ટીનેજર્સ બળવાખોર કેમ બની જાય છે?

ઉડાન મુગ્ધાવસ્થાથી મધ્યાવસ્થા સુધી -શ્ર્વેતા જોષી-અંતાણી

ઉનાળાના આકરા તાપને કારણે અસહ્ય ઉકળાટ અને બેચેન કરી મૂકે તેવા બફારા વચ્ચે મુખ્ય બજારના લાંબા રસ્તા પર પડતી ડાબી તરફની એક શેરીમાં વળતાં જ એના પગ લગભગ થંભી ગયા. એ સાંકડી શેરીની બંને તરફ વીણાની નજર ઝડપથી ફરી વળી. એનાથી અણગમાભર્યો નિ:સાસો નખાઈ ગયો: ‘અરે, હજુ આ બધી દુકાનોમાં પણ જવું પડશે કે શું?’ હકીકત એવી હતી કે પોતાને તો એકપણ ચીજ ખરીદવાની નહોતી અને કદાચ જો ખરીદી કરવાની હોત તોપણ એ
અત્યાર સુધીમાં બધું પતાવી, ઘેર પાછી પહોંચી ગઈ હોત. પોતાના બેડરૂમમાં કંઈક વાંચતી પડી હોત કે આરામ કરતી હોત,
પરંતુ જેમની સાથે વીણાએ પરાણે આવવું પડેલું એ બધાં એટલે કે એની મમ્મી, માસી, કઝિન્સ સવારથી લગભગ પચાસેક
દુકાનોમાં પ્રવેશી અંતે ખરીદી કર્યા વગર ખાલી હાથે પાછાં પગથિયાં ઊતરી જતાં ત્યારે પોતે સાચું-ખોટું માત્ર એટલું જ પૂછતી કે ‘કંઈ ના ગમ્યું?’ જવાબમાં એ લોકોના નકારમાં ધુણાવેલા ચહેરાઓ સામે પોતે સાચા ગુસ્સાને બદલે ખોટું સ્મિત ફરકાવતી ચાલવા લાગતી.

અત્યારે પણ સ્વસ્થ ચહેરા અને ચિડાયેલા મન સાથે એવું વિચારવા લાગી કે, ‘આ બધું હજુ કેટલું ચાલશે? માંડ રજાઓ મળી હતી. એમાં આ રોજરોજની આ પરાણે ને પળોજણ અને ઉપરથી આ ગરમી.’ આટલું વિચારતાં તો બહારના આશરે 38 ડિગ્રી જેટલા તાપમાનના પારામાં વીણાના મિજાજનો પારો સો ડિગ્રીએ ઊકળવા લાગ્યો. સાથોસાથ ‘ઓ! બેન સહેજ આઘાં રહો. આમ રસ્તાની વચ્ચોવચ્ચ ગમે ત્યાં ઊભાં રહી જાઓ છો. કંઈ સમજણ બમજણ પડે કે નહીં? એમ બબડતો પરસેવાથી નીતરી રહેલો એક મજૂર જેવો માણસ રેકડીને ધક્કા મારતો એને દૂર હડસેલતો ગયો ત્યારે તો વીણાનો મગજ સાવ છટકી ગયો, પણ આસપાસ નજર કરતાં ખ્યાલ આવ્યો કે પોતે ઘણી પાછળ રહી ચૂકી છે. એણે ડોક ઊંચી કરી જોવાનો પ્રયત્ન કર્યો.

