-સંજય છેલ
હું એની સામે ઊભો હતો. હા, જીવતો ઊભો હતો, પણ એણે મારા અસ્તિત્વને એકદમ નકારી જ નાખ્યું. તે એવું માનવા જ તૈયાર નહોતો કે હું'-હું’ છું. અને જયાં સુધી એ ના માને ત્યાં સુધી મને ગવર્મેન્ટ ડિપાર્ટમેંટ પાસેથી રૂપિયા ના મળી શકે. `હું તમારી સામે સાક્ષાત ઊભો છું!’
`પણ પૂરાવો શું છે?,’ એણે પૂછયું.
`ઊભા હોવોનો પૂરાવો?’
ના પણ તમે'-તમે’ છો એ હું કઈ રીતે માની લઉં. મને પુરાવો જોઈએ.
`યાર, હું જીવતો છું! એ વાત કોઈ અફવા તો નહીં જ હોયને?’
`એ બધું મને નથી ખબર, મને પુરાવો આપો.’
`તમને ભારતીય સંસ્કૃતિ પર ભરોસો છે?,’ મેં પૂછયું.
`હોઈ શકે! પણ એનાથી આ ઓફિસના કામમાં કોઈ લોચો ના પડવો જોઈએ, તો જ!’
`તો ઠીક છે. હું ઘરે જઈને, મારી પત્નીને લઈ આવું છું.’
`કેમ?’
`તમે એના કપાળ પર ચાંદલો જોઈલો. એની સેંથીમાં સિંદૂર છે. મારી પાસે મારા જીવતા હોવાનો એનાથી મોટો કોઈ પુરાવો નથી મારી પાસે?’
`કમાલ છે!’
`કઈ વાતની કમાલ?’
`તમે ભણેલા-ગણેલા થઈને પણ આવી વાતો કરો છો?’
`ભાઈ, ભારતીય સંસ્કૃતિમાં આને જ પુરાવો કહેવાય!’
એ થોડી વાર ચૂપ રહયો, પછી બોલ્યો, તમે પતિ છો?’
`જી હાં.’
`એ તમારી જ પત્ની છે?’
`નહીં તો શું?’
`શું પુરાવો છે કે એ તમારી પત્ની છે?’
આ પણ વાંચો….શરદ જોશી સ્પીકિંગ : હું તો `આસનસોલ’ જઈશ જ!
`જુઓ, એ મારી એકમાત્ર પત્ની છે ને હું એનો એકમાત્ર પતિ છું, અમે શરીફ લોકો છીએ, ભાઈ!’
એવું છે તો જાઓ તમારા એરિયાના પોલીસ ઈન્સપેકટર પાસે લખાવીને લાવો કે તમેશરીફ’ માણસ છો!’
`અરે, તમે મારી કોલોનીમાં કોઈ પણ ને પૂછી લોને!’
કેમ? તમે બહુ મોટાદાદા’ છો તમારી કોલોનીના?’
`ના ભૈ ના શેના દાદા?’
`તો પછી કોલોનીનો દમ કોને દેખાડો છો? અરે હું સરકારી કામ કં કે ગલી-મહોલ્લામાં પૂછવા જાઉં? દરેક પુરાવો આ ટેબલ પર મને જોઈએ, મારા ટેબલ પર!’
`જુઓ ભૈ, રૂપિયા મારા નામે મંજૂર થયા છે. જે રૂપિયા તમારે મને દેવાના છે, એ દેવાના છે. હવે તમારી માણસાઈ એમાં જ છે કે.’
`શું? તમે માણસાઈની વાત કરો છો? જુઓ,આ સરકારી ઓફિસ છે!’
હું ચૂપ થઈ ગયો, હવે હું એને નવી રીતે સમજાવવા માંડયો, `જુઓ દોસ્ત, તમે મને સારી રીતે ઓળખો છો, અનેક વાર મારા ઘરે આવી ચૂકયા છો, ચા પી ચૂકયા છો!’
`પીધી હશે યાર, અમારી તો જિંદગી જ બીજીની ચા પીવામાં ગુજરી છે, પણ હું તમને નથી ઓળખતો!’
`પણ કેમ?’
`મારી ફરજ છે, ભાઈ, હું ગવર્મેંટ સર્વન્ટ છું. આ ખુરશી પર બેઠા પછી હું મારા સગા બાપને નથી ઓળખતો! તમે તમારી ક્યાં માંડો છો!’
હું હારી ગયો. આ દલીલ અનંતકાળ સુધી ચાલી શકે એમ હતી અને એનું સમાપન કરવું અઘરું હતું. સરકારી ઓફિસમાં મેં જયારે જયારે કોશિશ કરી છે, હું આ જ રીતે હારી ગયો છું. ખેર, પણ કોશિશ કરે રાખવી મારી ફરજ હતી!
આ પણ વાંચો….શરદ જોશી સ્પીકિંગ: પોં પોં પોં..ઉઉઉઉ : `ભોપું-વાદન’ની ભૂલાતી ભવ્યતા…
મેં એને ધીમેથી પૂછયું, `તમે મને ઓળખવાના કેટલાં લેશો?’
`25 રૂ.! એ જ અમારો ભાવ છે.’
`વધારે કહેવાય.’
`આનાથી ઓછામાં અમે કોઈને નથી ઓળખતા!’
`એક જમાનો હતો, તમે બે રૂ.માં ઓળખી લેતા!’
આહ! એ પણ શું દિવસો હતા!' એ અચાનક ભાવુક થઈ ગયો,શું સોંઘવારીને સસ્તાઇના દિવસો હતા! સરકારી ઓફિસોમાં માણસની ઓળખ 1-2 રૂ.માં થઈ જતી. એ જમાનામાં તમે પણ 100-500થી વધારે આ વિભાગથી નહોતા મેળવી શકતા. આજે તમે હજાર-બે હજાર ડ્રો કરીને જાઓ છો, તો હું યે તમને 25 રૂ.થી નીચે નથી ઓળખતો! ભગવાન કરે કે, તમે આમ જ પ્રગતિ કરતા રહો.. તમે લાખો રૂ. અહીંથી ડ્રો કરો, ને હું તમને હજારો લઈને ઓળખું!’
હું એને સાંભળી રહ્યો હતો. આ દેશમાં જે માણસ એકવાર ફિલોસોફીમાં પડી જાય છે, એકજાતની જીવન-દ્રષ્ટિ અપનાવી લે છે, પછી એ તરત એમાંથી ડગમગતો નથી. મેં ચૂપચાપ 25 રૂ. કાઢયા અને એની સામે ધર્યા. એણે ખિસ્સામાં મૂકી દીધા. કેશ બોકસ ખોલ્યું અને હજાર રૂ. ગણવા માંડયો. ગણતાં ગણતાં કહેવા માંડયો, બાકી? બાળ-ગોપાળ સૌ ઘરમાં મજામાં ને? બહુ દિવસે આવવાનું થયું આંહી? ભાભી જી કેમ છે?’
