અંકિત દેસાઈ
વૃદ્ધત્વ એ જીવનની એક અનિવાર્ય પ્રક્રિયા છે, પરંતુ આજના આધુનિક વિજ્ઞાને ‘ઉંમર’ના બે અલગ પાસાં રજૂ કર્યા છે: કાલક્રમિક ઉંમર (Chronological Age) અને જૈવિક ઉંમર (Biological Age). કાલક્રમિક ઉંમર એટલે કે જન્મ તારીખ મુજબ તમારી સાચી ઉંમર, જ્યારે જૈવિક ઉંમર એ તમારા કોષો અને અંગોની વાસ્તવિક કાર્યાત્મક સ્થિતિ દર્શાવે છે.
હવે એવું પણ જાણવા મળ્યું છે કે જૈવિક ઉંમરને સામાન્ય જીવનશૈલીની આદતોમાં ફેરફાર કરીને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકાય છે. ખાસ કરીને પુરુષો માટે, જેઓ ઘણીવાર સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે બેદરકારી રાખે છે, તેમના માટે આ સરળ ફેરફારો લાંબુ અને સ્વસ્થ જીવન જીવવાની ચાવી બની શકે છે.
જૈવિક ઉંમર ઘટાડવાની આ સફરની શરૂઆત આહાર અને પોષણથી થાય છે. પુરુષોએ તેમના આહારમાં પ્રોસેસ્ડ ફૂડ, વધુ પડતી ખાંડ અને ટ્રાન્સ ફેટ્સનું સેવન ઓછું કરવું જોઈએ. તેના બદલે, ભૂમધ્ય આહાર (Mediterranean Diet)ં જેવી પદ્ધતિ અપનાવવી જોઈએ, જેમાં ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ, કઠોળ, ઓલિવ તેલ અને લીન પ્રોટીન પર ભાર મૂકવામાં આવે છે.
ખાસ કરીને, ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ્સ (જેમ કે માછલીમાં હોય છે) અને એન્ટિઑક્સિડન્ટ્સથી ભરપૂર ખોરાક કોષોને નુકસાનથી બચાવે છે અને બળતરા (inflammation) ઘટાડે છે, જે વૃદ્ધત્વ પ્રક્રિયાને ધીમી પાડવામાં મદદ કરે છે. પૂરતું પાણી પીવું અને ફાઇબરનું સેવન જાળવવું એ પણ પાચનતંત્ર અને એકંદર કોષીય સ્વાસ્થ્ય માટે અનિવાર્ય છે.
આહાર ઉપરાંત, નિયમિત શારીરિક પ્રવૃત્તિ જૈવિક ઉંમર ઘટાડવા માટેનું સૌથી શક્તિશાળી સાધન છે. પુરુષોએ માત્ર કાર્ડિયો પર જ નહીં, પરંતુ સ્ટ્રેન્થ ટ્રેનિંગ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. જેમ જેમ ઉંમર વધે છે, તેમ તેમ સ્નાયુ સમૂહ કુદરતી રીતે ઘટવા લાગે છે, જેને ‘સાર્કોપેનિયા’ કહેવાય છે. સ્ટ્રેન્થ ટ્રેનિંગ આ પ્રક્રિયાને અટકાવે છે, હાડકાની ઘનતા જાળવી રાખે છે અને ચયાપચયને વેગ આપે છે.
દરરોજ માત્ર 30 મિનિટની મધ્યમ કસરત (જેમ કે ઝડપી ચાલવું) પણ ટેલોમિયરની લંબાઈ જાળવવામાં મદદ કરે છે, જે જૈવિક ઉંમરનું મુખ્ય માપદંડ છે. કસરત માત્ર શારીરિક જ નહીં, પણ માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે પણ મહત્ત્વની છે, જે તણાવ ઘટાડે છે.
આપણ વાચો: અજબ ગજબની દુનિયા (10-12-2025)
જૈવિક ઉંમરને પ્રભાવિત કરતું ત્રીજું મહત્ત્વનું પરિબળ ઊંઘની ગુણવત્તા છે. પુખ્ત પુરુષોએ દરરોજ રાત્રે 7 થી 9કલાકની અવિરત ઊંઘ લેવી જરૂરી છે. ઊંઘ દરમિયાન શરીર કોષોની મરામત કરે છે, હોર્મોન્સનું નિયમન કરે છે અને મગજ ઝેરી તત્ત્વોને દૂર કરે છે.
અનિયમિત ઊંઘ અથવા અપૂરતી ઊંઘ કોર્ટીસોલ (તણાવના હોર્મોન)નું સ્તર વધારે છે અને બળતરા પેદા કરે છે,જે વૃદ્ધત્વની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવે છે. ‘સ્લીપ હાઇજીન’ (ઊંઘની સ્વચ્છતા) જાળવવી, જેમ કે સૂવાના સમય પહેલાં સ્ક્રીન ટાળવી અને બેડરૂમને ઠંડો તથા અંધારો રાખવો, આ લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
આ ઉપરાંત પણ સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ એ જૈવિક ઉંમર ઘટાડવા માટેનો એક નિર્ણાયક ઘટક છે. લાંબા ગાળાનો તણાવ ડીએનએને નુકસાન પહોંચાડે છે અને વૃદ્ધત્વની પ્રક્રિયાને વેગ આપે છે.
આપણ વાચો: આહારથી આરોગ્ય સુધીઃ વૃદ્ધાવસ્થામાં થતી બીમારી
પુરુષે એ તણાવ ઘટાડવા માટે માઇન્ડફુલનેસ, ધ્યાન, યોગ અથવા ઊંડા શ્ર્વાસ લેવાની કસરતો જેવી સરળ આદતો અપનાવવી જોઈએ. નિયમિતપણે શોખમાં સમય વિતાવવો અથવા મિત્રો અને પરિવાર સાથે સામાજિક સંબંધો જાળવવા પણ માનસિક શાંતિ અને દીર્ઘાયુષ્ય સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે.
ટૂંકમાં હાનિકારક ટેવો ટાળવી એ જૈવિક ઉંમર ઘટાડવા માટે પાયાનું પગલું છે. ધૂમ્રપાન અને વધુ પડતું આલ્કોહોલનું સેવન કોષોના ડીએનએને સીધું નુકસાન પહોંચાડે છે અને લગભગ દરેક મુખ્ય અંગ પર નકારાત્મક અસર કરે છે. આ બંને ટેવને છોડવાથી અથવા મર્યાદિત કરવાથી તમારા કોષોને પુન:પ્રાપ્ત થવાની અને તેમની જૈવિક ઉંમર ઘટાડવાની તક મળે છે.
ટૂંકમાં, જૈવિક ઉંમર ઘટાડવી એ કોઈ જાદુ નથી, પરંતુ તે જીવનશૈલીના નાના, સતત ફેરફારોનું પરિણામ છે. પુરુષ માટે, સંતુલિત આહાર, નિયમિત કસરત, પૂરતી ઊંઘ અને અસરકારક તણાવ વ્યવસ્થાપન એવાં સરળ પગલાં છે જે તેમની જૈવિક ઘડિયાળને ધીમી કરી શકે છે. આ આદતો અપનાવવાથી માત્ર ઉંમર જ નહીં, પણ જીવનની ગુણવત્તા પણ સુધરે છે.
