નવા ફોજદારી કાયદાઓ સાથે ભારતની ન્યાય વ્યવસ્થા હવે ‘સજા નહીં, ન્યાયથી પ્રેરિત: અમિત શાહ

જયપુર: કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે આજે કહ્યું હતું કે દેશમાં ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદાના અમલીકરણને ઐતિહાસિક સુધારો અને ૨૧મી સદીમાં ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં સૌથી મોટો ફેરફાર ગણાવ્યો હતો. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે દેશમાં ૫૦ ટકાથી વધુ ચાર્જશીટ હવે સમયસર દાખલ થઈ રહી છે. અહીં એક કાર્યક્રમમાં બોલતા શાહે કહ્યું કે નવા ફોજદારી કાયદાઓના અમલ પછી રાજસ્થાનમાં દોષિત ઠેરવવાનો દર ૪૨ ટકાથી વધીને ૬૦ ટકા થયો છે.

અગાઉ, તેમણે એક પ્રદર્શનનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું, જેમાં ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં શિક્ષાત્મક અભિગમથી ન્યાય અને પારદર્શિતા પર પરિવર્તન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. જૂની પ્રણાલી હેઠળ, સજા વિના કેસ ૨૫ થી ૩૦ વર્ષ સુધી લંબાતા રહેતા હતા, જેના કારણે લોકો સમયસર ન્યાયથી વંચિત રહેતા હતા. નવી પ્રણાલી તેને બદલી નાખશે, એમ શાહે કહ્યું.

આપણ વાંચો: અમિત શાહે Gmail છોડી ‘Zoho Mail’ અપનાવ્યું, આત્મનિર્ભર ભારત માટે કરી મોટી અપીલ

તેમણે કહ્યું કે ત્રણ નવા કાયદા બધા માટે ન્યાયની સરળ અને સમયસર પહોંચ પ્રદાન કરશે. “નવા ફોજદારી કાયદાઓ દ્વારા, આપણી ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થા સજા કરતાં ન્યાય દ્વારા સંચાલિત થશે. ન્યાયિક વ્યવસ્થાની છબી એવી છે કે લોકો ઘણીવાર નિરાશ થાય છે. આ નવા કાયદાઓ ન્યાયને સરળ, ઝડપી અને વધુ સુલભ બનાવશે.

નવા કાયદાઓ હેઠળ રજૂ કરાયેલી સમયમર્યાદા આધારિત પ્રક્રિયાઓ અંગે, શાહે કહ્યું કે શરૂઆતમાં સમયમર્યાદા પૂરી કરવા અંગે શંકા હતી, જેમ કે નિયમિત ગુનાઓ માટે ૬૦ દિવસની અંદર ચાર્જશીટ દાખલ કરવી અને ગંભીર ગુનાઓ માટે ૯૦ દિવસની અંદર ચાર્જશીટ દાખલ કરવી.

જોકે, અમલીકરણના એક વર્ષમાં, દેશમાં ૫૦ ટકાથી વધુ ચાર્જશીટ હવે સમયસર દાખલ થઈ રહી છે. મને વિશ્વાસ છે કે આ આંકડો બીજા વર્ષમાં વધીને ૯૦ ટકા થઈ જશે. રાજસ્થાનમાં, કાયદાઓના અમલ પછી સજાનો દર નોંધપાત્ર રીતે વધ્યો છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

આપણ વાંચો: અમિત શાહે ફડણવીસ, શિંદે અને પવાર સાથે પોણી કલાક શું ચર્ચા કરી?

પહેલાં, રાજસ્થાનમાં સજાનો દર ૪૨ ટકા હતો. આ કાયદાઓ અમલમાં આવ્યા પછી તે વધીને ૬૦ ટકા થયો છે. એકવાર (નવા કાયદાઓનો) અમલ પૂર્ણ થઈ જશે, મને લાગે છે કે તે ૯૦ ટકા સુધી વધશે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે આ કાયદાઓના સંપૂર્ણ અમલ પછી, ભારતની ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થા “વિશ્વની સૌથી આધુનિક” ન્યાય વ્યવસ્થા બની જશે.

નવા કાયદા – ભારતીય ન્યાય સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા અને ભારતીય સક્ષમ અધિનિયમ – ૧ જુલાઈ, ૨૦૨૪ના રોજ અમલમાં આવ્યા, જે અંગ્રેજ યુગના ભારતીય દંડ સંહિતા, ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમને બદલે છે.

