ધૂમકેતુઓ કેમ અદૃશ્ય થઈ જાય છે? એક પ્રશ્નોત્તરી

દીદી, ધૂમકેતુ શું છે?' ગ્રહો અથવા ચંદ્રની જેમ કોર્મેન્ટ્સ એટલે કે ધૂમકેતુઓ આપણા સૌરમંડળના એટલે કે સૂર્ય પરિવારના સભ્યો છે. ધૂમકેતુઓ નિયમિત છે. સમય સાથે ભ્રમણકક્ષા અથવા પાથ પર આગળ વધે છે.’
તો પછી ધૂમકેતુઓ કેમ અદૃશ્ય થઈ જાય છે?' હકીકતમાં મોટાભાગના ધૂમકેતુઓ ખૂબ લાંબી ભ્રમણકક્ષામાં મુસાફરી કરે છે.’
મને સમજાતું નથી.' હું જે કહું છું તે એ છે કે તેઓ જે પાથને અનુસરે છે તે લાંબા, જાડા સિગારનો આકાર ધરાવે છે. તેમની ભ્રમણકક્ષા તેમને નજીકના તારા સુધી અડધો રસ્તે લઈ જાય છે. એક ધૂમકેતુ જે આવી ભ્રમણકક્ષાને અનુસરે છે, તેને એક સફર પૂર્ણ કરવામાં હજારો વર્ષ લાગે છે.’
તેથી જ આપણને લાગે છે કે તેઓ અદૃશ્ય થઈ જાય છે.' હા. જો કે ધૂમકેતુઓ ગ્રહોના ગુરુત્વાકર્ષણથી ખૂબ પ્રભાવિત થાય છે. કેટલાક ધૂમકેતુઓને તો નિયમિત ભ્રમણકક્ષામાંથી ખેંચીને નાની ભ્રમણકક્ષામાં ધકેલવામાં આવ્યા છે.’
દાખલા તરીકે?' ગુરુએ ઘણા ધૂમકેતુઓ એકત્રિત કર્યા છે, જેમાંથી દરેક સૂર્યની પરિક્રમા કરવામાં લગભગ છ વર્ષ લે છે. નિયમિત અંતરે દેખાતા ધૂમકેતુઓને સામયિક ધૂમકેતુ કહેવામાં આવે છે.’
શું ધૂમકેતુ કાયમ માટે અદૃશ્ય થઈ શકે છે?' થોડાક થયા છે. 1826માં, ખગોળશાસ્ત્રી વિલ્હેમ વોન બિએલાએ એક ખોવાયેલો ધૂમકેતુ જોયો હતો. તેથી તેનું નામ બિએલા ધૂમકેતુ પડી ગયું. તે ઘણી વખત પાછો ફર્યો અને દરેક વખતે અનેક ખગોળશાસ્ત્રીઓ દ્વારા જોવામાં આવ્યો. પછી 1846 માં તે બે ભાગમાં વિભાજીત થઈ, ધૂમકેતુઓની જોડી બનાવી. આખરે તેના બંને ભાગો બિએલા ધૂમકેતુ એટલા નાના ટુકડાઓમાં વિખરાયા કે તેઓ હવે જોઈ શકાતા નથી.’
શું આ નાના ટુકડાઓ આકાશમાં ઉલ્કાના વરસાદનું સર્જન કરે છે જે નવેમ્બરના છેલ્લા ભાગમાં દેખાય છે?' એવું કહેવાય છે કે બિએલા ધૂમકેતુઓનો ઇતિહાસ દર્શાવે છે કે ધૂમકેતુઓ આખરે મૃત્યુ પામે છે, એટલે કે તેઓ નાના ટુકડાઓમાં તૂટી જાય છે અને તેમની ભ્રમણકક્ષા પર ઉલ્કાની રાખ તરીકે વિખેરાય છે. આનો અર્થ એ છે કે ધૂમકેતુઓ પણ અદૃશ્ય થઈ જાય છે.’

• નયનતારા