આનંદો મુંબઈના વિકાસ આડેનો અવરોધ દૂર થયો

(અમારા પ્રતિનિધિ તરફથી)
મુંબઇ: સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે આપેલા એક ચુકાદાને પગલે મુંબઈ શહેરમાં છેલ્લા પંદર મહિનાથી વિકાસની આડે આવેલો અવરોધ હવે દૂર થયો છે. એનજીટી-ભોપાલના આદેશને કારણે મુંબઈના અનેક પ્રોજેક્ટ પર્યાવરણની મંજૂરીને માટે અટવાઈ ગયા હતા, પરંતુ હવે આ ચુકાદામાં સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે પર્યાવરણની મંજૂરી માટે દિલ્હી જવાની જરૂર નથી. એસઈઆઈએએ અને એસઈએસી સક્ષમ અધિકારીઓ તરીકે કામ કરી શકે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે કેન્દ્રના 29 જાન્યુઆરી, 2025ના જાહેરનામાના એક ભાગને રદ કર્યો છે, જેમાં પર્યાવરણીય અસર મૂલ્યાંકન (ઈઆઈએ) સૂચના, 2006 હેઠળ ઔદ્યોગિક શેડ, શાળાઓ, કોલેજો અને છાત્રાલયોને લગતા બાંધકામ પ્રોજેક્ટ્સને પર્યાવરણની આગોતરી મંજૂરી મેળવવામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી.

આપણ વાંચો: યેઉરના જંગલમાં મંજૂરી વગર બાંધકામ મટિરિયલ સહિત ગાડીઓ લઈ જવા પર પ્રતિબંધ…

મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.આર. ગવઈ અને ન્યાયાધીશ કે. વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચે જણાવ્યું હતું કે સુધારેલા સમયપત્રકની નોંધ 1થી કલમ 8(ફ)માં સમાવિષ્ટ આ મુક્તિ મનસ્વી અને પર્યાવરણ સંરક્ષણ કાયદાના હેતુની વિરુદ્ધ છે. જો કે, બાકીની સૂચનાને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું.

કોર્ટે અગાઉ એનજીઓ વનશક્તિ દ્વારા દાખલ કરાયેલ જાહેર હિતની અરજીની સુનાવણી કરતાં સુપ્રીમ કોર્ટની ખંડપીઠે જણાવ્યું હતું કે નેશનલ ગ્રીન ટ્રિબ્યુનલ (એનજીટી)ના 08.12.2017 ના આદેશના સંદર્ભમાં, એવું જોવા મળે છે કે 09.12.2016ના રોજ જાહેરનામાનો જે ભાગ રદ કરવામાં આવ્યો હતો તે ખાસ કરીને કલમ 14(ફ) ને લગતો છે જેમાં સ્થાનિક સત્તામંડળમાં પર્યાવરણ સેલની સ્થાપના માટેની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી અને પરિશિષ્ટ 16, જેમાં તેની કામગીરી માટેની પદ્ધતિની રૂપરેખા ઘડી કાઢવામાં આવી હતી.

આપણ વાંચો: મહારાષ્ટ્રમાં ચોવીસ કલાક રેતીના પરિવહનની મંજૂરી આપવામાં આવશે

2014ની સૂચનાને એ આધાર પર રદ કરવામાં આવી હતી કે ડ્રાફ્ટ સૂચના અંતિમ સૂચના સાથે સુસંગત નથી.
દિલ્હી હાઈકોર્ટના ચુકાદાને વિસ્તાર મર્યાદામાં વિસંગતી, એટલે કે 20,000 ચોરસ કિમીથી 50,000 ચોરસ કિમી સુધીના વધારાને કારણે રદ કરવામાં આવ્યો હતો.

કોર્ટને હાલના કેસોને પેન્ડિંગ રાખવાનું કોઈ કારણ મળ્યું નહોતું, ખાસ કરીને સંકલન બેન્ચ દ્વારા આપવામાં આવેલા ચુકાદાને ધ્યાનમાં રાખીને. આ પડકાર હેઠળની સૂચનાને ગર્ભિત રીતે સમર્થન આપે છે.

જોકે, ઔદ્યોગિક શેડ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટે સૂચનાની લાગુ પડવાની ક્ષમતાનો વધારો પર્યાવરણ (સંરક્ષણ) અધિનિયમ, 1986ના અંતર્ગત ઉદ્દેશ્યો સાથે બિનસંગત લાગે છે. પર્યાવરણીય નિયમનના હેતુઓ માટે શૈક્ષણિક અથવા ઔદ્યોગિક ઇમારતોને અન્ય પ્રકારની ઇમારતોથી અલગ રીતે ગણવાનું કોઈ વાજબી કારણ નથી લાગતું.

