વિઠ્ઠલ વઘાસિયા
ગુસ્સો માનવ જીવનનો સહજ ભાવ છે.જયારે વ્યક્તિ કોઈ અનિચ્છનીય પરિસ્થિતિનો સામનો કરે છે અથવા અપ્રિય વર્તનનો અનુભવ થાય છે કે પછી એની ઈચ્છામાં અવરોધ આવે છે ત્યારે એ ગુસ્સે થાય છે. ગુસ્સો એક માનસિક તથા શારીરિક પ્રતિસાદ છે,જેને યોગ્ય રીતે નિયંત્રિત ન કરવામાં આવે તો તે વ્યક્તિ અને સમાજ માટે ઘાતક સાબિત થઈ શકે છે.
પ્રાચીન ગ્રંથોમાં ક્રોધને માનવીના શત્રુ માંહેનો એક શત્રુ ગણવામાં આવ્યો છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતામાં કહ્યું છે, ‘ક્રોધા: ભવતિ સમ્મો.’ અર્થાત્ ક્રોધ મનુષ્યના વિવેકને નષ્ટ કરી નાખે છે. ગુસ્સા વખતે મનુષ્ય તરત નિર્ણય લે છે,જેનાં પરિણામે પસ્તાવાનો વારો આવે છે.
ગુસ્સો આવે ત્યારે શરીરમાં ‘એડ્રિનલિન’ નામક હોર્મોનનું સ્તર વધે છે, જેને લીધે ધબકારા વધી જાય છે. રક્તદાબ ઊંચો થાય છે અને ઊર્જાનો વ્યય વધી જાય છે. લાંબા ગાળાનો ગુસ્સો હૃદય રોગ,ડિપ્રેશન,ઊંઘની તકલીફો વગેરેમાં વધારો કરે છે.ગુસ્સો સંબંધો બગડવાનું કારણ પણ બની શકે છે.
આ પણ વાંચો: મગજ મંથન : અહંકાર માણસની દ્રષ્ટિને આંધળી બનાવી દે છે…
માનવી હૃદય અને મગજ ધરાવનાર પ્રાણી છે,તેથી એને લાગણીઓ તો આવવાની જ,પરંતુ ગુસ્સા પર નિયંત્રણ એટલું જ જરૂરી છે.ગુસ્સાને દબાવો નહીં,પણ સમજદારીથી વ્યક્ત કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ગુસ્સો આવે ત્યારે ધીરજ રાખવી જોઈએ. થોડો સમય શાંત રહેવું. વાતચીત દ્વારા ચર્ચા કરીને ગુસ્સાનું વિસર્જન કરવું.યોગ,ધ્યાન અને વ્યાયામ જેવી પ્રવૃત્તિઓ ગુસ્સાના નિયંત્રણ માટે લાભદાયી સાબિત થાય છે.
કેટલાક લોકો એવા હોય છે કે જેને વાત વાતમાં ગુસ્સો આવી જાય છે. આથી આસપાસના લોકો સાથે એમનો સંબંધ પણ તંગ રહે છે એટલું જ નહીં, બલકે વધારે પડતો ગુસ્સો આપણા સંબંધોની સાથે સાથે આપણાં આરોગ્યને પણ બગાડી શકે છે.
તાજેતરમાં એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે,થોડી સેક્ધડ માટેનો ગુસ્સો પણ આપણાં હૃદયને ભારે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આથી જરૂરી છે કે પાછળથી પસ્તાવું પડે તેને બદલે પહેલાથી જ ગુસ્સાનું નિયંત્રણ કરવા માટે કામે લાગી જવું જોઈએ. આ માટે જો આપણે કેટલીક બાબતને આપણાં જીવનમાં અપનાવી લઈએ તો ગુસ્સાને કંટ્રોલ કરી શકાય છે, જેમકે…
આપને કઈ વાત પર ગુસ્સો આવે છે એ જાણ્યા પછી જ આપ ગુસ્સાને કંટ્રોલ કરવા માટેનું પગલું ભરી શકશો એટલા માટે આપની આસપાસની ચીજો અને વાતો પર ધ્યાન આપો કે કઈ વાતથી અથવા તો આદતથી આપને ખીજ ચડે છે એને ઓળખો અને એ ચીજો અથવા તો આદતોથી અંતર વધારવાનો પ્રયત્ન કરો.
આ પણ વાંચો: મગજ મંથન: ઉદારતા કરે મનને શુદ્ધ ને આપે આત્માને આનંદ
ગુસ્સો કરવાથી આપણી વિચારવાની ક્ષમતા નાશ પામે છે. આથી લોકો ઘણીવાર ગુસ્સામાં કંઈ પણ ઊલટુંસીધું બોલી દે છે,જે સમજાય પછી એને સહન કરવું પડે છે માટે ગુસ્સો આવે એ પહેલા કોઈ શાંત જગ્યા પર બેસી જાઓ,જ્યાં આપને કોઈની સાથે વાત ન કરવી પડે. આપને શાંત રહેવાનો મોકો મળે. આથી આપનો ગુસ્સો શાંત તો થઈ જશે, સાથે સાથે આપ વધુ સારી રીતે વિચારી શકશો.
સમાજમાં પણ ગુસ્સાના કારણે દંગા,હિંસા અને ગુનાઓ વધે. ગુસ્સો મનુષ્યનો સહજ ગુણ છે, પણ ગુસ્સા પર સંયમ રાખવો એ સાચા આધ્યાત્મિક વ્યક્તિનું લક્ષણ છે માટે ગુસ્સાને ઓળખો- સ્વીકારો અને તેને યોગ્ય રીતે પ્રગટ કરીને શાંતિનો માર્ગ અપનાવો. ગુસ્સાને ઓછો કરવા માટે અને સારો મૂડ બનાવવા માટે થઈને દરરોજ થોડો સમય એક્સરસાઈઝ કરવી જોઈએ.આથી આપનું કોર્ટિસોલ (હોર્મોન) લેવલ ઓછું થાય છે અને હેપી હોર્મોન્સ રિલીઝ થાય છે. જેને કારણે આપને વધારે સારું લાગશે અને આપનો ગુસ્સો પણ ઓછો થશે.
આ પણ વાંચો: મગજ મંથન: વ્યક્તિને સજાગ બનાવે છે-દિશા દેખાડે છે જીવનની જવાબદારી…
ગુસ્સાને કંટ્રોલ કરવા તમારા હાથની વાત ન હોય તો તમે કોઈ પણ પ્રોફેશનલ થેરાપીસ્ટની મદદ પણ લઈ શકો છો. ગુસ્સો કરવાથી કેવાં પરિણામો ભોગવવા પડે છે તેના ઘણા પૌરાણિક પ્રસંગો છે, જેમકે…
બહેન શૂર્પણખાનાં થયેલાં અપમાનનો બદલો લેવા માટે રાવણ ક્રોધમાં સીતાનું અપહરણ કરે છે. ગુસ્સામાં લીધેલા નિર્ણયને કારણે આખું લંકા નાશ પામે છે. મહાભારતના યુદ્ધમાં દુ:શાસન દ્રૌપદીનું ચીર હરણ કરે છે. એના કારણે પાંડવોમાં સ્વાભિમાન અને ગુસ્સો જાગે છે. જે આખરે ભયાનક યુદ્ધમાં ફેરવાય છે અને વિનાશ સર્જાય છે. આમ ગુસ્સો એક તરફી નથી, તે બંને પક્ષને નુકસાન કરે છે.
