લોકસભામાં કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે એક મહત્વપૂર્ણ જાહેરાત કરી કે ભારત સરકારે વર્ષ 2027ની રાષ્ટ્રીય વસ્તી ગણતરીને સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ પદ્ધતિથી હાથ ધરવાનો નિર્ણય લીધો છે. દેશના ઇતિહાસમાં પહેલી વાર હશે જ્યારે વસ્તી ગણતરી પરંપરાગત કાગળ આધારિત ફોર્મ્સને બદલે મોબાઇલ એપ્લિકેશન અને વેબ પોર્ટલ દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવશે. આ નિર્ણય ભારતની જનસંખ્યાની માહિતી એકત્ર કરવાની પ્રક્રિયામાં એક મોટું પરિવર્તન લાવશે.
સાંસદ સનાતન પાંડેના પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં મંત્રી રાયે માહિતી આપી કે વસ્તી ગણતરીના સંચાલન અને મોનિટરિંગ માટે એક ખાસ ડિજિટલ પોર્ટલ તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ નવી સિસ્ટમમાં નાગરિકોને પોતાની વિગતો જાતે જ ઓનલાઈન ભરવાની સુવિધા મળશે, જ્યારે ફિલ્ડ પરના અધિકારીઓ ડેટા એકત્ર કરવા માટે મોબાઇલ એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરશે. આ પ્રક્રિયાને કારણે સમગ્ર ડેટા સંગ્રહ કાર્ય વધુ ઝડપી અને પારદર્શી બનશે.
વસ્તી ગણતરીની નિર્ધારિત પદ્ધતિ અનુસાર, વ્યક્તિ જે સ્થળે ગણતરીના સમયગાળા દરમિયાન હાજર હોય, તે જ સ્થળની માહિતી નોંધવામાં આવે છે અને આ પ્રણાલી 2027માં પણ જાળવી રખાશે. જોકે, આ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં પ્રવાસન સંબંધિત વિગતો પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે. જેમ કે, વ્યક્તિનું જન્મસ્થળ, છેલ્લું રહેઠાણ, વર્તમાન સ્થાન પર રહેવાનો સમયગાળો અને પ્રવાસનનું કારણ જેવી માહિતી પણ ડિજિટલ સ્વરૂપે રેકોર્ડ કરવામાં આવશે. મંત્રીએ એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે વસ્તી ગણતરી શરૂ થાય તે પહેલાં, તેના માટેની પ્રશ્નાવલિને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા અધિકૃત રાજપત્રમાં નોટિફાય કરવામાં આવશે, જે પારદર્શિતા માટે જરૂરી છે.
સરકારનું માનવું છે કે ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીથી ડેટા પ્રોસેસિંગની ગતિમાં વધારો થશે, માહિતીમાં ભૂલો થવાની સંભાવના ઘણી ઓછી થશે અને અંતિમ રિપોર્ટ પહેલાની સરખામણીમાં વધુ વિશ્વસનીય અને સમયબદ્ધ રીતે ઉપલબ્ધ થઈ શકશે. નિષ્ણાતોના મતે, ડિજિટલ માધ્યમનો ઉપયોગ ભવિષ્યમાં નીતિ નિર્માણ, શહેરી આયોજન, પ્રવાસનના વલણો અને સામાજિક-આર્થિક સર્વેક્ષણોને વધુ સારી રીતે સમજવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. અગાઉની વસ્તી ગણતરી 2011માં થઈ હતી અને 2021ની ગણતરી કોવિડ-19 મહામારીને કારણે સ્થગિત કરવામાં આવી હતી. તેથી, 2027ની આ ડિજિટલ ગણતરી દેશની વસ્તી ગણતરીની તસવીરને એક નવા પરિમાણમાં રજૂ કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ગણાશે.
આ પણ વાંચો…2027માં કેવી રીતે થશે વસ્તી ગણતરી? કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્યમંત્રીએ આપી અપડેટ