થોડે આગળ મમ્મી-માસી એક શો-રૂમના ડિસ્પ્લેમાં મુકાયેલી સાડીઓને ઝીણી નજરે ચકાસી રહ્યાં હતાં. પાછળ એની કઝિન વીણાને ઈશારાથી અંદર આવવાનું કહી પગથિયાં ચડી ગઈ. પોતે ઉતાવળા પગલે મોં પર બાઝી ગયેલા પરસેવાને લૂછતી : ‘હા, આવું જ છું.’ એમ બોલી ચાલવા લાગી. લાંબી ફલાંગો ભરતી એ જેટલાં ડગલાં ચાલી એટલાં બહાનાં એના મનમાં ઘડાવાં લાગ્યાં. એણે મનોમન નક્કી કર્યું ગમે તે થાય હમણાં જ કહી દેવું છે કે ‘કાલે હું નહી આવી શકું.’ તરત જ જાતે એને ટોકી: ‘પણ ખરાબ લાગશે તો? નહિ ગમે તો? મમ્મી તો ચોક્કસ ગુસ્સે થશે.’ બે પળ અટકી અચકાતી, ખચકાતી, સારાં-નરસાં પાસાઓને ચકાસતી વીણા દરવાજાને જરા જોરથી ધક્કો મારી અંદર જતાંવેંત જ્યાં જગ્યા મળી ત્યાં ફસડાઈ પડી. હાશ! એ.સી.ના વેન્ટમાંથી આવતી ઠંડી લહેરખીએ એને જરા ઠંડી પાડી. એ સાથે જ ચોખ્ખી ના પાડી દેવાના નિર્ધારો પણ ઠંડા પડી ગયા. એક પછી એક પથરાતી સાડીઓ, રંગબેરંગી ભાતભાતની ડિઝાઇન અને અવનવા ડ્રેસીસ વચ્ચે એ અટવાતી રહી. વિચારતી રહી કે એના મિત્રો ગમે ત્યારે નાની અમસ્તી વાતમાં પણ ના પાડી દેતાં શરમાતા કે અચકાતા નથી હોતા. એવું પોતાનાથી કેમ થઈ નહીં શકતું હોય?

જો ટીનેજર્સનો સર્વે કરવામાં આવે તો કદાચ આવા એક નહિ અનેક પ્રસંગો, અનુભવો કે ઘટનાઓ સામે આવશે, જેમાં એમની પાસે ના પાડવાનું ઑપ્શન નથી હોતું. એના કારણે એ વિચિત્ર પરિસ્થિતિઓમાં મુકાઈ જતાં હોય છે. ક્યારેક એકબીજા સાથે આ પ્રકારનો સંવાદ કરતાં પણ સાંભળવા મળે કે, ‘અરે, શું કરવું? હું ના પાડું તો કોઈ માને છે ક્યાં ઘરમાં? એટલે પછી મારે આમ કરવું પડ્યું અને તેમ જવું જ પડ્યું અને પછી તો એક દિવસ ના પાડવાને બદલે ધરાર મારે કરવું છે એ હું કોઈને કહ્યા વગર કરવા લાગીશ.’ એવા વિચાર મનમાં ઊભરાવા લાગે. બીજા દીવસે વીણાએ બળવો પોકાર્યો. એ કોઈ પણ ભોગે શોપિંગમાં સાથે જવા માગતી નહોતી. એને સમજાવવામાં આવી, ઠપકો આપવામાં આવ્યો, ગુસ્સો કરવામાં આવ્યો, પણ વીણા એકની બે થઈ નહીં. ‘એક નનૈયો સો દુ:ખ હણે’ આ કહેવત જાણે તરુણાવસ્થા માટે નથી બની હોતી.

‘તમને સમજ ના પડે, નાના હોય એટલે ના પડાય જ નહી. દરેક વાતમાં તુરંત સહમત થઈ જવું એ સારા ટીનેજર હોવાની નિશાની છે.’ આવાં જાતભાતનાં સૂચન વીણા નાનપણથી સાંભળતી આવેલી અને ઘણાખરા અંશે અમલમાં પણ મૂકતી, પરંતુ હવે જ્યારે વીણા તરુણાવસ્થાના પડાવ પર ઊભી છે ત્યારે એને બળવાખોર બનતાં વાર લાગી નહી. એ સાથે ના ગઈ તો ના જ ગઈ. ઘરમાં બબાલ થઈ અને વીણાને ‘બગડી ગયેલી છોકરી’નું બિરુદ આપી દેવામાં આવ્યું. આ સમસ્યા માત્ર વીણાની નથી. લગભગ દરેક ટીનેજરનો સામાન્ય પ્રશ્ન છે. આ ઉંમરે ખોટી વાતમાં ના પાડતાં અચકાતા તરુણ આગળ જતાં જીવનના અલગ અલગ પડાવો પર ઘણી તકલીફો ભોગવે છે. જો ટીનેજર્સને હા પાડવાની હકારાત્મકતા સાથે ક્યારેક સમય આવ્યે ના પાડવાની આઝાદી પણ આપવામાં આવે તો એમના બળવાખોર બની જવાની ઘટનાઓને ટાળી શકાય છે.