સંજય છેલ
ટાઇટલ્સ: ગમ અને ચ્યુઇંગમ બહુ ચવાય નહીં, (છેલવાણી)
ગુજરાતી અદ્ભુત સફળ નાટકોનાં લેખક-નિર્દેશક ને અભિનેતા શૈલેશ દવેના એક નાટક ‘અંત વગરની અંતાક્ષરી’ માં એક અદ્ભુત વાક્ય હતું: ‘સમજણની ટ્રેન, જિંદગીનાં સ્ટેશને હંમેશાં મોડી જ કેમ પહોંચે છે?’ નાટકો પરથી યાદ આવ્યું કે ગુજરાતી નાટકોનાં એક પ્રૌઢ કલાકાર વિધુર થયા અને બાળકો વિદેશમાં હતા. સાવ નિ:સહાય થઇ ગયા તો કોઇ મિત્રએ કહ્યું કે ‘ફલાણાં ટિફિનવાળાં બહેન બે જ મકાન દૂર રહે છે તો ત્યાંથી જમવાનું લઈ આવજો’ તો પેલા કલાકારે કહ્યું, ‘ના, મારાથી તો હવે ખાસ ચલાતું યે નથી..શું કરું?’
આ સાંભળીને ટિફીનવાળાં બહેને ઉદારતાથી કહ્યું: ‘વાંધો નહીં, હું ટિફિન આપી આવીશ.’ પછી પેલા કલાકારે એક દિવસ ધીમે રહીને એ સ્ત્રીને આગ્રહ કર્યો : ‘તમે જ મને પીરસીને આપો તો સારું, મને હંમેશાં તૈયાર ભાણાંની આદત છે!’
એ સ્ત્રી ભલાં હતાં એટલે રોજ ટિફિન એમને પીરસીને પ્રેમથી જમાડે. ધીરે ધીરે પેલા કલાકારને એ સ્ત્રીની આદત પડી ગઇ. દિવસભર બે સમયે એનાં આવવાની રાહ જોવા માંડ્યા. પછી અચાનક એક દિવસ એમને પ્રપોઝ કર્યું,: ‘તમે આટલી કાળજી કરો છો તો મારી સાથે લગ્ન કરશો?’
ત્યારે પેલી સ્ત્રીએ ઠંડકથી સમજાવ્યું: ‘સોરી સાહેબ, હું તો માણસાઈના નાતે તમને મદદ કરી રહી છું! મારા પીરસવાને પ્રેમ સમજવાની ભૂલ ના કરો તમે! ’ આ સત્યઘટના જાણ્યા બાદ, પેલા કલાકાર પર દયા આવે કે ગુસ્સો? કદાચ બેઉ. કોઇની ભલમનસાઇને તમે તમારી એકલતાની આડશમાં ‘પ્રેમ’ માનવા જેવી ગેરસમજણ કઇ રીતે કરી શકો?
નાનપણમાં હું રેડિયો સાંભળતો ત્યારે એક ગીત બહુ ગમતું: ‘યે ઝિંદગી કે મેલે દુનિયા મેં કમ ના હોંગે, અફસોસ હમ ના હોંગે….’ પણ વર્ષો સુધી હું સમજતો હતો તે ‘ઓફકોર્સ હમ ના હોંગે!’ મને થતું કે વાહ, શું ફિલોસોફી છે કે આપણે જતા રહીશું તો પણ દુનિયાનાં મેળા ચાલતા જ રહેશે! હું ‘અફસોસ-ઓફકોર્સ ’ જેવા શબ્દોની ગેરસમજણ કરતો હતો. એમ ઘણાં યે ગેરસમજણની ગંગામાં તણાઇને આખું આયખું તરફડિયા મારતા રહે છે.
માર્ટિન અને મેગીએ ત્રણ જ મહિના પહેલાં લગ્ન કર્યા હતા. યુદ્ધ બાદ માર્ટિનની ચિત્રકારી અને મેગીના સીવણકામની કમાણી સાવ ઓછી થઈ હતી. લગ્ન સમયે માર્ટિન પાસે 50 ડૉલર પણ નહોતા તો યે નિ:સંતાન વિધવા ફોઈના ભરોસે લગ્ન કરી લીધાં. પછી પહેલી નાતાલ આવી. માર્ટિન ને મેગી પાસે માંડ પાંચ ડૉલર બચ્યા હતા. હવે વૃદ્ધ ફોઈએ પણ સાથ છોડી દીધેલો. બેઉ ચિંતામાં હતાં કે આ પાંચ ડૉલરમાં નવું વર્ષ કેવી રીતે ઊજવાશે?
એવામાં ટપાલીએ પાર્સલ આપ્યું.
‘લે! આ તો કંજૂસ ફોઈનું પાર્સલ છે.’ માર્ટિને મોં બગાડ્યું.
‘જોઈએ તો, ફોઈએ શું ગિફ્ટ મોકલી છે?’ મેગીએ કહ્યું.
