-મિલન ત્રિવેદી
ચુનિયાએ સવાર સવારમાં જાણે મારી નસ ખેંચવાનું નક્કી કર્યું હોય તેમ મારી માથે આવી બેસે. હજી તો ઊંઘમાં હતો ત્યાં જ ઢંઢોળીને પ્રશ્ન પૂછ્યો કે, `નોકરી છે?’ માં પણ કહેવું છે કે સવારમાં હજી Whatsapp ખોલ્યું ન હોય એટલે મગજથી હું તરોતાજા જ હોઉં. એટલે તરત જ મેં જવાબ મનમાં એને આપી દીધો (હકીકતમાં ચોપડાવી દીધો!) કે નોકરી હોત તો હું થોડો હાસ્ય કલાકાર હોત? કહેવાવાળા તો એમ પણ કહે છે કે ગાંધીજીની જો વકીલાત સરખી ચાલી હોત તો સત્યાગ્રહ ના કરત. આ વાતની જો અંગ્રેજોને ખબર હોત તો સામેથી આઠ-દસ કેસ દર મહિને મોકલતા રહેત. હજી પણ આપણે અંગ્રેજોના રાજમાં જલસા કરતા હોત.(આને જોક સમજવો કારણકે અત્યારે એવું થતું જાય છે કે માણસો શોધતા જ હોય છે કે કોણ કલાકાર ક્યાં ચિપટીમાં આવે છે.)
મૂળ વાત પર આવું કે આમ જુઓ તો સવાર સવારમાં ચુનિયો મને ક્યારેય હેરાન કરે નહીં. દિવસ આખાની વસ્તુ જુદી છે, પરંતુ આજ સવાર સવારમાં એણે મને હલાવી અને પૂછી નાખ્યું કે નોકરી છે?' એટલે તરત જ સ્વસ્થ થઇ અને તેના પ્રશ્ન પર ધ્યાન આપ્યું. ઉપર કાંઠે ખૂબ વરસાદ થયો હોય અને ડેમ ઓવરફ્લો થવાની તૈયારીમાં હોય એવા સમયે જો ડેમનો એકાદ દરવાજો ખોલો અને જે પાણીનો પ્રવાહ ચાલુ થાય તે જ રીતે માત્ર ચુનિયાના ખભે હાથ મૂકી અને મેં એટલું પૂછ્યું કે,આ પ્રશ્ન કેમ પૂછવો પડ્યો?, અને કોના માટે પૂછવો પડ્યો?’ ત્યાં તો એની પાંપણના બંધ તૂટી ગયા. અંગત સગા ગુજરી ગયા ત્યારે પણ આવો ધ્રુસકે-ધ્રુસકે અમારો ચુનિયો રોયો ન હતો. માંડ મેં મારા ભાગમાંથી થોડી ચા ચખાડી એટલે તે શાંત થયો.
ચુનિયાએ માંડીને મને વાત કરી કે, `ભાઈ, તમે મારા માસીના નણંદના દેરના દીકરાને ઓળખો કે નહીં?’ મારો દૂરનો સાળો થાય. પાંત્રીસ વર્ષનો થયો છે એને ઠરીઠામ કરવો છે.’
મેં તરત જ કહ્યું કે `તો અહીંયા નહીં, મેરેજ બ્યુરોમાં નામ લખાવ’
ચુનિયો મને કે, `તંબુરો…! મેરેજ બ્યુરોમાં નામ લખાવું? ઠરીઠામ થાય એટલે પહેલા નોકરી એ વળગાડવો પડશે. અને નોકરી થોડોક સમય કરે પછી છોકરી જોગું થાય…’
હવે ચુનિયાને કેમ સમજાવવું કે નોકરી કાંઈ ડાળે નથી ઊગતી કે હાથ ઊંચો કરી અને તોડી લ્યો, પરંતુ સમજે તો ચુનિયો નહીં, મેં એને કહ્યું કે અત્યારે નોકરી ગોતવી બહુ તકલીફવાળી વાત છે.' એટલે તરત જ મારી ઉપર ભડકી ગયો. મને કહ્યું કે,આટલી બધી તમારી ઓળખાણ છે તો એક નાનકડી નોકરી તમે ન અપાવી શકો તો અમારા મિત્ર શું કામના? સરકાર દર મહિને બે લાખ નોકરીઓ આપે છે. તો મારા દૂરના છતાં નજીકથી ગળે વળગેલા એવા સાળાને તમે નોકરીએ નહીં લગાડી શકો? ‘
મેં તરત જ કહ્યું કે ભાઈ ધીમે બોલ... જો એન્જિનિયરિગ કોલેજના સ્નાતકો સાંભળી જશે તો હરખના માર્યા ગુજરી જશે. અત્યારે બેકારી એટલી બધી છે કે એક પોસ્ટ બહાર પડે અને તેના ફોર્મની ફી સો રૂપિયા હોય તો એટલા બધા ફોર્મ, ફી ભરાય છે કે એ પોસ્ટ માટે આજીવન મોટો પગાર આપે તો પણ એ ભરેલા ફોર્મની ફીમાંથી સરકાર એને આખી જિંદગી પગાર પૂરો પાડી શકે અને રિટાયર થયા પછી સારું પેન્શન પણ આપી શકે તેવી પરિસ્થિતિ છે.' એટલે તરત જ ચુનિયાએ કહ્યું કે,એની ચિંતા ના કરો મારો સાળો છે એ ચાર ચોપડી પાસ છે એટલે આવું બધું મગજમાં નહીં લે.’
