સાત્વિકમ શિવમઃ જેની ભાષામાં ‘સભ્યતા’… એનાં જ જીવનમાં ‘ભવ્યતા!’
અરવિંદ વેકરિયા
બસમાં બધાં ઠઠ્ઠા-મશ્કરી અને હલ્લા-બોલ કરી રહ્યાં હતા. પહેલી જ આવી ટૂર હતી એટલે મોડી રાત થવા છતાં ઊંઘ નહોતી આવતી. ડોલર એન્ડ પાર્ટીએ જેને પીવું હોય એમને માટે ક્વોટા સાથે લીધેલો (ગુજરાત હોવા છતાં) અને પ્રેમ ભર્યો આગ્રહ પણ કર્યો.
કદાચ આ પહેલો નિર્માતા મેં જોયો કે જે કલાકારને વેજ/ નોન-વેજની ચોઈસ આપતો. પીધા પછી બે સિનિયર કલાકાર અને બે નિર્માતા વિવાદે ચડ્યાં : ‘પેલો કેટલું કમાયો…પેલો કલાકારો માટે કેવો લોભ કરે છે?.. આપણે તો કલાકાર પહેલાં યાર..
એમના ઉપર તો નાટક ચાલે છે…’ વગેરે…વગેરે… વાતો આગળ વધે એ પહેલાં મેં કહ્યું :
‘પારકું રૂપ, પારકા રૂપિયા અને પારકી પંચાત કોઈ દિવસ કામમાં આવતા નથી માટે આવી વાતો પડતી મૂકી કોઈ સારા નાટકની વાતો કરો.’ વિવાદમાં થોડી બ્રેક તો લાગી. કમાલ છે, પહેલાં ‘આયુષ્ય’ અને ‘જ્ઞાન’નું સન્માન થતું, હવે બધે ‘આવક’ અને ‘સ્વાર્થ’નું થાય છે. કલાકારો બસમાં, થોડા ઘેરાણા હતા તો થોડા ‘મસ્તી’માં હતાં. મળસ્કું ક્યારે થયું એનું ભાન પણ ન રહ્યું. ઉદવાડાની ફાટક આવી અને બસ ઊભી રહી. …ઊભી તો રહી…ખાસ્સી વધુ વાર ઊભી રહી..
આપણ વાંચો: ફિલ્મનામા-જન્નત જોવું હોય તો જાતે જ મરવું પડે, બરખુરદાર…!
આગળ ઊભેલા ત્રણ-ચાર ટ્રક ડ્રાઈવરને પૂછ્યું તો જવાબ મળ્યો કે ‘બાપુ, હમણાં આવું રોજ ચાલે છે. હવે ટ્રાફિકનો ભરોહો રખાઈ નહી , બાપલા.. પરમદાડે’ અમે ઠેઠ રાતે વડોદરે પુગેલા’ આવું સાંભળી મારા મનમાં ફાળ પડી. અમદાવાદમાં શો પ્રેમાભાઈમાં રાત્રે 9.30 વાગ્યાનો હતો. હું અને ઈમ્તિયાઝ નજીક સ્ટેશન જોઈ તરત દોડ્યાં.
સૌરાષ્ટ્ર મેલ આવવાની તૈયારીમાં હતો. ટી.સી. ગુજરાતી હતો. અમે અમારા નાટકની વાત કરી. એણે કહ્યું, ‘કઈ વાંધો નહી 10-15મીનીટમાં ટ્રેન આવી જશે. તમે બધાને બોલાવી લો…’
હું અને ઈમ્તિયાઝ ખુશ થતા નિર્માતા પાસે દોડ્યાં. જેટલો આનંદ હતો એની ઉપર નિર્માતાઓએ પાણીઢોળ કરી નાખ્યું. કહેવા માંડ્યા : ‘બસના તો આમ પણ પૂરા જ ચુકવવા પડશે ને? ..આખી બસ ખાલી મોકલી દેવાની ?! …. ટ્રેનમાં તો બધાના પૈસા કાકો કહીને ચૂકવવા પડશે. અને એ તો દેવા જ પડે ને, દાદુ. મેં કહ્યું, :
આપણ વાંચો: ક્લેપ એન્ડ કટ-હેં….શહેનશાહની જગ્યાએ ભાઈજાન બનાવશે કરોડપતિ?
જો બસ 9.30/ 10 વચ્ચે માંડ પહોંચી તો પણ શો કેન્સલ થવાની પૂરી શક્યતા છે. એક તો મળ્યું છે 10 શોનું લાઈસેન્સ એમાંથી એક શો કર્યા વગર ઓછો થઈ જશે. બાકી પેટ પણ તમારું છે ભાણું પણ તમારું છે. જે નક્કી કરો એ.’ થોડા કલાકારો ઊંઘમાં હતા તો નિર્માતા સહાયકો થોડા ‘ટીપ્સી’. મને કહે : ‘આપણે બસમાં જ જઈશું, જે થાય તે.’ મારી સાચી વાત એમને સ્વીકાર્ય નહોતી.
સત્ય એના માટે કડવું હોય છે જેમને અસત્યમાં રહેવાની ટેવ પડી ગઈ હોય છે, બસમાં જવાનું કહેવાવાળા એ જમાતના જ હતાં.
