આ વર્ષનું ઇન્ડિયન સિનેમા: બ્લોકબસ્ટર્સ, વૈવિધ્યસભર પટકથાઓ અને વધતી જતી આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતાનું વર્ષ

વિશેષ -અભિમન્યુ મોદી

વર્ષ ૨૦૨૩ ભારતીય સિનેમા માટે ટર્નિંગ પોઈન્ટ સાબિત થયું, જેમાં વ્યાપારી સફળતા, કલાત્મક પ્રયોગો અને વધતી જતી આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતાના અદ્ભુત મિશ્રણનું સાક્ષી બન્યું. જેમ જેમ ભારત વિશ્ર્વના સૌથી મોટા ફિલ્મ નિર્માતા દેશ તરીકે તેની ઓળખ બનાવતું જાય છે. ૨૦૨૩નું વર્ષ ફિલ્મના ઉદ્યોગના આકર્ષક ભવિષ્યની ઝલક આપે છે.

બોક્સ ઓફિસ બોનસ
આ વર્ષ બ્લોકબસ્ટર હિટની હારમાળા દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવતું હતું, જે સ્ટાર પાવરની શક્તિ અને લાર્જર ધેન લાઇફ વાર્તાઓની તાકાત સાબિત કરે છે. એક્શનથી ભરપૂર મસાલા એન્ટરટેઈનમેન્ટની કાયમી અપીલનું પ્રદર્શન કરીને, પઠાણ, ગદર ૨ અને જવાન જેવી ફિલ્મોએ બોક્સ ઓફિસના રેકોર્ડ તોડ્યા. વળી આ બધી ફિલ્મોના રેકોર્ડ એનિમલ તોડી રહ્યું છે. આ વલણ પ્રાદેશિક સિનેમામાં પણ ફેલાયું હતું, પોનીયિન સેલ્વન: દ્વિતીય અને કિસી કા ભાઈ કિસી કી જાન જેવી ફિલ્મોએ વેવ ઊભો કર્યો હતો. પણ આ ફિલ્મો સફળ ન કહેવાય. પરંતુ અસફળ ફિલ્મો કરતા સફળ ફિલ્મોની ચર્ચા અને વિવાદો વધુ
થાય છે.

વિવિધ વર્ણનો:
૨૦૨૩માં ફક્ત બોક્સ ઓફિસને ટાર્ગેટમાં રાખીને બનાવેલી ફિલ્મોની વિવિધ કથાઓ ઉપરાંત પડકારરૂપ સામાજિક ધોરણો ઉપર કમેન્ટ કરતી ફિલ્મ-વાર્તાઓમાં પણ વધારો જોવા મળ્યો હતો. ધ કેરળ સ્ટોરી અને ભિડ જેવી ફિલ્મોએ સંવેદનશીલ સામાજિક મુદ્દાઓ ઉઠાવ્યા, જ્યારે ઘૂમર અને લવ-ઓલ એ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા સમુદાયોનું સૂક્ષ્મ ચિત્રણ રજૂ કર્યું. આ કલાત્મક અન્વેષણે ભારતીય સિનેમાના અવકાશને વિસ્તૃત કર્યો, વિવેચકોની પ્રશંસા મેળવી અને મહત્ત્વપૂર્ણ વાર્તાલાપને વેગ આપ્યો.

આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે અસર
ભારતીય સિનેમાની વધતી જતી આંતરરાષ્ટ્રીય ઓળખ ૨૦૨૩ ની મુખ્ય વિશેષતા હતી. ધ વેક્સીન વોર અને મુજીબ: ધ મેકિંગ ઓફ અ નેશન જેવી ફિલ્મોએ વિશ્ર્વભરના પ્રેક્ષકોને આકર્ષ્યા, જ્યારે ગાંધી ગોડસે – એક યુદ્ધે ઐતિહાસિક કથાઓ વિશે આંતરરાષ્ટ્રીય ચર્ચા જગાવી. આ વધતા વૈશ્ર્વિક એક્સપોઝરે ભારતીય ફિલ્મ નિર્માતાઓ અને કલાકારો માટે દરવાજા ખોલ્યા, આંતરરાષ્ટ્રીય સમકક્ષો સાથે વધુ સહયોગ અને આદાનપ્રદાનનો માર્ગ મોકળો કર્યો.
તકનીકી પ્રગતિ
આ વર્ષમાં ભારતીય સિનેમાના વિઝ્યુઅલ સ્પેક્ટેકલને વધુ વધારતા ફિલ્મ ટેક્નોલોજીમાં પણ નોંધપાત્ર પ્રગતિ જોવા મળી. આદિપુરુષ અને એનિમલ જેવી ફિલ્મોએ ટઋડ અને એનિમેશનની સંભવિતતા દર્શાવી હતી, જ્યારે જેલર અને ટાઇગર ૩ એ એક્શન સિક્વન્સની સીમાઓને આગળ ધપાવી હતી. આ તક્નિકી પ્રગતિ ભારતીય ફિલ્મોના નિર્માણ મૂલ્યમાં વધારો કરી રહી છે, જે તેમને વશ્ર્વિક મંચ પર વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવે છે.

એનિમલે તો ઐતિહાસિક વિક્રમો સ્થાપ્યા. વિવાદો પણ બહુ થયા અને બોક્સ ઓફિસ ઉપર ટંકશાળ પણ પડી. મુંબઈમાં એનિમલના રાતના શૉ ચાલુ કરવા પડ્યા. હજુ રાજકુમાર હિરાનીની શાહરુખને લીડ રોલમાં ચમકાવતી ડંકી રિલીઝ થવાની બાકી છે. રાજકુમાર હિરાનીની આજ સુધી એક પણ ફિલ્મ નિષ્ફળ નીવડી નથી. શાહરુખના નસીબ પણ આ વર્ષે જોર કરે છે એટલે ડંકી પાસેથી વિવેચકો અને ટ્રેડ પંડિતોને મોટી અપેક્ષા છે.

વર્ષ ૨૦૨૩ એ ભારતીય સિનેમા માટે સીમાચિહ્નરૂપ વર્ષ હતું, જેણે વૈશ્ર્વિક ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં એક મુખ્ય શક્તિ તરીકે તેનું સ્થાન મજબૂત કર્યું હતું. જેમ જેમ ઉદ્યોગ આગળ વધે છે તેમ તેમ વ્યાપારી શક્યતા અને કલાત્મક અભિવ્યક્તિ વચ્ચે સંતુલન જાળવવું મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

વૈવિધ્યસભર કથાઓને પ્રોત્સાહિત કરવી, સ્વતંત્ર ફિલ્મ નિર્માતાઓને ટેકો આપવો અને તક્નિકી પ્રગતિને સ્વીકારવી એ આવનારાં વર્ષોમાં સતત સફળતાની ચાવી હશે. તેની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસો, જીવંત વાર્તા કહેવાની પરંપરા અને પ્રતિભાશાળી કલાકારો સાથે, ભારતીય સિનેમામાં વિશ્ર્વભરના પ્રેક્ષકોને આકર્ષિત કરવાની અને વૈશ્ર્વિક સિનેમેટિક લેન્ડસ્કેપ પર અમિટ છાપ છોડવાની ક્ષમતા છે.

૨૦૨૩ને ફિલ્મોના સંદર્ભમાં આ કારણોસર પણ યાદ રાખવામાં આવશે
(૧) ભારતીય સિનેમા પર ગયરિંહશડ્ઢ, અળફુજ્ઞક્ષ ઙશિળય ટશમયજ્ઞ અને ઉશતક્ષયુ+ ઇંજ્ઞતિંફિિં જેવા સ્ટ્રીમિંગ પ્લેટફોર્મની અસર. (૨) પ્રાદેશિક સિનેમાનો ઉદય અને વૈશ્ર્વિક પ્રેક્ષકોમાં તેની વધતી જતી લોકપ્રિયતા.
(૩) સ્વતંત્ર ફિલ્મ નિર્માતાઓ સામેના પડકારો અને તેમના કામને ટેકો આપવાનું મહત્ત્વ.
(૪) ભારતીય સિનેમાની સામાજિક સમસ્યાઓનો ઉકેલ લાવવા અને સાંસ્કૃતિક સમજને પ્રોત્સાહન આપવાની ક્ષમતા.