ઇરાનની નરગીસ મોહમ્મદીને મળ્યો શાંતિનો નોબેલ…
વર્ષ 2023 માટે નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર વિજેતાની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. જેલમાં બંધ કાર્યકર્તા નરગીસ મોહમ્મદીને ઈરાનમાં મહિલાઓના અત્યાચાર સામેની લડાઈ માટે નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવશે. નરગીસ મોહમ્મદી, ઈરાની મહિલા પત્રકાર અને કાર્યકર્તા જેમણે મહિલા સ્વતંત્રતા માટે પોતાનો અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.
જેમણે અધિકારોની વાત કરી હતી. જેમની એક-બે વાર નહીં પરંતુ 13 વખત ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તે બહાદુર મહિલાને શાંતિનો નોબેલ ઇનામ આપવામાં આવ્યું છે. નોર્વેજીયન નોબેલ સમિતિના અધ્યક્ષ બેરીટ રીસ-એન્ડરસને શુક્રવારે ઓસ્લોમાં પુરસ્કારની જાહેરાત કરી હતી. રીસ-એન્ડરસને કહ્યું હતું કે સૌ પ્રથમ આ એવોર્ડ ઈરાનમાં સમગ્ર ચળવળ અને તેના નિર્વિવાદ નેતા નરગીસ મોહમ્મદીના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ કાર્યને માન્યતા આપવા માટે છે.
નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર 51 વર્ષની નરગીસ હજુ પણ ઈરાનની કેદમાં છે. તેને 31 વર્ષની જેલ અને 154 કોરડા ફટકારવામાં આવ્યા છે. તેના પર ઈરાનની સરકાર વિરુદ્ધ દુષ્પ્રચાર ફેલાવવાનો આરોપ છે. નોબેલ મળ્યા બાદ નરગીસને 8.33 કરોડ રૂપિયાનું ઈનામ અને ગોલ્ડ મેડલ આપવામાં આવશે.
નરગીસ મોહમ્મદીએ વ્હાઇટ ટોર્ચર નામનું પુસ્તક પણ લખ્યું છે. આ પુસ્તકમાં તેમણે તેમના સાથી કેદીઓની યાતનાઓ અને વેદનાઓ નોંધી છે. ઈરાન સરકારે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા, પરંતુ નરગીસનો અવાજ દબાવી ન શકી. અને કેદીઓ સાથેની વાતચીત પર આધારિત એક પુસ્તક વિશ્વ સમક્ષ આવ્યું જેનું નામ વ્હાઇટ ટોર્ચર છે.
નરગીસ મહિલાઓના અધિકારો માટે કામ કરતી રહી છે. આ 1990 ના દાયકાથી ચાલુ છે. નરગીસે ભૌતિકશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો છે. એન્જિનિયર તરીકે કામ કર્યું. કટારલેખક પણ હતા. ઘણા અખબારો માટે લેખો લખ્યા. 2003માં તેણે તેહરાનમાં ડિફેન્ડર્સ ઓફ હ્યુમન રાઇટ્સ સેન્ટરમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. નરગીસ મોહમ્મદીને જેલમાં બંધ કાર્યકરો અને તેમના પરિવારોને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કરવા બદલ 2011માં પહેલીવાર જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. 2 વર્ષ બાદ જામીન મળ્યા હતા. 2015માં તેને ફરીથી જેલમાં મોકલવામાં આવ્યો હતા.
નરગીસને આ ઉપરાંત બીજા ઘણા એવોર્ડથી પણ નવાજવામાં આવ્યા છે. જેમાં પર એન્ગર એવોર્ડ, ઓલોફ પામે એવોર્ડ, યુનેસ્કો/ગ્યુલેર્મો કેનો વર્લ્ડ પ્રેસ ફ્રીડમ એવોર્ડ અને પેન/બાર્બી ફ્રીડમ ટુ રાઈટ એવોર્ડ જેવા પુરસ્કારોનો સમાવેશ થાય છે. તેણીને બીબીસીની 100 પ્રેરણાદાયી અને પ્રભાવશાળી મહિલાઓમાંની એક તરીકે પણ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમને રિપોર્ટર્સ વિધાઉટ બોર્ડર્સ (RSF) ના હિંમત પુરસ્કારથી પણ સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
શાંતિ માટેના નોબેલ પુરસ્કારની વાત કરીએ તો તેની શરૂઆત 1901માં થઈ હતી. અત્યાર સુધીમાં 111 લોકો આ સન્માન મેળવી ચૂક્યા છે. એવી 30 સંસ્થાઓ છે જેને નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એ છે કે મહાત્મા ગાંધી 5 વખત નોમિનેટ થયા હતા પરંતુ તેમને નોબેલ આપવામાં આવ્યું ન હતું. આ અંગે નોબેલ કમિટી પર સવાલો ઉભા થયા છે.
