
બાવચીના બીજને ગુલરના દૂધમાં પલાળી રાખો. તેને પીસીને નિયમિત રીતે 1-2 ચમચી લગાવો. આનાથી બધા પ્રકારના ખીલ અને ઘા મટે છે. ગુલરના ઝાડની છાલને ગૌમૂત્ર સાથે પીસીને ઘીમાં શેકી લો. તેને ચાંદા પર લગાવવાથી ફાયદો થાય છે.
આ પણ વાંચો…આરોગ્ય એક્સપ્રેસ : આ છે તમારી ત્વચાનો ઓલરાઉન્ડર રખેવાળ… વનસ્પતિ એક… ફાયદા અનેક!
