- અંકિત દેસાઈ
આ બધી વાત ટેસ્ટોસ્ટેરોન નામના એક હોર્મોન સાથે ગાઢ રીતે સકળાયેલી છે. આ એક એવો રાસાયણિક સંદેશવાહક છે જે માત્ર શારીરિક વિકાસ જ નહીં, પરંતુ માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્થિરતા માટે પણ અત્યંત જરૂરી છે. જોકે, જેમ જેમ ઉંમર વધે તેમ તેમ શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું ઉત્પાદન કુદરતી રીતે ઘટવા લાગે છે. આ ઘટાડો સામાન્ય છે, પરંતુ જો તે વધુ પડતો હોય તો તેનાં ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે. ઘણા પુરુષ આ લક્ષણોને ઓળખી શકતા નથી અને એને સામાન્ય થાક અથવા વૃદ્ધત્વનો ભાગ માનીને અવગણે છે , પરંતુ, વાસ્તવિકતા એ છે કે આ લક્ષણોને સમજીને અને તેના પર યોગ્ય ધ્યાન આપીને, તમે તમારા જીવનની ગુણવત્તા સુધારી શકો છો.
ટેસ્ટોસ્ટેરોન મુખ્યત્વે પુરુષોના વૃષણ (testicles) માં ઉત્પન્ન થાય છે અને તે પુરુષોની ઘણી શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ માટે જવાબદાર છે. તે સ્નાયુઓનું નિર્માણ, હાડકાંની મજબૂતી, વાળનો વિકાસ, જાતીય ઈચ્છા અને મૂડને નિયંત્રિત કરવામાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. હા, જ્યારે આ હોર્મોનનું સ્તર અસામાન્ય રીતે નીચું જાય છે ત્યારે અનેક લક્ષણો જોવા મળે છે. સૌથી સામાન્ય લક્ષણોમાં સતત થાક અને ઊર્જાનો અભાવ છે.
તમે પૂરતી ઊંઘ લીધી હોય તો પણ તમને આખો દિવસ સુસ્તી અને થાક લાગશે. આ ઉપરાંત, સ્નાયુઓની તાકાત અને કદમાં ઘટાડો, તેમજ પેટ અને છાતીના ભાગમાં ચરબીનો વધારો પણ આનું એક લક્ષણ છે. ઘણા પુરુષ જાતીય ઈચ્છામાં ઘટાડો (low libido) અનુભવે છે, જે એમના જાતીય સંબંધ પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે. મૂડ સ્વિંગ, હતાશા, ચીડિયાપણું અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી જેવી માનસિક સમસ્યાઓ પણ ટેસ્ટોસ્ટેરોનના ઘટતા સ્તર સાથે જોડાયેલી છે. આ લક્ષણોને નજરઅંદાજ કરવાને બદલે, એને સમજવા અને એના ના પર ધ્યાન આપવું અત્યંત જરૂરી છે.
આ પણ વાંચો…મેલ મેટર્સઃ સિગારેટ પર જીએસટી: હવે પસંદગી તમારી છે… સ્વાસ્થ્ય કે આર્થિક નુક્સાન?
આવા ઘટાડા પાછળ ઘણા કારણ જવાબદાર હોઈ શકે છે. કુદરતી વૃદ્ધત્વ એ મુખ્ય કારણ છે, પરંતુ તે એકમાત્ર કારણ નથી. સ્થૂળતા (obesity) અને બિનઆરોગ્યપ્રદ જીવનશૈલી ટેસ્ટોસ્ટેરોનના સ્તરને ઝડપથી ઘટાડી શકે છે. અતિશય દારૂનું સેવન, ધૂમ્રપાન અને અતિશય તણાવ પણ આ હોર્મોનના ઉત્પાદનને અવરોધે છે. વધુ પડતી શારીરિક નિષ્ક્રિયતા અથવા ઓછી ઊંઘ પણ આ સમસ્યાને વધારી શકે છે. કેટલીક તબીબી પરિસ્થિતિઓ, જેમ કે ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને કેટલાક આનુવંશિક રોગો પણ ટેસ્ટોસ્ટેરોનના સ્તરને અસર કરી શકે છે. જો તમને આમાંના કોઈ પણ લક્ષણોનો અનુભવ થતો હોય તો પ્રથમ પગલું ડોક્ટરની સલાહ લેવાનું છે. ડોક્ટર લોહીની તપાસ દ્વારા તમારા ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું ચોક્કસ સ્તર નક્કી કરશે અને તેના આધારે યોગ્ય ઉપચાર સૂચવશે.