પાર્સલમાંથી રંગબેરંગી કપડાંના ટુકડાં જોડીને સીવેલું ઓશીકાનું મામૂલી કવર નીકળ્યું!
‘આપણી મજાક ઉડાડવા કંજૂસ ફોઈએ આ ગિફ્ટ મોકલી છે?’ માર્ટિને ભડકીને કહ્યું.
4-5 દિવસ બાદ નવા વરસે ટપાલીએ ફરી એક પત્ર આપ્યો. એ વાંચીને માર્ટિન ખુશીથી નાચી ઉઠ્યો અને કહ્યું ‘મેગી ડાર્લિંગ, ફોઇએ લખ્યું છે કે ઓશીકાના બંને ખૂણા પર 100-100 ડૉલરની નોટ સીવીને નવા વર્ષની સરપ્રાઇઝ ભેટ મોકલી છે! ’
સાંભળીને મેગીએ રડમસ ચહેરે કહ્યું,: ‘સોરી, પણ ગઇકાલે જ બાજુવાળા મિ. ઉચાલનો છોકરો મીઠાઈ આપવા આવેલો એને મેં એ કવર ગિફ્ટમાં આપી દીધું છે! હવે?’
ઈન્ટટરવલ:
એવી રીતે છવાઇ ગયા છે ખયાલમાં,
આવેશને ગણી મેં લીધો છે વહાલમાં (મરીઝ)
હવે માર્ટિન ને મેગી બેઉ વિચારવા લાગ્યા કે એ ઓશીકાનું કવર પાછું મેળવવું કેવી રીતે? પછી બેઉ નવા વરસના બહાને મિ.ઉચાલના ઘરે ગયા અને માર્ટિને ધીમેથી કહ્યું, ‘તમને મેગીએ એક સુંદર ઓશિકાનું કવર બનાવીને ગિફ્ટમાં આપેલું પણ મેં એને બરાબર જોયું નથી તો જરાં જોવા આપશો?‘
‘સોરી, એકચ્યુલી એ કવર પર આજે જ સિગરેટનો તણખો પડ્યો અને એ સળગી ગયું.’ શ્રીમતી ઉચાલે જૂઠ્ઠું કહ્યું. ખરેખર તો એણે બીજા એક પડોસી જોનને એ કવર પધરાવી દીધેલું! માર્ટિન અને મેગી ઉદાસ થઇને ઘરે આવ્યા એટલામાં જોન અને એની પત્ની સાલ-મુબારક કરવા આવ્યા અને એમણે એક ગિફ્ટ આપી. મેગીએ ભેટ ખોલીને જોઈ તો એમાંથી પેલું જ ઓશિકાનું કવર નીકળ્યું, જે ફોઈએ મોકલ્યું હતું!
‘બહુ જ સુંદર કવર છે!’ એમ કહીને માર્ટિન તરત અંદર ગયો અને ફોઈના કહ્યાં મુજબ એ કવરમાંથી 200 ડૉલર કાઢી લીધાં અને ફોઈ પર મૂકેલા અવિશ્વાસ માટે એ જ કવરમાં મોં છુપાવીને ધ્રુસ્કે ધ્રુસ્કે રડી પડ્યો. ડબલ્યુ.એ. સિલ્વાનની આ શ્રીલંકન વાર્તા કેટલી સહજતાથી કહી જાય છે કે જિંદગી માત્ર સમજણની જ નહીં પણ ગેરસમજણની લાંબી પરંપરા છે, જેને જાણે-અજાણે સમજ્યાં વિનાં આપણે સૌ જીવ્યે રાખીએ છીએ.
એક ભિખારીએ આખો દિવસ મંદિર-મસ્જિદ ને ચર્ચ પાસે ભિખ માગી, પણ એક રૂપિયો પણ મળ્યો નહીં. રાતે થાકી હારીને એ દારુનાં પીઠાં પાસેથી પસાર થતો હતો ત્યારે ત્યાં બારમાંથી લથડિયા ખાતા ખાતા એક દારૂડિયાએ ભિખારીને સામેથી બોલાવ્યો અને 100 રૂ. આપ્યા. પછી એ દારૂડિયો તો ડોલતો ડોલતો જતો રહ્યો પણ ભિખારીએ આકાશ તરફ જોઇને કહ્યું,:
‘વાહ રે ઉપરવાલે! તું રહેતા કહાં હૈ ઔર એડ્રેસ કહાં કા દેતા હૈ!’ આપણે સૌ પણ આપણાં આધ્યાત્મ, સંસ્કાર, ધર્મ, વગેરેની સમજણ- ગેરસમજણમાં કેવા અટવાતા રહીએ છીએંને?
એંડ-ટાઇટલ્સ:
આદમ: હેન્ડસમ દેખાવું છું ને?
ઇવ: ગેરસમજણ કરવાનો સૌને લોકતાંત્રિક હક છે.
આપણ વાંચો : મિજાજ મસ્તી : લાઇફ નામે કોમેડી, ના સમજો તો ટ્રેજેડી!
