ભ્રામક અને ખોટી માહિતીઓ પર બાજ નજર રાખવા ચૂંટણી પંચ કરશે AIનો ઉપયોગ: સૂત્રો
ભારતમાં એક પ્રચલિત કહેવાત છે કે લોઢાંને લોઢું જ કાપે! આગામી લોકસભાનની ચૂંટણીને (Loksabha Election 2024) લઈને ભારતનું ચૂંટણી પંચ (EC) આ કહેવાતને સાર્થક કરવા જઈ રહ્યું છે. ભ્રામક અને ખોટી માહિતીઓ પર બાજ નજર રાખવા માટે ભારતનું ચૂંટણી પંચ આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI)નો ઉપયોગ કરવા જઈ રહ્યું છે. જ્યારે રાજકીય પક્ષો મતદારોને આકર્ષવા માટે થઈને પુરજોશમાં ચૂંટણી પ્રચાર કરતાં હશે ત્યારે ફેક ન્યૂઝ, ખોટી માહિતીઓ, અને ભ્રામક વાતોને આયોગ AIથી તેના પર બાજ નજર રાખશે.
ઉલ્લેખનીય છે કે માત્ર ભારતમાં જ નહીં, ભારત, અમેરિકા, ઈન્ડોનેશિયા, મેક્સિકોમાં 2024માં ચૂંટણી છે. આ તમામ દેશોમાં રાજકીય પક્ષો માટે સોશિયલ મીડિયા પ્રચારનો અભિન્ન ભાગ બની ગયો છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને મેટાના ગ્લોબલ અફેર્સના પ્રેસિડેન્ટ નિક ક્લેગે AIના દુરુપયોગ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. તેણે પોતાના બ્લોગમાં લખ્યું છે કે મેટા ચિંતિત છે કે રાજકીય જાહેરાતમાં AIનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે.
2024 થી શરૂ કરીને, તમામ રાજકીય જાહેરાતકર્તાઓએ એ પણ જાહેર કરવું પડશે જ્યારે તેઓ AI અથવા અન્ય ડિજિટલ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ રાજકીય અથવા સામાજિક મુદ્દા વિશેની જાહેરાતને ફ્રેમ કરવા અથવા બદલવા માટે કરે છે, કેટલાક કિસ્સાઓમાં. સોશિયલ નેટવર્કિંગ જાયન્ટ યુએસ ચૂંટણીના અંતિમ સપ્તાહ દરમિયાન નવા રાજકીય, ચૂંટણી અને સામાજિક મુદ્દાઓ ધરાવતી જાહેરાતોને પણ બ્લોક કરી દેશે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સોશિયલ મીડિયા કંપની Meta સહિત દેશના ઘણા રાજકીય મહાનુભાવો લોકસભા ચૂંટણી-2024માં AIના દુરુપયોગ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી રહ્યા છે. આઈટી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવ અને આઈટી રાજ્ય મંત્રી રાજીવ ચંદ્રશેખરે ઘણી જાણીતી હસ્તીઓના deepfake video જાહેર થવા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.
એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે આનાથી લોકશાહી માટે ખતરો બની શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ખોટી માહિતીને ઘટાડવા માટે સરકાર દ્વારા એકતરફી પગલાં લેવામાં આવી રહ્યા છે. ત્યારે, ચૂંટણી પંચ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મને ટ્રેક કરવા માટે પણ તૈયારી કરી રહ્યું છે.
સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, કમિશને ભ્રામક, ખોટી અને નકલી માહિતીને રોકવા માટે IT મંત્રાલય સાથે AIના ઉપયોગ અંગે ચર્ચા કરી છે. બંને વચ્ચે એ વાત પર સહમતિ સધાઈ છે કે સોશિયલ મીડિયા પર નજર રાખવા માટે AI સોફ્ટવેરથી વધુ સારું હથિયાર હોઈ શકે નહીં અને પંચે આગામી લોકસભા ચૂંટણીમાં મતદારોના હિતમાં તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
સુત્રોનું કહેવું છે કે આયોગે ટેકનિકલ સહાય માટે IT મંત્રાલય પાસેથી સૂચનો પણ લીધા છે. વિવિધ પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં આવતી માહિતીને ટ્રૅક કરવાની વ્યવસ્થા કરવાની રહેશે, તેથી કમિશન રાજ્યોમાં પણ નિરીક્ષણ કેન્દ્રો સ્થાપી શકે છે. સૂત્રો કહે છે કે પંચ સમક્ષ પડકાર કોઈ લેખિત ખોટી માહિતી શોધવાનો નથી, પરંતુ ડીપફેક અને ફેક વોઇસ શોધવાનો છે. જ્યારે બીજો પડકાર વોટ્સએપ, ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ટ્વિટર સહિતના તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મની સાથે લાખો વેબસાઇટ્સને ટ્રેક કરવા માટે સંસાધનોનો ખર્ચ છે. આવી સ્થિતિમાં, કમિશન એઆઈને હથિયાર બનાવવાની દિશામાં કેટલી હદે આગળ વધે છે? તે કહેવું મુશ્કેલ છે.