આજે આટલું જ : બિલકુલ ખાનગી વાત

-શોભિત દેસાઈ

મેં લગભગ દસ વર્ષ પહેલાં નોંધ્યું હતું મારા દિવાન ‘અંધારની બારાખડી’ની પ્રસ્તાવનામાં કે મેં પ્રાથમિક કક્ષાની ગઝલો લખવાની શરૂઆત કરી આયુષ્યના અઢારમે વર્ષે 1974મા અને બરકતભાઇના કહેવા મુજબ ઉગતો નહીં પણ ઊગી ગયેલો ગઝલકાર એમને મારામાં દેખાયો જૂન 1975માં.

1976ની ફેબ્રુઆરીમાં હું કૈલાસ પંડિતને મળ્યો અને ગઝલસૃષ્ટિનો ભાડૂઆત બન્યો ત્યારે માહોલ રહેમનો-એકતાનો-દરગુજરનો-સાચવણનો હતો. ‘બેફામ’ મને ગઝલ લખતાં શીખવાડે, ‘કૈલાસ’ મારો મુશાયરા પ્રવેશ કરાવે, ‘શૂન્ય’ મારી ગઝલનું પ્રેમાળ વિવેચન કરે, ‘સૈફ’ મને બિયરના રૂપમાં ઉર્દૂ ગઝલનાં ધાવણ ધરે, ‘ગની’ મને તરન્નુમથી માહિતગાર કરે, ‘મરીઝ’ મારી ગઝલને દાદ આપે, ‘ઘાયલ’ મારામાં અણીશુદ્ધ ગઝલ દ્વારા, થોડીક અદાકારી સાથે મુશાયરો લૂંટવાનાં બી રોપે!!! જાણે કે અતિસમૃદ્ધ પરિવારમાં હું કોઇ મોટી ઉંમરે આવેલું સંતાન ન હોઉં, એમ બધા મને લાડ લડાવે.

અર્વાચીન ગઝલના લિબાસમાંથી સૌંદર્યને વધુ લાવણ્યમય બનાવતી જાદુગરીનો રંગ ગાયબ થવા માંડ્યો છે અને ઉમેરાતો ગયો છે સલાહનો, જ્ઞાનનો (અજ્ઞાનનો?), અણસમજુ તત્ત્વજ્ઞાન નો રંગ. પરિણામે, ગઝલ રંગમય રહેવાને બદલે ‘રંગાળું’ બની ગઇ છે. જેવું અને જેટલું આવે એ રજૂ થતું રહે ત્યારે આવું બને જ. રંગ નથી કેસરી, નથી રાતો કે નથી ભગવો. પણ… કેટલાક નવયુવાન અને તરવરિયા મરજીવા ‘પરિશ્રમ જાગરણ સાહિત્યનો કાનૂન માગે છે’ ને અનુસરીને ગઝલને અસલ રંગીનિયતની નીપજ ધરી જ રહ્યા છે. તગઝુલનો પુન:પ્રવેશ અને ગુજરાતી ગઝલ ધન્ય!!! શૂન્ય પાલનપુરીના આ શેરની તોલે છેલ્લા પચાસ વર્ષમાં (મને ગણીને) એક પણ શાયરનો શેર નથી આવ્યો.

આ પણ વાંચો…આજે આટલું જ : બિલકુલ ખાનગી વાત (2)

