ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી ધર્મના આમંત્રણ બાદ પણ બાબાસાહેબે કેમ માત્ર બૌદ્ધ ધર્મ જ અપનાવ્યો ?

બાબાસાહેબ આંબેડકરનો (Dr. Babasaheb Ambedkar) આજે મહાપરિનિર્વાણ દિવસ (Mahaparinirvana Divas) છે. 6 ડિસેમ્બર, 1956ના રોજ તેમના મૃત્યુના થોડા વર્ષો પહેલા તેમણે બૌદ્ધ ધર્મ અપનાવ્યો હતો. તેમણે ધર્મપરિવર્તનની જાહેરાત કરી હતી તે મુજબ પગલું ભર્યું હતું. તેમણે નાગપુરમાં બૌદ્ધ ધર્મની દીક્ષા લીધી અને આ કારણે નાગપુરને દીક્ષાભૂમિ પણ કહેવામાં આવે છે. પરંતુ એ જાણવું પણ ઘણું રસપ્રદ છે કે ડો. બાબાસાહેબ આંબેડકરને ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી અને શીખ ધર્મ અપનાવવાનું આમંત્રણ હોવા છતાં તેમણે શા માટે બૌદ્ધ ધર્મ જ અપનાવ્યો.

તેમણે કર્યો તુલનાત્મક અભ્યાસ
તેનું કારણ ડો. બી. આર. આંબેડકરે તેના એક નિબંધમાં આપ્યું હતું. ‘બુદ્ધ એન્ડ ધ ફ્યુચર ઑફ હિઝ રિલિજન’ નામનો આ નિબંધ 1950માં કોલકાતાની મહાબોધિ સોસાયટીના માસિક સામયિકમાં પ્રકાશિત થયો હતો. જેમાં તેમણે હિંદુ, ઈસ્લામ, ખ્રિસ્તી અને બૌદ્ધ ધર્મ વિશે તેમના તુલનાત્મક અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો હતો. તેમણે બુદ્ધ, જીસસ, મોહમ્મદ પેગંબર અને ભગવાન કૃષ્ણના સંદેશાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો અને તે બધાના તુલનાત્મક અભ્યાસ પછી તેમણે બૌદ્ધ ધર્મ શા માટે પસંદ કર્યો તે વિગતવાર સમજાવ્યું.

Also read: ડૉ. બાબા સાહેબ આંબેડકરના સ્વપ્નનું વિકસિત ભારત

ચાર લોકોએ વિશ્વને કર્યા પ્રભાવીત
બાબાસાહેબ આંબેડકર તેમના નિબંધમાં લખે છે કે ધર્મોના ઘણા સ્થાપકોમાંથી ચાર એવા છે કે જેમના ધર્મોએ ભૂતકાળમાં માત્ર વિશ્વને પ્રભાવિત કર્યું નથી પરંતુ આજે પણ વિશાળ જનસમૂહને પ્રભાવિત કરી રહ્યા છે. તેમાં બુદ્ધ, જીસસ, મોહમ્મદ અને કૃષ્ણ છે. જો આપણે આ ચાર વ્યક્તિઓના વ્યક્તિત્વ અને તેમના ધર્મોના પ્રચારમાં અપનાવેલા વલણની તુલના કરીએ, તો બુદ્ધ એક છેડે અને અન્ય ત્રણ બીજા છેડે જોવા મળે છે. બંને વિરોધાભાસી લાગે છે, જેની ચર્ચા કરવાની જરૂર છે. તેઓ કહે છે કે મહાત્મા બુદ્ધ વિશે સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે તેઓ પોતાને પણ અસ્વીકારનો વિકલ્પ આપે છે.

ઇસુ, પૈગમ્બર અને કૃષ્ણ વિષે શું કહ્યું?
તેમણે આગળ લખ્યું હતું કે ‘બાઇબલમાં ઇસુ કહે છે કે તે ભગવાનનો પુત્ર છે, અને ઈશ્વરને પામવા માટે તેમને માનવા પડશે. મહંમદ પૈગમ્બર તેમનાથી એક ડગલું આગળ વધીને કહે છે તે પૃથ્વી પર અલ્લાહના છેલ્લા સંદેશવાહક છે. તેમણે જાહેર કર્યું કે જેઓ મુક્તિ ઇચ્છે છે તેમણે માત્ર એ સ્વીકારવું જ જોઈએ નહીં કે તેઓ ઈશ્વરના સંદેશવાહક છે, પરંતુ એ પણ સ્વીકારવું જોઈએ કે તેઓ છેલ્લા સંદેશવાહક છે. કૃષ્ણ ઈસુ ખ્રિસ્ત અને મોહમ્મદ બંને કરતાં એક ડગલું આગળ ગયા. તેણે પોતાને ભગવાનનો પુત્ર ન કહ્યો પણ પોતાને દેવાધિદેવ એટલે કે દેવોના દેવ કહ્યા.

Also read: આંબેડકરના પૌત્ર મહાવિકાસ આઘાડીની બેઠકોની વહેંચણીની બેઠકમાં સહભાગી થયા

બુદ્ધ વિષે કરી વાત…..
આગળ તે બુદ્ધ વિશે કહે છે કે તે બીજા બધાથી અલગ છે. તે પોતાને ભગવાન નથી માનતા. આંબેડકર લખે છે, ‘બુદ્ધે ક્યારેય પોતાની જાતને આવી કોઈ સ્થિતિ નથી આપી. તેઓ એક મનુષ્યના પુત્ર તરીકે જન્મ્યા હતા અને એક સામાન્ય માણસ રહીને સંતુષ્ટ હતા અને સામાન્ય માણસની જેમ જ તેમના ધર્મનો પ્રચાર કર્યો હતો. તેણે ક્યારેય કોઈ અલૌકિક ઉત્પત્તિ અથવા અલૌકિક શક્તિઓનો દાવો કર્યો ન હતો, ન તો તેણે પોતાની અલૌકિક શક્તિઓને સાબિત કરવા માટે ચમત્કારો કર્યા હતા. બુદ્ધે માર્ગદર્શક અને મુક્તિ આપનાર વચ્ચે સ્પષ્ટ ભેદ કર્યો. જીસસ, મોહમ્મદ અને કૃષ્ણએ પોતાને તારણહાર હોવાનો દાવો કર્યો. માર્ગદર્શકની ભૂમિકા ભજવીને બુદ્ધ સંતુષ્ટ હતા.