આરોગ્ય એક્સપ્રેસ – : કયાં યોગ આસન વધારી શકે તમારું મેટાબોલિઝમ?

રાજેશ યાજ્ઞિક

આજકાલ સૌથી મોટી શારીરિક સમસ્યા કઈ? એવો પ્રશ્ન પુછાય તો મોટાભાગના લોકો કહેશે : વધી ગયેલું વજન. વજનને નિયંત્રણમાં રાખવા લોકો જાતજાતના ઉપાયો અજમાવે છે. આપણા પ્રાચીન યોગ વિજ્ઞાનમાં એવાં કેટલાંક આસન છે, જે તેમાં ઉપયોગી સાબિત થઇ શકે છે.

ચાલો, આજે તેના વિશે જાણીએ…..

વજન વધવાનાં અનેક કારણોમાં એક છે નબળું મેટાબોલિઝમ એટલે કે ચયાપચયની ક્રિયા. એ જો સક્ષમ બને તો શરીરને કેલરી અને વધારાની ચરબી ઝડપથી બાળવામાં મદદ કરે છે, જેનાથી વજન ઘટાડવામાં મદદ મળે છે.

ત્રિકોણાસન

તમારા પગ વચ્ચે 3-4 ફૂટનું અંતર રહે તેમ ઊભા રહો. તમારા બંને હાથને તમારા ખભા સુધી ફેલાવો.

પછી ધીમે ધીમે શ્વાસ લેતા, જમણા હાથને માથા ઉપર તરફ લઇ જાઓ. આ દરમિયાન તમારો ઉપર ગયેલો હાથ તમારા કાનને સ્પર્શ કરવો જોઈએ.

હવે શ્વાસ બહાર કાઢતી વખતે, તમારા શરીરને ડાબી બાજુ વાળો. ધ્યાનમાં રાખો કે આ દરમિયાન તમારા ઘૂંટણ વાંકા ન થવા જોઈએ. થોડા સમય માટે આ મુદ્રામાં રહો. આ પછી શરૂઆતની સ્થિતિમાં પાછા આવો. પછી ડાબો હાથ ઉપર લઇ જઈને જમણી તરફ આ આસનનું પુનરાવર્તન કરો. તમે 3 થી 5 વખત આ આસન દોહરાવી શકો છો.

સર્વાંગાસન

આ આસન શીર્ષાસનની પહેલાની અવસ્થા જેવું છે. આ આસન કરતી વખતે પણ શરૂઆતમાં એકાદ જાણકારનું માર્ગદર્શન અવશ્ય લેવું જોઈએ. તમારી પીઠના બળે સૂઈ જાઓ. હાથ સામાન્ય રીતે બાજુમાં રાખો. એક જ હલનચલનમાં, તમારા પગ, નિતંબ અને પીઠને એવી રીતે ઊંચા કરો કે તમે તમારા ખભા પર ઉપર આવો. આ દરમિયાન હાથ વડે તમારી પીઠને ટેકો આપો.

તમારી કોણીઓને એકબીજાની નજીક લાવો, અને તમારા હાથને તમારી પીઠ સાથે ખસેડો, ખભાના બ્લેડ તરફ ઉપર તરફ.કોણીઓને ફ્લોર પર અને હાથને પાછળ દબાવીને પગ અને કરોડરજ્જુને સીધા કરતા રહો. તમાં વજન તમારા ખભા અને ઉપલા હાથ પર રાખવું જોઈએ, તમારા માથા અને ગરદન પર નહીં. હવે તમારા અંગૂઠા ઉપર કરો. તમારી ગરદન પર ધ્યાન આપો. ગરદનને ફ્લોર પર દબાવશો નહીં. તેના બદલે ગરદનના સ્નાયુઓને સહેજ કડક બનાવવાની લાગણી સાથે ગરદનને મજબૂત રાખો. ઊંડા શ્વાસ લેતા રહો અને 30-60 સેક્નડ સુધી આ સ્થિતિમાં રહો. આસનમાંથી બહાર આવવા માટે, ઘૂંટણને કપાળ સુધી નીચે કરો. તમારા હાથને ફ્લોર પર લાવો, હથેળીઓ નીચે તરફ રાખો. માથું ઊંચુ કર્યા વિના ધીમે ધીમે તમારી કરોડરજ્જુને નીચે લાવો, પછી સંપૂર્ણ પીઠ અને અંતે સંપૂર્ણ શરીર જમીન પર. ઓછામાં ઓછા 60 સેક્નડ માટે આરામ કરો.