દૈવી પુસ્તક કોણ ન ચૂમે!
લાવ રૂપાળા મુખને આમ…
હવે શિર્ષકાનુસાર વાત પર આવું તો આજે તો અમારા પરમ આદરણિય દોસ્ત ‘આદિલ’ મન્સુરી સાહેબને એમની અતિપ્રચલિત ગઝલ સાથે પેશ કરવા છે.
દૃષ્ટિ ફરેબ ખાય છે માણેકચોકમાં
બુદ્ધિ ય છેતરાય છે માણેકચોકમાં
આદિલ મન્સૂરીને અર્પણ
મૂલ્યો ઘસાતાં જાય છે માણેકચોકમાં
શુભ-લાભ કયાં મપાય છે માણેકચોકમાં?
શું પામવાને રોજ આ કીડિયારું ધસમસે ?!
લાગી ગજબની લહાય છે માણેકચોકમાં
પૈસો, ઘમંડ, દોષ, નિરાશા, સમયનો વ્યય
મરજી મુજબ રળાય છે માણેકચોકમાં
જાહેર તો કરે છે વધુ સૌથી એ જ, જે-
છૂપી રીતે કમાય છે માણેકચોકમાં
સાક્ષી છે નાકું, શેની ‘ને કેવી ઊઠી છે ભૂખ?!
‘ને કોણ કોને ખાય છે માણેકચોકમાં
બિસમાર એ થયું ને બન્યો છું અશકત હું
મારાથી કયાં જવાય છે માણેકચોકમાં
આપે લખી હતી જે ગઝલ, એના આજ તો
પડઘાય કયાં ઝિલાય છે માણેકચોકમાં
સૈફભાઇ બહુ વહેલા જતા રહ્યાં. મારા હિસાબે 1980માં તો અહીંથી ઉપર મુશાયરાને શાન બક્ષવા જતા ય રહ્યા. ઉમ્મર હશે માંડ 57 વર્ષ અને છેલ્લાં ત્રીસ વર્ષથી સંગીતની એક મહેફિલ એવી નહીં મળે જયાં ‘શાંત ઝરુખે’ ગવાઇ ન હોય કે ફરમાઇશ ન થઇ હોય.
સામે નથી કોઇ અને શરમાઇ રહ્યો છું
હું પોતે મને પોતાને દેખાઇ રહ્યો છું.
સૈફ પાલનપુરીને અર્પણ
એથી જ તો દુનિયામાં વગોવાઇ રહ્યો છું
કોઇ નથી સાથે અને હરખાઇ રહ્યો છું
દરરોજ સવારે મને તોલે છે નવાં માપ
ચળકાટ છું આદિ અને પરખાઇ રહ્યો છું
જોઇને ઝરૂખે ઊભી એક રૂપની રાણી
હું મનમાં ને મનમાં બહુ શરમાઇ રહ્યો છું
એક જ આ વિમાસણ લઇ ઊભો છું બજારે
વેચાઇ રહ્યો છું કે ખરીદાઇ રહ્યો છું?
સૂનું બહુ લાગે છે મને આપ વિના અહીં
ખીલવાની છે મોસમ અને કરમાઇ રહ્યો છું
ઝળહળનું ભલે શ્રેય મળે પૂરું બીજાને
હું પાયો બની ભોંયમાં ધરબાઇ રહ્યો છું
કયારેક મળી જાઉં અનાયાસ હું તમને,
બસ એ જ અપેક્ષાથી હું ખોવાઇ રહ્યો છું
અને સાહેબો આજે ‘બિલકુલ ખાનગી વાત’ની આખરી બાદાન (અમીન સયાની) પર છે વેણીભાઇ પુરોહિત.
એ રાત હતી ખામોશ અષાઢી અલબેલો અંધાર હતો
તમરાંની ત્રમત્રમ વાણીમાં કૈં પાયલનો ઝંકાર હતો
વેણીભાઇ પુરોહિતને અર્પણ.
ચાંદ વસૂલે ભાડું એવી રાત હતી ખામોશ
તારા ગણવા માંડું એવી રાત હતી ખામોશ
તમરાંની ત્રમત્રમમાં લીન સમય વીસર્યો’તો વહેવું
પરોઢ ભાળે આડું એવી રાત હતી ખામોશ
આકાશેથી પર્વત ઉપર ઊતર્યું ના હો જાણે
અંધારાનું ધાડું એવી રાત હતી ખામોશ
સ્થિર ઊભા પર્ણોની સાથે હું વહેતા વાયુને
વાતોએ વળગાડું એવી રાત હતી ખામોશ
અડું જરા તો આંગળીએથી સરી જતું અંધારું
રેશમ લાગે જાડું એવી રાત હતી ખામોશ
ચહલ પહલથી એની હાનિ ના પહોંચે એ ડરથી
ઝબૂકિયાં સંતાડું એવી રાત હતી ખામોશ
ચાંદની તરતા નીરવ વચ્ચે સરવરની ખળખળથી
ખાલીપાને ખાંડું એવી રાત હતી ખામોશ
આજે આટલું જ

આ પણ વાંચો…આજે આટલું જ : બિલકુલ ખાનગી વાત