લાફ્ટર આફ્ટર : કેરી એને જઈ મળે, જે…

-પ્રજ્ઞા વશી

સિદ્ધિની જેમ જ કેરી પણ અમને બહુ વહાલી. ‘ફળોમાં શ્રેષ્ઠ હોય તો કેરી.’ એમ અમે નિબંધમાં વારંવાર લખ્યું છે. કેરી ગાળાની રાહ અમે ચાતક પંખી જેમ સ્વાતિ નક્ષત્રનાં પહેલા ટીપાંની રાહ જુએ છે, બરાબર એમ અમે કેરી માટે ઝૂરીએ. એમાં વળી અમારા પિતાજીએ તો એક આખેઆખા ખેતરમાં સિત્તેર આંબાનાં ઝાડ રોપેલાં. આથી અમે ’સિદ્ધિ એને જઈ મળે, જે પરસેવે નહાય’, એમ બોલવાના બદલે અમે સિદ્ધિની જગ્યાએ ‘કેરી એને જઈ મળે, જે પરસેવે નહાય.’ એમ બોલતાં.

કેરી માટે અમે અનેક કેરી ગાળામાં પરસેવો વહાવ્યો છે. જોકે આંબાવાડીમાંથી મંજરીની સુગંધ ઘર તરફ આવવા માંડે, કે અમારાં પગલાં કેરીના ચમનમાં પડવા જ માંડે. આંબો પણ મનમાં ને મનમાં બીજા આંબાને કહેતો હશે :

 ‘જોયું? આ માનવજાત કેટલી સ્વાર્થી છે! આખું વરસ આંબાવાડી તરફ મોં સુઘ્ધાં ફેરવીને જોતા નથી. એ સ્વાર્થી માનવો હવે રોજ મંજરીમાંથી કેરી ક્યારે બને અને એ ક્યારે મોટી થાય, તે જોવા રોજ જ સવાર, બપોર, સાંજ આવે છે. બાકી આખું વર્ષ બિચારા આંબા શું ખાતા- પીતા હશે એ જોવા આવ્યા છે કદી?’ બીજો આંબો જવાબ આપતાં કહેતો હશે : 

     ‘આ માનવજાત જેટલું સ્વાર્થી પ્રાણી આ જગતમાં બીજું કોઈ જોવા નહીં મળે!’

    જોકે, આંબા એટલે આંબા! અમને બાળકોને જોઈને બધું ભૂલીને પણ અમને એમના ખોળામાં લઈ લે અને જલદી જલદી પેલો રખેવાળ મારવા દોડે  તે પહેલાં નાના નાના મોરવા અમને ખાવા માટે ખેરવી આપે. પછી હસતાં હસતાં કહે, ’કાલે છાનામાના આવજો. પેલો રખેવાળ બપોરે તમ્બાકુ ખાઈને બે થી ચાર ઘસઘસાટ ઊંઘી જાય છે.’ (માનવજાત કરતાં તો બીજા કોઈ પણ સારા હોય છે. એ મને ત્યારથી જ સમજાઈ ગયેલું.)

ક્યારેક રખેવાળ જાગી જાય ત્યારે અમે આગળ અને એ દંડો લઈને પાછળ દોડતો, પણ સિદ્ધિ એને જઈ વરે, જે ……. અમે પરસેવો એવો પાડીએ કે આખી આંબાવાડીમાં પવનથી પડી ગયેલા મોરવા (નાની કેરી) અમે પાણીચા અથાણાં બનાવવા ઘર ભેગાં કરીને જ રહેતાં. અમે આ પરસેવો ના પાડ્યો હોત તો રખેવાળને વગર પરસેવે જ મોરવા વેચીને ઘર બેઠા સાંજને છેડે પેગ મારવાના ને તમ્બાકુના ડૂચા મારવાના પૈસા મળી ગયા હોત. એક અમારા પરસેવાને લીધે રખેવાળનું શરીર બગડતું અટક્યું અને લગભગ અમારાં આખા ફળિયાના ઘરોમાં પાણીચા અથાણાં અમારા તરફથી ફ્રી ઑફ ચાર્જ સસ્નેહ પહોંચ્યાં, ઘણા વરસો સુધી!

આ પણ વાંચો….લાફ્ટર આફ્ટર: યજમાનનો અભ્યાસક્રમ

(અમારા જ આંબા અને અમારી જ કેરી, પણ ઉપાર્જનના લાભાલાભ રખેવાળ લઈ જાય અને પછી એ પૈસાથી એ શરીર બગાડે! એવું તે કંઈ ઉઘાડી આંખે થવા દેવાય? તમે જ કહો).