આપણ વાંચો: મહારાષ્ટ્રમાં પર્યાવરણની દ્રષ્ટિએ ‘સંવેદનશીલ’ વિસ્તારોની જાહેરાત, વિકાસ કાર્યો ખોરંભે ચડશે?

29-01-2025ના રોજ ઓફિસ મેમોરેન્ડમ દ્વારા જારી કરાયેલ સૂચના અને સ્પષ્ટતા બંનેને સમર્થન આપતી વખતે, એ સ્પષ્ટતા કરવામાં આવે છે કે ઉપરોક્ત ઓફિસ મેમોરેન્ડમ ફક્ત એ વાતની પુષ્ટિ કરે છે કે સૂચના કેરળ રાજ્યને પણ લાગુ પડે છે, આ સ્પષ્ટતા કેરળ રાજ્યના હિત માટે ફાયદાકારક છે.

આ જ સુનાવણી વખતે એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ ઐશ્વર્ય ભાટીએ એમ કહ્યું હતું કે દેશમાં બાંધકામ પ્રોજેક્ટ્સની સંખ્યા વધુ હોવાથી, પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય (એમઓઈએફસીસી) માટે દેશભરના તમામ પ્રોજેક્ટ્સનું મૂલ્યાંકન કરવું શક્ય નથી.

કોર્ટે આ વાત સ્વીકારી, અને નોંધ્યું હતું કે કેન્દ્ર દ્વારા રચાયેલી નિષ્ણાત સંસ્થા એસઈઆઈએએ હોવાથી, રાજ્ય સ્તરે આ કાર્ય તેઓ અસરકારક રીતે કરી શકે છે. આખરે, એવું તારણ કાઢવામાં આવ્યું હતું કે મૂલ્યાંકન પ્રક્રિયા સ્ટેટ એન્વાર્યનમેન્ટ ઈમ્પેક્ટ એસેસમેન્ટ ઓથોરિટી (એસઈઆઈએએ) અને સ્ટેટ એક્સપર્ટ અપ્રેઝલ કમિટી (એસઈએસી) સમક્ષ હાથ ધરવામાં આવવી જોઈએ.

આપણ વાંચો: ધારાવી પુન:વિકાસ પ્રોજેક્ટ :અદાણીની આગેવાની હેઠળના એસપીવીએ આક્સા માલવણી જમીન માટે પર્યાવરણીય ટીઓઆર(સંદર્ભની શરતો) અરજી દાખલ કરી…

સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા લેવામાં આવેલો નિર્ણય મુંબઈ શહેર માટે કેટલો મહત્ત્વનો છે એ સમજાવતાં ક્રેડાઈ-એમસીએચઆઈના વાઈસ પ્રેસિડેન્ટ જિતેન્દ્ર મહેતાએ જણાવ્યું હતું કે મુંબઈના પ્રોજેક્ટ આડેનો મોટો અવરોધ દૂર થયો છે.

એનજીટી ભોપાલ દ્વારા આપવામાં આવેલા આદેશ મુજબ નેશનલ પાર્કની હદથી પાંચ કિલોમીટર સુધીના વિસ્તારમાં કોઈપણ નવા પ્રોજેક્ટના બાંધકામ માટે કેન્દ્રીય પર્યાવરણ ખાતાની પરવાનગી આવશ્યક હતી.

કેન્દ્રમાં મંજૂરી માટે લગભગ છેલ્લા પંદર મહિનાથી મોટા ભાગના પ્રોજેક્ટ અટકેલા પડ્યા હતા, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટના આ ચુકાદા પછી હવે કેન્દ્રીય પર્યાવરણ ખાતાની પરવાનગી માટે પ્રોજેક્ટ અટકી રહેશે નહીં, રાજ્યની એસઈઆઈએએ અને એસઈએસી પાસેથી પ્રોજેક્ટની મંજૂરી મેળવી શકાશે.

તેમણે એમપણ કહ્યું હતું કે પ્રોજેક્ટની સાઈઝ માટે પણ સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટતા કરતાં કહ્યું છે કે દોઢ લાખ મીટર સુધીના પ્રોજેક્ટની મંજૂરી રાજ્યમાં જ લઈ લેવાની રહેશે, જ્યારે બે લાખ મીટરથી (એટલે કે પંદર લાખ ચો. ફૂટથી વધુ)ના બાંધકામ માટે જ કેન્દ્રના પર્યાવરણ ખાતા પાસે જવાની આવશ્યકતા રહેશે.

આ ચુકાદાથી ઘાટકોપર, મુલુંડ, થાણે, બોરીવલી, કાંદિવલી, પવઈ, ભાંડુપમાં અટકી પડેલા રિયલ એસ્ટેટના પ્રોજેક્ટ સહિત રાજ્ય સરકારના વિકાસના અનેક અટકી પડેલા પ્રોજેક્ટ આડેનો મોટો અવરોધ દૂર થયો છે.