ઘણાં લાંબા…..સમયે ફાટક ખૂલ્યું. એમાં પણ અમે વાત કરેલ સૌરાષ્ટ્ર મેલ ટ્રેન પસાર થયા બાદ. ધીમે ધીમે હાઈ-વે પર આગળ વધ્યાં. ટ્રાફિક જબ્બર હતો. કારણ સમજાતું નહોતું. ટ્રક-ડ્રાઈવરે કહેલ ..9.30 વાગે તો વડોદરે પહોંચ્યા. અને લખલખું પસાર થઈ ગયું.
ડોલર અને સુભાષની વાત માનવા મન તૈયાર નહોતું, છતાં અનુસર્યો, ‘શેઠનો કોઈ શેઠ હોય? થોડા ઉચાટ અને થોડા ઉત્સાહ સાથે બધા શાંત થઈ ગયા. વચ્ચે વચ્ચે કોઈ ઉતરીને ‘વોશ રૂમ’ જતાં કે ચા-પાણી પતાવી આવતાં.
એ માટે ‘બસ ઊભી રાખો’ એમ કહેવું જ નહોતું પડતું. કારણ કે બસ લગભગ ઊભેલી જ હોય,… ગોકળગાયની ગતિથી બસ ચાલી રહી હતી. ‘પહેલો શો થશે કે નહીં?’ સમયસર પહોંચશે કે નહી?’ આ વિચારો બધા મારે માટે નહીં, નિર્માતા માટે આવી રહ્યાં હતા. થિયેટરનું ભાડું, જા.ખ.ની કોસ્ટ. બીજા પણ નાના- મોટા ખર્ચા.. આ શો રદ થયો તો બધા ખર્ચ ભોગવવા જ પડે, આ બાબત કોઈ પણ વાત નિર્માતા સાથે કરું કે તરત ‘છોડો યાર, એકની એક વાત બંધ કરો દાદુ.’
આપણ વાંચો: ફિલ્મો થકી ફુગાવાનો અંદાજ આવે ખરો?!
સભ્યતા દેખાડવામાં જાણે પરદો કરી દૂર થઈ જતાં. બાકી જેની ભાષામાં સભ્યતા હોય એના જ જીવનમાં ભવ્યતા હોવાની અને આ દિવ્ય વાત એમનાં દિમાગમાં ક્યાં બેસવાની? દારૂની અસર આમ પણ ક્યાં જલદી ઉતરવાની હતી? કહે છે કે ભાંગ પીધા પછી અને માંગ ભર્યા પછી પુરુષો લગભગ પાગલ થઈ જાય છે. એમને મનથી સમજાશે ત્યારે કોઈ ફરક પડે તો.!
વલસાડ- સુરત પસાર થતાં જ 7.45 થઈ ગયાં. સુરત નાસ્તો પતાવ્યો. લગભગ 8.10 વાગે સુરતથી નીકળ્યા. હવે ડોલરને ચિંતા શરુ થઈ. મને કહે, ‘દાદુ, પહોંચી નહીં શકાય એવું લાગે છે…’ મેં કહ્યું, ‘લાગે છે? તે ટ્રેનમાં આવવાની ના પાડી ને એ મને મન પર સખત લાગ્યું છે. વચ્ચે ક્યાંક એસ.ટી.ડી. બુથમાંથી ધનજીને પ્રેમાભાઈ હોલ ઉપર ફોન કરી દે એ રાહ જોતો જ હશે. અને શોનું શું કરવું એ નિર્ણય પણ જણાવી દે.’
આપણે 9.30 વાગે રિફંડ માટેનું કહી દઈએ. હિસાબ લઈને ખાનપુરમાં છાપાના પ્રેસ પાસે આવેલ ‘ડ્રીમલેન્ડ’ હોટલ, જ્યાં આપણે બધા જઈશું, ત્યાં ધનજીને બોલાવી લઈએ.
બધા બસમાં થાક્યા હતા, કંટાળ્યા હતાં. કેટલાકે ટ્રેનની વાત અવગણી એનો વસવસો કરતા હતાં.. પણ હવે કોઈ ઈલાજ નહોતો. બસ રોકી ધનજીને એસ.ટી.ડી. કરી બીજી પિષ્ટપીંજણ કર્યા વગર શો રદ કરી હિસાબ લઇ હોટેલ ડ્રીમલેન્ડ પર પહોંચી જવા જણાવી દીધું.
બધા બસમાં બેઠાં. ખરેખર ટ્રાફિકની ખૂબ હેરાનગતિ વેઠવી પડી. કહે છે ને કે જેમ દરેક રસ્તા પર કઈ ને કઈ હેરાનગતિ હોય છે. એમ જ એનો કોઈ ને કોઈ રસ્તો પણ હોય છે અને આખરે બસ રાત્રે 11.45 વાગે ખાનપુર રોડ પર ‘ડ્રીમલેન્ડ’ હોટેલ પર આવી પહોંચી.
કોઈએ પૂછયું: સમાજને આગળ લાવવા શું કરવું જોઈએ?
જવાબ: પગની જગ્યાએ હાથ ખેંચો…