આ નાનાં બાળકોને અમારા વડીલો કેટલાય વરસો સુધી નાનાં જ સમજતા રહ્યા. પણ તમે વાચકો તો સુજ્ઞ છો. આ એકવીસમી સદીનાં બાળકો જન્મે ત્યારથી જ સ્માર્ટ- જન્મે ત્યારથી જ ઘરડાને સલાહ આપી શકે એવાં ઉસ્તાદ અને વિદ્વાન હોય છે.

અમે સહેજ મોટાં થયાં એટલે કે સેક્ધડરી સ્કૂલમાં ભણવા જતાં થયાં, છતાં અમે તો ઘરમાં નાનાં જ રહ્યાં, પણ વેકેશનમાં અમારા કાકા ભાઈઓ અને ફોઈ ફુવાના છોકરા, માસી-મામાના છોકરા (પિતરાઈ ભાઈઓ) કેરી ગાળો કરવા આવતા ત્યારે અમે એક ’સિદ્ધિ તેને જઈ વરે’ નામની ગેંગ બનાવી. તેમાં કેટલાક નિયમો અને ઍક્શન પ્લાન બનાવીને કેરીના હાખિયા (ઝાડ ઉપર જ કેરી પાકી ગઈ હોય એવી ડાઘી કેરીઓ) જે દાદા, દાદીને પ્રેમથી લાવીને ખવડાવી દે છે. એ હાખિયા, દાદા છાનામાના પાડવા જાય, તે પહેલાં એક ટીમ એમને વાતમાં રોકી રાખીને, બીજી ટીમ રખેવાળને વાતમાં પાડીને, પછી ત્રીજી ટીમ હાખિયા પાડી લાવીને વાડાના ખાલી કોઠારમાં સંતાડીને મૂકી દે. પછી જ્યારે બપોરે બધા વડીલો નસકોરાં બોલાવતાં હોય ત્યારે વાડાના મોટા આંબલા ને પીપળા નીચે બેસીને કેરીની મજા માણે. કેરી તો કેરી, પણ ગોટલાને પણ અધમૂઓ કરી નાખે!

કપડાં પર પડેલા ડાઘા ઘરના સામે ચાડી ખાય કે આ લોકોએ ચોરીછૂપી કેરીના હાખિયા ખાધા છે, એ પહેલાં અમે વાડીમાં ચાલતા પાણીના પંપ નીચે પહેરેલે કપડે જ ધુબાકા મારીને, ઉનાળાની ગરમી તેમજ કપડાં ઉપરના ડાઘાઓને પણ બીજે ગામતરે મોકલી આપીએ. પછી તો અમારી જાતજાતની સિદ્ધિઓ પરસેવે પણ ઠંડક આપતી થઈ ગયેલી. માળ ઉપર કેરીઓ ઠલવાય, ત્યારે એને પરાળ (ઘાસ) ઉપર સૂકવવાની રીત પણ અમે વડીલોના પેટમાં બેસીને શીખી ગયેલાં. એમાં પણ અમારો ઍક્શન પ્લાન. એમાં અમે જલદી પાકે એવી કેરીને એક નાકે એવી રીતે ગોઠવીએ કે જેથી થેલીમાં ભરીને પાછલે દાદરેથી વાડામાં નીકળી જવાય. (આમાં અમારો વાંક ગુનો નહોતો, પણ આ સિસ્ટમ કેટલાક વડીલો પણ સ્વાદેન્દ્રિયને તૃપ્ત કરવા માટે પાછલે દાદરેથી હાથ અજમાવતા જોયાનું અમારું પરાક્રમ હતું. પછી તો દાદા પણ અમારા પ્લાનમાં જોડાયેલા.)

બિચારા દાદાને ‘ડાયાબિટીસ વધી જશે’ ના નામે બે બે ચીરીમાં જ ’બસ, હવે બહુ થયું. ડાયાબિટીસ વધી જશે, તો ડોક્ટરના ઘર ગણતાં પાર નહીં આવે.’ સાંભળી સાંભળીને દાદા પણ આખરે અમારી ટોળકીમાં આવાં નિર્દોષ કૃત્ય કરતાં થઈ ગયેલા. દાદી તેમજ અમારાં ઘરના, અમારાં આવા બધાં કૃત્યો જાણતાં હોવા છતાં, ’ઘરડાં ગાડા પાછા વાળે.’ એ ઉક્તિને ઉજાગર કરવા, ‘મોટા થશે પછી સમજણા થઈ જશે.’ એમ બોલીને અમને હજી પણ નાનાં સમજીને માફ કરી દેતાં. જ્યારે દાદા માટે અમે કહેતાં, ‘ઘરડા તો બાળકનું રૂપ છે. એટલે માફ કરી દો, ભાઈ!’

આ પણ વાંચો…લાફ્ટર આફ્ટર : વેકેશનના ઘંટનો રણકાર…