મને પણ શાંતિ થઈ કે ચાલો બહુ ભણેલો નથી એટલે તરત નોકરી તો મળી જશે, પરંતુ અનુભવ વિશે હજી ચુનિયાને હું કાંઈ પૂછું તે પહેલાં જ ચુનિયાએ મારા મનની વાત જાણીને કહી દીધું કે, `તે નોકરી માટે અસંખ્ય જગ્યાએ ધક્કા ખાઈ ચૂક્યો છે એટલે ધક્કા ખાવાનો પૂરતો અનુભવ છે. ગમ્મે ત્યાં ધક્કા ખાવાની નોકરી હોય તો એને બહુ ફાવશે.,, ‘
ખરેખર તો મગજ શાંત રાખીને કોઈ પણ બાબત માટે ધક્કા ખાવા તે મોટું કૌશલ્ય છે. અને આજકાલ ડિગ્રીનો જમાનો નથી. કોઈપણ કૌશલ્ય તમે કેળવ્યું હશે તો નોકરીમાં વાંધો નહીં આવે અને મને આ ધક્કા ખાવાનું કૌશલ્ય ખરેખર ગમ્યું. અત્યારના સંજોગોમાં માલ લઈને પૈસા રોકડા ચુકવતા નથી અને જ્યારે ચુકવવાની વાત આવે ત્યારે માલ દેવાવાળી પાર્ટીને ધક્કા ખાવાના હોય છે. જો આવા સમયે ચુનિયાનો સાળો નોકરીએ રહી જાય તો શાંત ચિત્તે રોજ દિવસમાં ચાર-પાંચ ધક્કા ખાઈને પણ એ સામેવાળો કંટાળે અને રૂપિયા આપી દે ત્યાં સુધી ધક્કા ખાઈ ઉઘરાણી પકવી દે. એટલે આ કૌશલ્ય ખરેખર જો કોઈ ધ્યાનમાં લે તો તરત નોકરી મળી જાય તેવું હતું.
ટ્રાયલ માટે એક જગ્યાએ ચુનિયાના સાળાને મેં મોકલ્યો… ડોબરમેનની જેમ છૂટયો અને સાંજ સુધીમાં ચાર-પાંચ ધક્કા ખાય પેલાની સામે બેસી અને ઉઘરાણી લઈ આવ્યો.!
બીજા દિવસે સવારે મેં મારા એક મિત્ર કલેકટર ઓફિસમાં નોકરી કરતા હતા એટલે ચુનિયાને કહ્યું કે, `ચાલો, કલેકટર ઓફિસે આપણે નોકરી માટે જવાનું છે.’ એટલે તરત જ ચુનિયાએ કહ્યું કે,
`ના ના એમ સીધો કલેકટરના બનાવાય, એકાદ-બે મહિના બીજે નોકરી કરે પછી વાત!’
મારો ગુસ્સો શાંત થાય એ પહેલા જ સાળાના બાપુજીનો ફોન આવ્યો. અને ચુનિયો એમની પર ગરમ થઈ ગયો. એને શાંત પાડતા કહ્યું કે, ગમે તેમ તો એ વડીલ છે ગુસ્સો ન કરાય' મને કહે :શું કામ ગુસ્સો ન કરું? હજી આને ડફોળને નોકરી મળતી નથી. અને એના બાપા એમ કહે છે કે એમના માટે પણ હું નોકરી ગોતુ. મેં એમને કહ્યું કે આ ઉંમરે નોકરી નહીં પેન્શનની ઉંમર છે. તો મને કહે છે કે `પેન્શન અપાવ.’ બોલો, હવે હું શું કં?’
મેં તરત જ કહ્યું કે `સો રૂપિયા હું આપું રૂબરૂ જા અને એના બાપુજીને વઢવાની જગ્યાએ એકાદ ધબ્બો મારીને આવ.’
શું કરવું મિત્ર છે તેનું દુ:ખ માં દુ:ખ. ક્યાંય નોકરીનો મેળ નહીં પડે તો એકાદ પક્ષનો કાર્યકર બનાવી દઈશું બીજું શું? પછી જેવી એની આવડત.
વિચાર વાયુ :
અભણ ભલે હોય પણ આવડત હશે તો ભણતર તમારે ત્યાં લાઈનમાં ઊભું રહેશે.
