મેલ મેટર્સ : આ મહિનાને પુરુષના સ્વાસ્થ્ય સાથે નિકટની નિસ્બત, પણ…

-અંકિત દેસાઈ

જૂન માસ વિશ્વભરમાં પુરુષોના આરોગ્ય જાગૃતિ મહિના (ખયક્ષ’ત ઇંયફહવિં ખજ્ઞક્ષવિં) તરીકે ઉજવાય છે, જે પુરુષોના શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય પર પ્રકાશ ફેંકે છે. આ મહિનો પુરુષોને એમના સ્વાસ્થ્યને પ્રાથમિકતા આપવા અને સમાજમાં રહેલી ગેરસમજણોને દૂર કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. ભારત જેવા દેશમાં, જ્યાં પુરુષોનું આરોગ્ય ઘણીવાર અવગણવામાં આવે છે ત્યાં આ મહિનો એક મહત્ત્વપૂર્ણ અવસર બની રહે છે.

પુરુષને મજબૂત અને અડગ માનવાની સાંસ્કૃતિક ધારણાએ એમની સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓને નજરઅંદાજ કરવાનું વલણ વધાર્યું છે.

ભારતીય સમાજમાં પુરુષને ઘણીવાર પરિવારના મુખ્ય નિર્વાહક (બ્રેડ વિનર, યુસી?) અને રક્ષક તરીકે જોવામાં આવે છે. આ ભૂમિકા એમના પર અપેક્ષાઓનું ભારણ નાખે છે, જેના કારણે એ પોતાના સ્વાસ્થ્યને બીજા ક્રમે મૂકે છે, પરંતુ પોતાના પર ધ્યાન નહીં આપતા પુરુષોમાં હૃદયરોગ, ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને પ્રોસ્ટેટ સંબંધિત સમસ્યાઓ અત્યંત સામાન્ય છે. બીજી તરફ નિયમિત તપાસ કે નિવારક પગલાં લેવાનું પ્રમાણ ઓછું જોવા મળે છે. જોકે,આવી નિયમિત તપાસ કરાવે કોણ? આજના પુરુષ પાસે આ માટે સમય જ ક્યાં છે?

આ ઉપરાંત માનસિક સ્વાસ્થ્ય એ પુરુષના આરોગ્યનું એક એવું
પાસું છે, જે ખાસ કરીને અવગણાયેલું રહે છે. ભારતમાં, પુરુષોમાં તણાવ, ચિંતા અને ડિપ્રેશનના કેસો વધી રહ્યા છે, પરંતુ સામાજિક ઉપહાસના ડરને કારણે ઘણા લોકો મનોચિકિત્સકની સલાહ લેવાનું ટાળે છે અથવા તો ’પુરુષો રડતા નથી’ જેવી રૂઢિગત માન્યતાઓએ પુરુષ સ્વીકારી જ નથી શકતા કે એમને પણ આવી બધી સમસ્યા થઈ શકે છે.

આ ઉપરાંત જૂન મહિનામાં ‘ફાધર્સ ડે’ની ઉજવણી પણ પુરુષોની ભૂમિકાને ઉજાગર કરે છે. આ દિવસ માત્ર પિતૃત્વની ઉજવણી નથી, પરંતુ પુરુષની જવાબદારીઓ અને એમના સ્વાસ્થ્યની જરૂરિયાત પર પણ ધ્યાન દોરે છે. એક સ્વસ્થ પિતા પરિવારની સુખાકારીમાં મહત્ત્વનો ફાળો આપે છે. આ સંદર્ભમાં પુરુષને નિયમિત શારીરિક તપાસ, સંતુલિત આહાર અને કસરતની આદતો અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું જરૂરી છે. ઉદાહરણ તરીકે, દરરોજ 30 મિનિટની ચાલવાની આદત હૃદયના સ્વાસ્થ્યને સુધારી શકે છે, જે ખાસ કરીને ભારતમાં વધતા જતા હૃદયરોગના જોખમને ઘટાડવા માટે ઉપયોગી છે.

પુરુષોના આરોગ્યને અવગણવાનું બીજું કારણ જાગૃતિનો અભાવ છે. ઘણા પુરુષને પ્રોસ્ટેટ કેન્સર, ટેસ્ટોસ્ટેરોનની ઊણપ કે નપુંસકતા જેવી સમસ્યાઓ વિશે ખુલ્લેઆમ ચર્ચા કરવામાં શરમ અનુભવાય છે, પરંતુ આપણે ત્યાં માર્ચ મહિનામાં લોકો જે ઊહાપોહ મચાવે છે એ ઊહાપોહ જૂન મહિનામાં નથી મચતો. જૂન મહિનો તો ક્યાં આવીને જતો રહે એની લોકોને ખબર પણ નથી હોતી. પરંતુ જૂન મહિનાને ધ્યાનમાં રાખીને સ્થાનિક સ્તરે આરોગ્ય શિબિરો, વર્કશોપ અને જાગૃતિ અભિયાન દ્વારા આ મહિનામાં નિવારક આરોગ્યની માહિતી ફેલાવવી અત્યંત જરૂરી છે.

આ પણ વાંચો….મેલ મેટર્સ : વિશ્વ તમાકુ નિષેધ દિવસ તંબાકુના ઘાતક પ્રહાર વચ્ચે ભારતીય પુરુષ ક્યાં છે?

આની સાથે પુરુષના આરોગ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સમાજની માનસિકતામાં પરિવર્તનની જરૂર છે. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, કાર્યસ્થળો અને સમુદાયોમાં આરોગ્યલક્ષી કાર્યક્રમો દ્વારા પુરુષને સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવવા માટે પ્રેરણા મળી શકે છે,જેમકે કોર્પોરેટ કંપનીઓ દ્વારા કર્મચારીઓ માટે ફિટનેસ પ્રોગ્રામ્સ કે માનસિક સ્વાસ્થ્ય વર્કશોપનું આયોજન લાંબા ગાળે ફાયદાકારક રહે છે.સરકારી અને બિનસરકારી સંસ્થાઓ દ્વારા ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પણ આરોગ્ય સેવાઓની પહોંચ વધારવી જરૂરી છે, જેથી દરેક પુરુષ સુધી આરોગ્યલક્ષી માહિતી પહોંચી શકે.

જૂન મહિનામાં માત્ર પુરુષોના શારીરિક સ્વાસ્થ્ય જ નહીં, પરંતુ માનસિક અને ભાવનાત્મક સુખાકારી પર પણ ધ્યાન આપવાની તક આપે છે. ભારતમાં, જ્યાં પુરુષોનું આરોગ્ય અવગણાયેલું રહે છે, ત્યાં આ મહિનો સમાજને જાગૃત કરવા અને પુરુષોને પોતાની સુખાકારીને પ્રાથમિકતા આપવા માટે પ્રેરણારૂપ બની શકે છે. નિયમિત તપાસ, સ્વસ્થ જીવનશૈલી અને ખુલ્લા સંવાદ દ્વારા પુરુષોના આરોગ્યને મજબૂત કરી શકાય છે, જે આખરે સમાજ અને રાષ્ટ્રના વિકાસમાં ફાળો આપશે.

આ પણ વાંચો….મેલ મેટર્સ : ઉત્પીડન મામલે પુરુષને કેમ અવગણવામાં આવે છે?