સદભાગ્યે, ટેસ્ટોસ્ટેરોનના નીચા સ્તરને સુધારવા માટે ઘણા ઉકેલો ઉપલબ્ધ છે. સૌથી પહેલા, જીવનશૈલીમાં ફેરફાર લાવવો એ સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ છે. નિયમિત વ્યાયામ, ખાસ કરીને વેઈટ લિફ્ટિંગ અને તાકાત વધારતી કસરતો, ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરી શકે છે. સંતુલિત આહાર લેવો અત્યંત જરૂરી છે. પ્રોટીન, હેલ્ધી ફેટ્સ અને વિટામિન-ડીથી ભરપૂર ખોરાક તમારા હોર્મોનલ સંતુલન જાળવવામાં મદદ કરશે.
ખાસ કરીને, લીલા શાકભાજી, બદામ, ઇંડા, અને માછલી જેવી વસ્તુઓને તમારા આહારમાં સામેલ કરવી જોઈએ. પૂરતી ઊંઘ લેવી પણ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે શરીર રાત્રે ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું ઉત્પાદન કરે છે. દરરોજ 7-8 કલાકની ગુણવત્તાપૂર્ણ ઊંઘ લેવાનો પ્રયાસ કરો. તણાવનું સંચાલન કરવું પણ એટલું જ જરૂરી છે. ધ્યાન (meditation), યોગ, અથવા અન્ય કોઈ પણ શોખ અપનાવીને તણાવ ઓછો કરી શકાય છે.
આ જીવનશૈલીના ફેરફારો ઉપરાંત, કેટલાક કિસ્સાઓમાં તબીબી સારવાર પણ જરૂરી બની શકે છે. ડોક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી હોર્મોન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી (TRT) એક અસરકારક ઉપચાર છે. આ થેરાપી દ્વારા શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોનનું સ્તર વધારવામાં આવે છે. TRT ઇન્જેક્શન, જેલ, પેચ અથવા ગોળીઓના સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. જોકે, આ થેરાપી શરૂ કરતા પહેલા તેના ફાયદા અને સંભવિત જોખમો વિશે ડોક્ટર સાથે વિગતવાર ચર્ચા કરવી જરૂરી છે. યોગ્ય દેખરેખ હેઠળ, આ થેરાપી જીવનની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર સુધારો લાવી શકે છે.
આ પણ વાંચો…મેલ મેટર્સઃ પુરુષના આરોગ્ય પર અદૃશ્ય આક્રમણ એટલે ઓછી ઊંઘ
યાદ રાખો, ટેસ્ટોસ્ટેરોનના નીચા સ્તરની સમસ્યાને અવગણવાને બદલે તેને સ્વીકારવી અને તેના પર કાર્ય કરવું એ વધુ સમજદારીનું કામ છે. આ એક એવી પરિસ્થિતિ છે જેનું નિદાન થઈ શકે છે અને તેનો ઉપચાર પણ શક્ય છે. આત્મવિશ્વાસ સાથે તમારા શરીરના સંકેતોને ઓળખો અને જો જરૂર લાગે તો, શરમ છોડીને ડોક્ટરની સલાહ લો. તંદુરસ્ત જીવનશૈલી અપનાવીને અને યોગ્ય તબીબી માર્ગદર્શન મેળવીને તમે ફરીથી તમારી ખોવાયેલી ઊર્જા, તાકાત અને આત્મવિશ્વાસ પાછો મેળવી શકો છો. આ તમારી જાત માટે એક રોકાણ છે, જે તમને ભવિષ્યમાં વધુ સ્વસ્થ અને ખુશહાલ જીવન જીવવામાં મદદ કરશે.
