નવી દિલ્હી: દેશભરમાં સોમવાર અને 1 જુલાઇ 2024ના રોજથી ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા(Criminal Law)અમલમાં આવશે. જે ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં વ્યાપક ફેરફારો લાવશે અને જૂના પુરાણા કાયદાનો અંત લાવશે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, (Bharatiya Nyaya Sanhita) ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા(Bharatiya Nagarik Suraksha Sanhita)અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ(Bharatiya Sakshya Adhiniyam) અનુક્રમે બ્રિટિશ યુગના ભારતીય દંડ સંહિતા, ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમનું સ્થાન લેશે. નવા કાયદાઓ ‘ઝીરો એફઆઈઆર’, પોલીસ ફરિયાદની ઓનલાઈન ફાઇલિંગ, મોબાઈલ’એસએમએસ’ દ્વારા સમન્સ મોકલવા અને તમામ જઘન્ય ગુનાઓની ફરજિયાત વિડિયોગ્રાફી જેવી જોગવાઈઓ સાથે આધુનિક ન્યાય પ્રણાલી સ્થાપિત કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં 358 કલમો હશે
ભારતીય દંડ સંહિતામાં 511 કલમો હતી. પરંતુ ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં(BNS)358 કલમો હશે. જેમાં ‘ઓવરલેપ’ કલમો મર્જ કરવામાં આવી છે અને તેને સરળ બનાવવામાં આવ્યા છે. જેના કારણે ભારતીય દંડ સંહિતાની 511 કલમોની સરખામણીમાં માત્ર 358 કલમો હશે.
‘ઝીરો એફઆઈઆર’ હેઠળ કેસ નોંધાયો
‘ઝીરો એફઆઈઆર’ વડે કોઈપણ વ્યક્તિ હવે કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં એફઆઈઆર નોંધાવી શકે છે, પછી ભલે તે તેના અધિકારક્ષેત્રમાં ગુનો ન થયો હોય. આનાથી કાનૂની કાર્યવાહી શરૂ કરવામાં વિલંબ દૂર થશે અને તરત જ કેસ નોંધી શકાશે.
આ પણ વાંચો : પીએમ મોદીએ Mann Ki Baat માં “એક પેડ મા કે નામ” પર ભાર મૂક્યો, પેરિસ ઓલમ્પિક અંગે ખેલાડીઓને શુભેચ્છા પાઠવી
45 દિવસમાં નિર્ણય આવશે
નવા કાયદા હેઠળ ફોજદારી કેસોમાં ચુકાદો ટ્રાયલ પૂર્ણ થયાના 45 દિવસમાં આવશે અને પ્રથમ સુનાવણીના 60 દિવસમાં આરોપો ઘડવામાં આવશે. બળાત્કાર પીડિતાનું નિવેદન મહિલા પોલીસ અધિકારી દ્વારા તેના વાલી અથવા સંબંધીની હાજરીમાં નોંધવામાં આવશે અને તેનો મેડિકલ રિપોર્ટ સાત દિવસમાં રજૂ કરવાનો રહેશે. નવા કાયદાઓ સંગઠિત અપરાધ અને આતંકવાદના કૃત્યોને વ્યાખ્યાયિત કરે છે, રાજદ્રોહ સાથે રાજદ્રોહને બદલે છે અને તમામ શોધ અને જપ્તી કામગીરીની વીડિયોગ્રાફી ફરજિયાત બનાવે છે.
બાળકોની ખરીદી અને વેચાણ એ જઘન્ય અપરાધ ગણાશે
મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ પર એક નવો અધ્યાય ઉમેરવામાં આવ્યો છે, બાળકની ખરીદી અને વેચાણને જઘન્ય અપરાધ બનાવવામાં આવ્યો છે અને સગીર સાથે સામૂહિક બળાત્કાર માટે મૃત્યુદંડ અથવા આજીવન કેદની જોગવાઈ ઉમેરવામાં આવી છે.
ત્રણેય કાયદા ન્યાય, પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા પર આધારિત
સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે લગ્નના ખોટા વચન, સગીર સાથે બળાત્કાર, લિંચિંગ, સ્નેચિંગ વગેરેના કેસ નોંધાયેલા છે પરંતુ આવી ઘટનાઓ સાથે વ્યવહાર કરવા માટે વર્તમાન ભારતીય દંડ સંહિતામાં કોઈ ચોક્કસ જોગવાઈઓ નથી. તેમણે કહ્યું કે તેમની સાથે વ્યવહાર કરવા માટે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. આ ત્રણેય કાયદા ન્યાય, પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા પર આધારિત છે.
ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન માધ્યમ દ્વારા પણ રિપોર્ટ દાખલ કરવામાં આવશે
નવા કાયદા હેઠળ હવે કોઈપણ વ્યક્તિ પોલીસ સ્ટેશનમાં ગયા વગર ઈલેક્ટ્રોનિક કોમ્યુનિકેશન દ્વારા ઘટનાની રિપોર્ટ નોંધાવી શકશે. આનાથી કેસ નોંધવાનું સરળ અને ઝડપી બનશે અને પોલીસ દ્વારા તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરી શકાશે.
નવા કાયદામાં એક રસપ્રદ પાસું ઉમેરાયું છે કે ધરપકડના કિસ્સામાં, વ્યક્તિને તેની પરિસ્થિતિ વિશે તેની પસંદગીની કોઈપણ વ્યક્તિને જાણ કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. આ સાથે ધરપકડ કરાયેલ વ્યક્તિને તાત્કાલિક સમર્થન મળી શકશે. વધુમાં ધરપકડની વિગતો પોલીસ સ્ટેશનો અને જિલ્લા મુખ્યાલયોમાં સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે જેથી ધરપકડ કરાયેલ વ્યક્તિના કુટુંબીજનો અને મિત્રો મહત્વપૂર્ણ માહિતી સરળતાથી મેળવી શકે.
આ પણ વાંચો : GST લાગુ થયા બાદ ગુજરાતમાં આટલા લાખ વ્યવસાયો બંધ થયા
બે મહિનામાં સંપૂર્ણ તપાસ કરવામાં આવશે
નવા કાયદામાં મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓની તપાસને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે જેથી કેસ નોંધાયાના બે મહિનામાં તપાસ પૂર્ણ કરવામાં આવશે. નવા કાયદા હેઠળ, પીડિતોને 90 દિવસની અંદર તેમના કેસની પ્રગતિ અંગે નિયમિત અપડેટ મેળવવાનો અધિકાર હશે.
ભોગ બનેલી મહિલાઓને તમામ હોસ્પિટલમાં મફત પ્રાથમિક સારવાર
નવા કાયદા હેઠળ મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓને તમામ હોસ્પિટલમાં મફત પ્રાથમિક સારવાર આપવામાં આવશે. આ જોગવાઈ ખાતરી કરે છે કે પીડિતને તાત્કાલિક જરૂરી તબીબી સંભાળ મળે. આરોપી અને પીડિતા બંનેને હવે 14 દિવસમાં FIR,પોલીસ રિપોર્ટ, ચાર્જશીટ, નિવેદન, કબૂલાત અને અન્ય દસ્તાવેજો મેળવવાનો અધિકાર રહેશે.
‘લિંગ’ની વ્યાખ્યામાં ટ્રાન્સજેન્ડરનો પણ સમાવેશ
સમયસર ન્યાય આપવા માટે, અદાલતો કેસની સુનાવણીમાં બિનજરૂરી વિલંબ ટાળવા માટે કેસની સુનાવણી વધુમાં વધુ બે વખત મુલતવી રાખી શકે છે. નવા કાયદા તમામ રાજ્ય સરકારો માટે સાક્ષીઓની સલામતી અને સહકાર સુનિશ્ચિત કરવા અને કાનૂની પ્રક્રિયાની વિશ્વસનીયતા અને અસરકારકતા વધારવા માટે સાક્ષી સુરક્ષા યોજના લાગુ કરવાનું ફરજિયાત બનાવે છે. હવે ‘લિંગ’ની વ્યાખ્યામાં ટ્રાન્સજેન્ડરનો પણ સમાવેશ થાય છે.
રહેઠાણના સ્થળે પોલીસ સહાય મેળવી શકશે
પીડિતાને વધુ સુરક્ષા આપવા અને બળાત્કારના કોઈપણ ગુનાના સંબંધમાં તપાસમાં પારદર્શિતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પોલીસ દ્વારા પીડિતાનું નિવેદન ઓડિયો-વિડિયો માધ્યમ દ્વારા નોંધવામાં આવશે. મહિલાઓ, પંદર વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકો, 60 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો અને વિકલાંગ અથવા ગંભીર બીમારીથી પીડાતા લોકોને પોલીસ સ્ટેશનમાં આવવામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવશે અને તેમના રહેઠાણના સ્થળે પોલીસ સહાય મેળવી શકશે.