નવી સિસ્ટમના અસરકારક અમલીકરણને સુનિશ્ચિત કરવા માટે સરકારે લાખો પોલીસ કર્મચારી, હજારો ન્યાયિક અધિકારી અને ફોરેન્સિક લેબ અને જેલના કર્મચારીને તાલીમ આપી છે. એમણે કહ્યું કે સુધારાઓ કોર્ટમાં શારીરિક હાજરીની જરૂરિયાતને પણ ઘટાડશે.

આપણ વાંચો: અમિત શાહે સુરત મુલાકાતથી ‘એક કાંકરે માર્યા બે તીર’: નવરાત્રિમાં જાહેર થઈ શકે પ્રદેશપ્રમુખનું નામ…

આરોપીઓને જેલમાંથી વિડીયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવશે. પોલીસ અધિકારીઓ, બેંક કર્મચારીઓ, ડોકટરો અને ફોરેન્સિક નિષ્ણાતો પણ વિડીયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા હાજર થઈ શકશે. આનાથી સમય અને પૈસા બંનેની બચત થશે. આનાથી પોલીસ કસ્ટડીમાંથી છટકી રહેલા કેદીઓની શક્યતા પણ ઓછી થશે, એમ તેમણે ઉમેર્યું.

શાહે એમ પણ કહ્યું કે ઈ-એફઆઈઆર અને ઝીરો એફઆઈઆર દાખલ કરવાની જોગવાઈઓનો હેતુ ફરિયાદો દાખલ કરવાના પ્રારંભિક તબક્કાઓને સરળ બનાવવાનો છે. મુખ્ય પ્રધાન ભજનલાલ શર્માએ કહ્યું કે કેન્દ્ર સરકાર લોકોના કલ્યાણ માટે કામ કરી રહી છે અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવાના માર્ગ પર છે.

નાયબ મુખ્ય પ્રધાન પ્રેમચંદ બૈરવા અને દિયા કુમારી, રાજસ્થાન હાઈકોર્ટના કાર્યકારી મુખ્ય ન્યાયાધીશ સંજીવ પ્રકાશ શર્મા, મુખ્ય સચિવ સુધાંશ પંત અને ડીજીપી રાજીવ શર્મા પણ આ કાર્યક્રમમાં હાજર રહ્યા હતા.

આપણ વાંચો: સુરતઃ અમિત શાહે સી.આર. પાટીલના ઘરે બેઠકમાં શું કરી ચર્ચા?

પ્રદર્શનમાં અમિત શાહે પોલીસકર્મીઓ દ્વારા નવા કાયદાઓએ તપાસનો સમય કેવી રીતે ઘટાડ્યો છે અને ઉત્પાદકતામાં વધારો કર્યો છે તે અંગે શ્રેણીબદ્ધ પ્રસ્તુતિઓ જોઈ. નવા કાયદાઓનો પીડિત-કેન્દ્રિત અભિગમ પણ દર્શાવવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રદર્શન ૧૮ ઓક્ટોબરના સમાપ્ત થશે. જોકે, કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાને સૂચન કર્યું હતું કે રાજ્ય સરકાર તેને લંબાવશે જેથી વધુ લોકો મુલાકાત લઈ શકે.

શાહે વિવિધ વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સના વર્ચ્યુઅલ શિલાન્યાસ સમારોહની અધ્યક્ષતા પણ કરી હતી, જેના માટે ગયા વર્ષે અહીં ‘રાઇઝિંગ રાજસ્થાન’ રોકાણ સમિટ દરમિયાન સમજૂતી કરાર (એમઓયુ) પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. સમિટ દરમિયાન પ્રતિબદ્ધ કુલ ૩૫ લાખ કરોડ રૂપિયામાંથી ૪ લાખ કરોડ રૂપિયાના પ્રોજેક્ટ્સ માટે શિલાન્યાસ સમારોહ યોજાયો હતો. શાહે જણાવ્યું હતું કે ભાજપ સરકાર જે વચન આપે છે તે પૂર્ણ કરે છે.

પ્રદર્શનમાં ૧૦ ઝોનમાં ફેલાયેલા જીવંત પ્રદર્શનો દર્શાવવામાં આવ્યા છે, જેમાં ગુનાની જાણ કરવાથી લઈને અંતિમ ન્યાયિક ચુકાદા સુધીની ન્યાયિક પ્રક્રિયાના ત્રણ તબક્કા દર્શાવવામાં આવ્યા છે. કાર્યક્રમ દરમિયાન, એમણે મહિલાઓની સુરક્ષા માટે ૫૬ ફોરેન્સિક સાયન્સ લેબોરેટરી વાહન અને ૧૦૦ પેટ્રોલિંગ ટુ-વ્હીલર પણ દર્શાવ્યા હતા.