મતદાનની વધતી કે ઘટતી ટકાવારી રાજકીય પક્ષોના દાખલા ખોટા પાડી શકે છે
પાંચ રાજ્યો – મધ્યપ્રદેશ, છત્તીસગઢ, રાજસ્થાન, તેલંગાણા અને મિઝોરમમાં મતદાન બાદ હવે સમગ્ર દેશ ચૂંટણી પરિણામોની રાહ જોઈ રહ્યો છે. વર્ષ 2024માં યોજાનારી લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા આ ચૂંટણીઓને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આ પાંચેય રાજ્યોમાં સરેરાશ જોઈએ તો લોકોએ મતદાન કરવામાં સારો ઉત્સાહ બતાવ્યો હતો અને જ્યારે પણ સારું મતદાન થાય ત્યારે રાજકીય પક્ષોનું ગણિત ડામાડોળ થઈ જાય છે કારણ કે આટલી મોટી જનસંખ્યાના માનસનો તાગ મેળવવો સહેલો હોતો નથી.
સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે વોટ ટકાવારીમાં વધારો એ એન્ટિ-ઇન્કમ્બન્સી સૂચવે છે. પરંતુ જો આપણે તાજેતરના વર્ષોમાં યોજાયેલી કેટલીક ચૂંટણીઓ પર નજર કરીએ તો એવું જણાય છે કે દર વખતે આવું થતું નથી. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં રેકોર્ડ મતદાન થયું હતું અને ત્યારબાદ ચૂંટણી પરિણામોમાં ભાજપને જંગી બહુમતી મળી હતી. રાજ્યની ચૂંટણીઓમાં એક વાત નોંધવા જેવી છે કે આ ચૂંટણીઓમાં લોકસભાની ચૂંટણી કરતાં વધુ મતદાન થઈ રહ્યું છે.
મતદાનની ટકાવારી વધવાનું સૌથી મોટું કારણ ચૂંટણી પંચ અને મોટા રાજકીય પક્ષો દ્વારા જાગૃતિ માટે કરવામાં આવતા પ્રયાસો છે. આ ઉપરાંત શહેરીકરણ અને સાક્ષરતા પણ તેની પાછળના કારણો હોવાનું કહેવાય છે, પરંતુ આ બંને ચર્ચાના મુદ્દા છે કારણ કે ગ્રામીણ વિસ્તારો કરતાં શહેરી વિસ્તારોમાં હજુપણ ઓછું મતદાન જોવા મળ્યું છે. ઘણા નિષ્ણાતો આનું કારણ આવકમાં વધારો અને સરકારી યોજનાઓ પરની ઘટતીા અવલંબનને આપે છે આ સાથે સરકાર તરફથી શિક્ષિતો-કરદાતાઓની થતી અવગણના પણ માને છે. આ સાથે એક બાબત ધ્યાને લેવા જેવી છે કે મતદાન લગભગ 70 ટકાથી વધારે થયું છે, પરંતુ તે વધારો અમુક ટકાનો જ છે આથી બહુ ઝાઝો ફેરફાર કહી શકાય નહીં.
ત્રીજી ડિસેમ્બર એટલે કે રવિવારે એક સાથે પાંચ રાજ્યોની ચૂંટણીના પરિણામો આવવાના છે ત્યારે મતદાનની ટકાવારીના આધારે કોના દાખલા કેવા મંડાશે તે જાણવાની કોશિશ કરીએ.
છત્તીસગઢ વિધાનસભા ચૂંટણી
વર્ષ 2003માં છત્તીસગઢમાં પ્રથમ ચૂંટણી યોજાઈ હતી. ત્યારથી અહીં મતદાનની ટકાવારી 70% થી નીચે નથી આવી. અહીં સતત ત્રણ જીત મેળવ્યા બાદ ભાજપને વર્ષ 2018માં હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. વર્ષ 2003માં 77.12% મતદાન થયું હતું જ્યારે વર્ષ 2018માં 76.45% મતદાન થયું હતું. સત્તા વિરોધી તર્કથી વિપરીત, અહીં કોંગ્રેસે ભાજપને સત્તા પરથી હટાવ્યો હતો. અહીં પણ ગત વખતની સરખામણીએ આ વખતે મતદાનમાં નજીવો ઘટાડો થયો છે. આ વખતે અહીં 76.31% મતદાન થયું છે. આથી હવે કૉંગ્રેસ પાસે સત્તાની કમાન રહેશે કે ફરી ભાજપનો ભગવો લહેરાશે તે જોવાનું રહ્યું.
