ગીતા મહિમા: કેવો આહાર લેવો?

• સારંગપ્રીત

શ્રદ્ધાની સમજણ આપીને હવે ભગવાન કૃષ્ણ આહારનો વિવેક બતાવી રહ્યા છે, તે સમજીએ.

આજે ગુજરાતનાં મોટા શહેરોમાં રાત્રે ઉજાગરો કરવાની જાણે હરીફાઈ જામી છે. ફાસ્ટ ફૂડ, પાણીપૂરી કે બીજી અન્ય ખાણીપીણીની લારીઓ અને સ્ટોલનું વાઈન્ડ અપ તો રાત્રે બાર વાગ્યા પછી જ થાય છે. એના આપ બધાં સાક્ષી છો.

ઘણીવાર આપે પણ મનમૂકીને આ સમયે પીત્ઝા કે સમોસા ચાટને માણ્યા હશે અને આગળનો દિવસ બગડ્યો પણ હશે. આવું કેમ થાય છે? જમાનો ફાસ્ટ ફૂડનો છે, વાત સાચી છે પણ જમાનો ફાસ્ટ બીમારીનો પણ છે. મેડિકલ સર્વે કહે છે કે આજે જેટલા દર્દીઓ દવાખાનામાં ઊભરાય છે, તેમાંથી મોટાભાગના દર્દીઓ આહારના અવિવેકથી થાય છે.

આજના સમયમાં, આપણી જીવનશૈલીમાં ઘણા પ્રકારની ખાવાની આદતો વિકસી ગઈ છે, જે આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે. હા, આજની આધુનિક જીવનશૈલીમાં, પિત્ઝા, પાસ્તા, બર્ગર વગેરે જેવા ફાસ્ટ ફૂડ જેવા આહારની લોકપ્રિયતા વધી રહી છે.

પરંતુ આયુર્વેદ અને હિન્દુ શાસ્ત્રો અનુસાર, આપણા આહારની આપણા માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય પર ઊંડી અસર પડે છે. આ દૃષ્ટિકોણથી, ખોરાકને ત્રણ ભાગમાં વહેંચવામાં આવે છે – સાત્ત્વિક, રાજસિક અને તામસિક. આમાંથી, સાત્ત્વિક આહાર સૌથી શુદ્ધ અને શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.

સાત્ત્વિક આહાર એ છે જે શુદ્ધ, તાજો અને કુદરતી રીતે તૈયાર કરવામાં આવે છે, જેમાં ડુંગળી, લસણ, માંસ, આલ્કોહોલ અને વધુ પડતા મસાલાનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી. આ આહાર ઋષિ-મુનિઓ દ્વારા અનુસરવામાં આવે છે અને તે આધુનિક વિજ્ઞાનીઓ દ્વારા પણ શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક સ્વાસ્થ્ય માટે શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.

ભગવાન કૃષ્ણ કહે છે:
જે ખોરાક વ્યક્તિની અંદર બ્રહ્મ તત્ત્વ વધારે છે અને જે તાજો, શુદ્ધ અને હળવો છે તે સાત્ત્વિક આહાર છે. આવો આહાર માત્ર શારીરિક સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો જ નથી કરતો, પણ માનસિક અને આધ્યાત્મિક શાંતિ પણ પ્રદાન કરે છે.
સાત્ત્વિક આહાર પચવામાં ખૂબ જ સરળ છે.

તેમાં તાજા ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજનો સમાવેશ થાય છે, જે પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખે છે. આવા ખોરાકનું સેવન કરવાથી પેટમાં બળતરા, એસિડિટી કે અન્ય પાચન સમસ્યાઓ થતી નથી. આ આહારમાં ખૂબ ઓછા મસાલા અને તેલનો ઉપયોગ થતો હોવાથી, તે હૃદય અને બ્લડ સુગરને નિયંત્રણમાં રાખવામાં મદદ કરે છે. ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડપ્રેશર અને હૃદય રોગના દર્દીઓ માટે પણ આવા ખોરાકનું સેવન અત્યંત ફાયદાકારક છે.

વધુમાં, તેનાથી શરીર હળવાશ અનુભવે છે અને તે શરીરને વધુ ઊર્જા પ્રદાન કરે છે. ઘરના વડીલો પણ તેલ અને મસાલા વગરનો હળવો ખોરાક ખાવાની સલાહ આપે છે, કારણ કે તે ઝડપથી પચી જાય છે અને શરીર તાજગી અનુભવે છે.

સાત્ત્વિક આહાર માનસિક શાંતિ અને સંતુલનને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ આહારનું સેવન કરવાથી વ્યક્તિ સ્થિર રહે છે. તેનાથી મન શાંત રહે છે અને ચિંતા કે તણાવને દૂર કરે છે.

સાત્ત્વિક આહારની ત્વચા અને વાળ પર સકારાત્મક અસર પડે છે. સાત્ત્વિક આહાર પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર હોવાથી અને તેમાં તેલ, મસાલા અને ખાંડનો ઉપયોગ ખૂબ ઓછો હોવાથી, તે ત્વચાને કુદરતી રીતે સ્વસ્થ અને ચમકદાર બનાવવામાં મદદ કરે છે. આ ઉપરાંત વાળ મજબૂત અને સુંદર પણ બને છે. આ આહારનું સેવન કરવાથી શરીર અંદરથી શુદ્ધ થાય છે, જેનાથી બાહ્ય સુંદરતામાં પણ વધારો થાય છે.

સાત્ત્વિક આહાર ફાઇબર અને પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર હોય છે, જે શરીરના ચયાપચયને સુધારે છે. તેનું સેવન કરવાથી પેટ લાંબા સમય સુધી ભરેલું રહે છે અને વ્યક્તિને વધુ ભૂખ લાગતી નથી, જેના કારણે વજન નિયંત્રણમાં રહે છે. વધુમાં, આ ખોરાક વધારાની કેલરી વિના શરીરને જરૂરી પોષણ પૂં પાડે છે.

સાત્ત્વિક આહારના નિયમિત સેવનથી શરીરના બધા અવયવો યોગ્ય રીતે કાર્ય કરે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ પણ વધે છે. આયુર્વેદ અનુસાર, આ આહાર જીવનને લાંબુ અને સ્વસ્થ બનાવે છે, કારણ કે તેમાં કોઈ હાનિકારક તત્ત્વો નથી.

મહંતસ્વામી મહારાજ કહે છે સાત્ત્વિક આહાર ફક્ત શારીરિક સ્વાસ્થ્ય માટે જ ફાયદાકારક નથી, પરંતુ માનસિક અને આધ્યાત્મિક શાંતિ માટે પણ અત્યંત ફાયદાકારક છે.

આયુર્વેદ અને હિન્દુ શાસ્ત્રો અનુસાર, આ સાત્ત્વિક આહાર જીવનને વધુ સાં અને સંતુલિત બનાવવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. વ્યક્તિ અને સમાજના પૂર્ણ સ્વાસ્થ્ય માટે પણ આ શુદ્ધ, સાત્ત્વિક આહાર અતિ અનિવાર્ય છે.

આ પણ વાંચો…ગીતા મહિમા: દયા કરો