આ પણ વાંચો:આરોગ્ય એક્સપ્રેસ : ઉનાળામાં અધોમુખશ્વાનાસનથી થતા ફાયદા…

ઉષ્ટ્રાસન

આ આસન થોડું મુશ્કેલ છે, કારણકે તેમાં શરીરને સંપૂર્ણપણે પાછળની તરફ વાળવાનું છે. તેથી એ આસન તમારી શારીરિક મર્યાદાઓનું ધ્યાન રાખીને કરવું. શરૂઆતમાં કોઈ જાણકારની હાજરીમાં અભ્યાસ કરવો. આ આસન કરવા માટે, જમીન પર ઘૂંટણ પર બેસો અને બંને હાથ તમારા કમર પર રાખો. ધ્યાનમાં રાખો કે બંને ઘૂંટણ તમારા ખભાને સમાંતર હોવા જોઈએ. હવે ઊંડો શ્વાસ લો અને કરોડરજ્જુના નીચેના ભાગ પર આગળ દબાણ આપો. આ દરમિયાન, સંપૂર્ણ દબાણ નાભિ પર અનુભવવું જોઈએ. આ પછી, તમારા પગને તમારા હાથથી પકડી રાખો અને તમારી કમરને પાછળની તરફ વાળો. 30-60 સેક્નડ સુધી આ સ્થિતિમાં રહ્યા પછી, તમે ધીમે ધીમે સામાન્ય સ્થિતિમાં પાછા આવી શકો છો.આ પ્રક્રિયાને 3-5 વાર પુનરાવર્તન કરો.

શલભાસન

આ આસન પણ થોડી શારીરિક તૈયારી માગી લે તેવું છે તેથી શરૂઆત કોઈ જાણકારની હાજરીમાં કરવી જોઈએ.
આ આસન કરવા માટે, પેટના આધારે સૂઈ જાઓ. તમારા બંને પગ એકબીજાની નજીક રાખો. હવે તમારી બંને હથેળીઓને તમારી બંને જાંઘ નીચે રાખો. ચહેરો એવી રીતે રાખો જેથી દાઢીનો ભાગ જમીનને સ્પર્શે. હવે શ્વાસ લેતી વખતે તમારા પગ ઉપર ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કરો. 30 થી 60 સેક્નડ સુધી આ સ્થિતિમાં રહો. પછી તમારી શરૂઆતની મુદ્રામાં પાછા ફરો. આ પ્રક્રિયાનું 3-5 વાર પુનરાવર્તન કરો.

હલાસન

આ આસન કરવા માટે, સૌપ્રથમ પીઠના બળે સૂઈ જાઓ. તમારા હાથ શરીરની નજીક રાખો અને હથેળીઓ જમીન તરફ રાખો. આ પછી, શ્વાસ લેતી વખતે ધીમે ધીમે તમારા પગ ઊંચા કરો અને 90 ડિગ્રીનો ખૂણો બનાવો.
હવે શ્વાસ બહાર કાઢતી વખતે તમારી પીઠ પણ ઊંચી કરો. પછી ધીમે ધીમે તમારા પગના અંગૂઠાને પાછળની તરફ લઇ જઈને જમીન પર સ્પર્શ કરવાનો પ્રયાસ કરો. 30 સેક્નડ માટે આ સ્થિતિમાં રહો. પછી ફરીથી મૂળ સ્થિતિમાં આવો.આ પ્રક્રિયાને 3-5 વાર પુનરાવર્તન કરો.

કોઈપણ યોગમાં શરીરના સામાન્ય કરતાં અલગ વળાંકો હોય છે. તેથી જો
કરોડરજ્જુને લગતી કોઈ સમસ્યા હોય, બ્લડપ્રેશર, ગર્ભાવસ્થા, થાયરોઇડની સમસ્યા કે અન્ય કોઈ ક્રોનિક સમસ્યાઓ હોય તો શરીરની મર્યાદાઓને ધ્યાનમાં રાખીને નિષ્ણાતો સાથે અને તમારા ડોક્ટર સાથે ચર્ચા કર્યા પછી જ આસનો કરવા વધુ હિતકારક છે.

આ પણ વાંચો:આરોગ્ય એક્સપ્રેસ : એ સામાન્ય તાવ મગજનો ખતરનાક મલેરિયા હોઈ શકે!