રાજેશ યાજ્ઞિક
તાજેતરમાં કફ સિરપના ઉપયોગથી-મધ્ય પ્રદેશના છીંદાવાડામાં 20 જેટલાં બાળકના દુખદ મૃત્યુ થયાના સમાચારે ચોતરફ સન્નાટો મચાવી દીધો છે. આના માટે કારણભૂત ગણાતી તામિળનાડુની એક ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીના માલિકની ધરપકડ પણ થઈ છે… સમાચાર અનુસાર એ દવા કંપનીના સિરપમાં 46 ટકા જેટલું ‘ડાયાથિલિન ગ્લાયકોલ (DEG )’ હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. આ એક ઝેરી રસાયણ છે, જે કિડનીને જીવલેણ ક્ષતિ પહોંચાડે છે.
આપણે શરદી- ખાંસીની દવાઓની જાહેરાતો જોતા હોઈએ છીએ. આ દવાઓ તબીબના પ્રિસ્ક્રિપ્શન વિના ખરીદી શકાતી હોવાથી તેને આપણે સામાન્ય રીતે સલામત દવા માનીએ છીએ, પણ એવું નથી. દવા કોઈપણ હોય તેની સંભવિત આડઅસરો અને જોખમો નિષ્ણાત તબીબ પાસેથી જાણી લેવા અત્યંત જરૂરી છે. ખાસ કરીને જ્યારે દવાઓ બાળકોને આપવાની હોય ત્યારે વિશેષ તકેદારી લેવાની જરૂર હોય છે.
અનેકવિધ અભ્યાસ દ્વારા એ જાણવા મળ્યું છે કે ખાંસી અને શરદીની દવા કે કફ સિરપ ઘણીવાર નાના બાળકોમાં ઉધરસનો સમયગાળો નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડતું નથી. ઉપરાંત, તેમાં એવા ઘટકો હોય છે જે ગંભીર આડઅસર પેદા કરી શકે છે. આ દવાઓ જે તમે પ્રિસ્ક્રિપ્શન વિના ખરીદી શકો છો તે ઘણીવાર એક કરતાં વધુ શરદીના લક્ષણોની સારવાર કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેથી આ ઉત્પાદનોમાં સક્રિય ઘટકોને ભેગા કરવામાં આવે છે.
જાહેર આરોગ્ય એજન્સી અને તબીબી સંસ્થાઓ સામાન્ય રીતે 12 વર્ષથી ઓછી ઉંમરનાં બાળકોમાં શરદી અને ઉધરસની દવાનો ઉપયોગ કરવાની ભલામણ કરતી નથી. આવી દવા ઉધરસ અને શરદીનાં લક્ષણોની સારવાર કરે છે, પરંતુ તે ચેપનો ઇલાજ કરતી નથી, તેથી બાળકને આરામદાયક લાગે તે માટે અન્ય પગલાં લેવાથી પણ ફાયદો થઈ શકે છે, પરંતુ જો તબીબ બાળક માટે ઉધરસ કે શરદીની દવા સૂચવે છે ત્યારે એ લખાવીને લેવાની ખાતરી કરો કે કેટલી વાર અને કેટલી માત્રામાં દવા આપવાની છે.
કેટલીક દવા સામાન્ય શરદીનાં લક્ષણોમાં રાહત આપે છે, પરંતુ મોટાભાગે સાધારણ તાવ આવવો એ એક સારો સંકેત છે કે શરીર વાયરસને દૂર કરી રહ્યું છે. તાવની સારવાર કરવાનું મુખ્ય કારણ તમારા બાળકને વધુ આરામદાયક બનાવવાનું છે. શરદી, ઉધરસ કે તાવની દવામાં ઊંઘ આવે તેવાં ઘટક હોય છે, પરંતુ બાળકને ઊંઘ આવે તે માટે આ દવાનો ઉપયોગ કરશો નહીં.
ઉધરસ અને શરદીની અન્ય દવાઓ આપશો નહીં, જેમાં સમાન ઘટકો હોઈ શકે છે. જો તમે પહેલાં દવાનો ઉપયોગ કર્યો હોય તો પણ એના લેબલ પરનાં ઘટક તપાસો. ઉત્પાદકે ઘટકો બદલી પણ નાખ્યા હોઈ શકે છે. ઉપરાંત, સમાન બ્રાન્ડ નામવાળાં ઉત્પાદનોમાં વિવિધ હેતુઓ માટે અલગ અલગ ઘટક હોઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો…આરોગ્ય એક્સપ્રેસ: ગમે તે વયે પજવી શકે એવો સાંધાનો રોગ: રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ
વૈશ્વિક ધોરણો મુજબ દવા ઉત્પાદકોએ યોગ્ય માપ સાથે ચિહ્નિત થયેલ કપ જેવા ડોઝિંગ સાધન આપવાના રહે છે, જેથી તબીબો જેટલા ડોઝની ભલામણ કરે તેટલો ચોક્કસ ડોઝ તમે બાળકને આપી શકો. દવા માપવા માટે ઘરગથ્થુ ચમચી અથવા અન્ય દવાઓના સાધનોનો ઉપયોગ ન કરો. જો તમે બાળક માટે હોમિયોપથિક દવા પસંદ કરવા માગતા હો, તો પણ તબીબની સલાહ લેવી આવશ્યક છે.
બાળકને એસ્પીરીન આપવી હિતકારક નથી. તેનાથી બાળકને ‘રેય સિન્ડ્રોમ’ નામની દુર્લભ જીવલેણ સ્થિતિ ઊભી થઇ શકે છે.
‘અમેરિકન એકેડેમી ઓફ પેડિયાટ્રિક્સ’ સલાહ આપે છે કે ઉધરસ અને શરદીની દવાનું જોખમ ઘણીવાર કોઈપણ ફાયદા કરતાં વધી જાય છે. 4 થી 6 વર્ષના બાળકને જો તબીબ દ્વારા ભલામણ કરવામાં આવે તો જ ખાંસી અને શરદીની દવા લેવી જોઈએ. 7 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના બાળક જરૂર પડ્યે શરદી અને ઉધરસની દવાનો સુરક્ષિત રીતે ઉપયોગ કરી શકે છે, પરંતુ યોગ્ય ઉપયોગ અને માત્રા મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
બાળકમાં શરદી અને ખાંસીની દવાઓ 4 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોમાં ખતરનાક આડઅસરો પેદા કરી શકે છે, જેમ કે, ઉબકા કે ઉલટી, ઝડપી ધબકારા, મૂંઝવણ, આંચકી, માથાનો દુખાવો, ઉશ્કેરાટ અને મોટાં બાળકોમાં પણ, શરદી અને ઉધરસની દવાઓની આડઅસરો થઈ શકે છે જેમ કે સુસ્તી, ચક્કર, ઉબકા અને વધુ. ખાંસી એ શરદીનું સામાન્ય લક્ષણ છે, જે શરીરને વાયુમાર્ગમાંથી લાળ સાફ કરવામાં અને ફેફસાંને સુરક્ષિત રાખવામાં મદદ કરે છે.
ઉધરસ માટે બિન-દવા સારવારમાં પુષ્કળ પ્રવાહી પીવાનો સમાવેશ થાય છે, ખાસ કરીને ગળાને શાંત કરવા માટે ગરમ પીણાં પીવાં વધુ લાભદાયક છે.
આ પણ વાંચો…આરોગ્ય એક્સપ્રેસઃ આંખ-મોંઢાને પરેશાન કરતો શોગ્રેન્સ સિન્ડ્રોમ…
