ઈઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધને કારણે આ મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટને લાગી જશે બ્રેક?
યુદ્ધ હંમેશાં ખુવારી જ લાવે છે અને જે બન્ને પ્રાંત કે દેશ વચ્ચે થતું હોય તેના પૂરતું નહીં પણ બધા માટે નુકસાન સિવાય બીજું કંઈ જ લાવતું નથી. એ પણ એવા સમયમાં જ્યારે આપણે ગ્લોબલી એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે અને ઘણે અંશે એકબીજા પર નભીયે પણ છીએ. યુક્રેન અને રશિયા વચ્ચેના યુદ્ધ સમયે આ અનુભવ આપણને થયો છે ત્યારે ફરી ઈઝરાયલ-હમાસ વચ્ચેના યુદ્ધને લીધે આખું વિશ્વ તારાજીના દૃશ્યો જોઈ ભયભીત છે.
યુદ્ધ માનજીવન તો અસ્તવ્યસ્ત કરે જ છે, પણ બે દેશો વચ્ચેના આર્થિક વ્યવહારો કે વિકાસના કામો ઠપ થતાં લાંબા સમય સુધી નુકસાની વેઠવી પડી છે. હાલમાંચાલી રહેલા યુદ્ધને લીધે વેપાર-ધંધા પર સંકટ તોળાઈ રહ્યું છે ત્યારે એક ઘણો મહત્વનો માનવામા આવતો પ્રોજેક્ટ ખોરંભે ચડે તેવી શક્યતા છે.
વાસ્તવમાં, આ યુદ્ધના કારણે, આ વખતે જી-20 સમિટમાં શરૂ કરવામાં આવેલો અત્યંત મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ ભારત-મધ્ય પૂર્વ આર્થિક કોરિડોર જોખમમાં આવી શકે છે. આ યોજનામાં ઈઝરાયેલ પણ સામેલ છે. આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ ચીનના BRI પ્રોજેક્ટ સાથે સ્પર્ધા કરવાનો છે. પરંતુ જો યુદ્ધ ચાલુ રહેશે તો તેનું કામ શરૂ થઈ શકશે નહીં, તેમ અહેવાલો જણાવી રહ્યા છે.
ભારત-મધ્ય પૂર્વ-યુરોપ ઈકોનોમિક કોરિડોર હેઠળ ત્રણેય પ્રદેશો વચ્ચે શિપિંગ અને રેલ્વે લિંક વિકસાવવાની યોજનાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. અગાઉ I2, You2 (ઇઝરાયેલ, UAE અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કોરિડોર) કરાર પર હસ્તાક્ષર થયા હતા. પરંતુ ઈઝરાયલ અને હમાસ વચ્ચેના યુદ્ધ બાદ સર્જાયેલા વાતાવરણમાં કેટલીક મહત્વકાંક્ષી યોજનાઓને અસર થઈ શકે છે.
અમેરિકા સાઉદી અરેબિયા અને ઈઝરાયેલ વચ્ચેના સંબંધોને સામાન્ય બનાવવાની સાથે ભારતથી યુરોપ સુધી ઈકોનોમિક કોરિડોર બનાવવા પર ભાર આપી રહ્યું છે. આ કોરિડોર મધ્ય પૂર્વમાંથી પસાર થશે. પરંતુ ઈઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધને કારણે તે અવઢવમાં અટવાઈ ગયું છે.
ભારત-મિડલ ઈસ્ટ-યુરોપ ઈકોનોમિક કોરિડોર પ્રોજેક્ટમાં બે અલગ-અલગ કોરિડોરનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. જ્યારે ઈસ્ટર્ન કોરિડોર ભારતને અરેબિયન ગલ્ફ સાથે જોડશે, જ્યારે નોર્ધન કોરિડોર અરેબિયન ગલ્ફને યુરોપ સાથે જોડશે. યોજનામાં એક રેલ્વે પ્રોજેક્ટ પણ છે, જે સરહદ પાર શિપ-ટુ-રેલ ટ્રાન્ઝિટ નેટવર્ક પ્રદાન કરશે.
આનાથી ભારત, UAE, સાઉદી અરેબિયા, જોર્ડન, ઇઝરાયેલ અને યુરોપ વચ્ચે માલસામાનની અવરજવર સરળ બનશે.
આ યુદ્ધ પ્રોજેક્ટને ગ્રહણ લાગી શકે છે કારણ કે અમેરિકા, બ્રિટન અને તેના સહયોગી ફ્રાન્સ, જર્મની અને ઈટાલી આ યુદ્ધમાં ઈઝરાયેલને સમર્થન આપી રહ્યા છે જ્યારે ઈરાન, સીરિયા અને કતાર હમાસની તરફેણ કરી રહ્યા છે. UAEએ આના પર ખૂબ જ માપદંડ પ્રતિસાદ આપ્યો છે. તેને ભારત માટે મસાલાનો માર્ગ પણ કહેવામાં આવી રહ્યો હતો, કારણ કે તે તેને ગલ્ફ દેશો અને યુરોપ સાથે જોડશે.
ભારત-પશ્ચિમ એશિયા-યુરોપ ઇકોનોમિક કોરિડોરમાં વિલંબમાં ચીનને આનંદ થશે. ચીન આ ક્ષેત્રમાં ઝડપથી પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરી રહ્યું છે. જ્યારે તે BRI પ્રોજેક્ટને વેગ આપવામાં વ્યસ્ત છે, ત્યારે ચીન પણ સાઉદી અરેબિયા અને ઈરાન વચ્ચે મિત્રતાને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે.