મધ્યપ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણી
દેશનું મહત્વનું રાજ્ય છે. અત્યાર સુધીમાં એમપીમાં 15 વિધાનસભાની ચૂંટણી થઈ છે. 1952થી 2018 સુધીમાં માત્ર 6 વખત એવું બન્યું છે કે વર્તમાન સરકાર સત્તામાં પાછી ફરી નથી. આમાંથી ચાર ચૂંટણીઓમાં અગાઉની ચૂંટણીની સરખામણીએ મતદાનમાં વધારો જોવા મળ્યો હતો. ઉદાહરણ તરીકે, 2003 માં, જ્યારે ભાજપે કોંગ્રેસને હરાવ્યું હતું, ત્યારે અગાઉની ચૂંટણીઓની તુલનામાં મતદાનમાં 7% નો વધારો થયો હતો. જો કે, આઠ વખત વર્તમાન સરકાર રાજ્યમાં પાછી આવી. તેમાંથી છ ગણું મતદાન વધ્યું હતું. અહીં છેલ્લી વખત મતદાન વધ્યા બાદ ભાજપ સત્તામાંથી બહાર થઈ ગયો હતો પરંતુ કોંગ્રેસને બહુ ઓછી માર્જિનથી જીત મળી હતી. આ પછી 2020માં કોંગ્રેસ પાર્ટીની સરકાર પડી. ગત વખતની સરખામણીએ આ વખતે પણ રાજ્યમાં મતદાનની ટકાવારી વધી છે. ગત ચૂંટણીમાં 74.97% મતદાન થયું હતું, આ વખતે 76.22% મતદાન થયું છે.
અહીં બન્ને પક્ષ વચ્ચે ખરાખરીનો જંગ છે અને જેમનો પણ વિજય થશે તે ફરી ઓછા માર્જિનથી જ થશે તે વાત સ્પષ્ટ થાય છે.
મિઝોરમ વિધાનસભા ચૂંટણી
મિઝોરમમાં અત્યાર સુધી 12 ચૂંટણીઓ થઈ છે. વર્તમાન સરકારે આમાંથી ચાર ચૂંટણી જીતી છે. આમાંથી ત્રણ ચૂંટણીમાં મતદાનની ટકાવારી વધી છે. બીજી તરફ, વર્તમાન સરકાર સાત ચૂંટણીઓમાં પુનરાગમન કરવામાં નિષ્ફળ રહી છે, જેમાંથી ચાર વખત મતદાનની ટકાવારી વધી છે. એકંદરે રાજ્યમાં મતદાનની ટકાવારી માત્ર ચાર ગણી ઘટી છે. આથી અહીંનું પરિણામ ધાર્યા કરતા અલગ આવે અથવા ત્રિશંકુ વિધાનસભા રચાઈ તેવી શક્યતા છે.
રાજસ્થાન વિધાનસભા ચૂંટણી
રાજસ્થાનમાં 1993 પછી કોઈ સરકારનું પુનરાવર્તન થયું નથી. અહીં વર્ષ 2008 અને 2018 સિવાય દરેક ચૂંટણીમાં મતદાનની ટકાવારી વધી છે. તે સમયે કોંગ્રેસ પાર્ટીએ આ ચૂંટણી જીતી છે. 1993 પહેલાની પ્રથમ ત્રણ ચૂંટણીઓમાં વર્તમાન સરકાર પુનરાવર્તન કરવામાં નિષ્ફળ રહી હતી અને તેમાંથી બે ચૂંટણીમાં મતદાનમાં વધારો થયો હતો. રાજસ્થાનમાં, 1993 પહેલા, વર્તમાન સરકાર 6 વખત પુનરાગમન કરવામાં સફળ રહી હતી, જેમાંથી 5 ચૂંટણીમાં મતદાન વધ્યું હતું. રાજ્યમાં 8 ચૂંટણીમાં વર્તમાન સરકારોને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. જેમાં ચાર ગણા મતદાનમાં વધારો થયો હતો. આ વખતે રાજસ્થાનમાં મતદાનમાં નહીવત વધારો થયો છે. આ વખતે રાજ્યમાં 74.96% મતદાન થયું છે જ્યારે 2018માં 74.06% મતદાન થયું હતું.
તેલંગાણા વિધાનસભા ચૂંટણી
તેલંગાણામાં 2023 પહેલા બે વિધાનસભા ચૂંટણી થઈ ચૂકી છે. વર્ષ 2014માં 72% મતદાન થયું હતું જ્યારે 2018માં 73.37% મતદાન થયું હતું. આ બંને ચૂંટણીમાં BRS માત્ર જીતી જ નહીં પરંતુ તેની સીટો પણ વધી. જો સંયુક્ત આંધ્ર પ્રદેશની વાત કરીએ તો વર્તમાન સરકારને માત્ર ચાર ચૂંટણીમાં સત્તા પરથી હટાવવી શક્ય બની હતી. આ પૈકી ત્રણ પ્રસંગોએ મતદાનમાં વધારો થયો હતો. બીજી તરફ ચાર વખત વર્તમાન સરકાર મતદાનમાં વધારો કરીને સત્તામાં પરત ફરવામાં સફળ રહી હતી. આ વખતે તેલંગાણામાં 70.71% મતદાન થયું છે જે ગત ચૂંટણી કરતા ઓછું છે.
