વેર-વિખેર – પ્રકરણ ૩

કિરણ રાયવડેરા

એની મા ઘણી વાર કહેતી કે, આપણી સહનશીલતા આપણી ખાનદાની અને સંસ્કારની નિશાની ગણાય, પણ લોકો એને આપણી કાયરતા સમજી લે છે.

માની વાણી સાચી પડી….

વાત વણસતી ચાલી. દીકરો પણ માના પગલે ચાલે એ જગમોહનને ખટકતું, પણ કોઈ ઉપાય નહોતો. પ્રભાની સતત કાનભંભેરણી અને અવારનવાર થતા કલહને કારણે પિતાની છબી ઊજળી રહી નહોતી.

બાપ તરફ નફરત નહોતી તો સ્નેહ કે સન્માનની લાગણી પણ નહોતી.

એ રાતના જગમોહનનો તાવ વધી ગયો હતો. લખુકાકા એના કપાળને સ્પર્શ કરીને ચોંકી ગયા હતા – ‘બેટા, શરીર તો સગડી જેવું ધખે છે.’

જગમોહને એમને સોગંદ આપીને ડોક્ટર પટેલને બોલાવવાની ધરાર ના પાડી હતી. એક ગોળી લઈને જગમોહન સૂવાની કોશિશ કરતો હતો ત્યારે જ બંને પુત્રોએ કમરામાં પ્રવેશ કર્યો હતો.

વિક્રમે કપાળ પર હાથ મૂકીને કહ્યું હતું કે સિઝનલ ફીવર લાગે છે, કાલ સુધી તો ઊતરી જશે. કરણે મૂંગાં મૂંગાં જોયા કર્યું હતું. થોડી ક્ષણો સુધી બાપનો હાથ પકડી રાખ્યો હતો અને જગમોહન સૂવાનો ડોળ કરતો પડ્યો રહ્યો હતો.

ત્યારે વિક્રમ બગાસું ખાતાં બોલ્યો હતો – ‘ચાલ નાના, પપ્પા તો સૂઈ ગયા લાગે છે. અહીં બેસશું તો બાપાની નિંદર બગડશે.’

કરણે કંઈ ન સમજાતાં પિતાનો હાથ દબાવ્યો હતો. કરણના સ્પર્શમાં ઉષ્મા હતી કે ભય એ જગમોહન સમજી નહોતો શક્યો. બંને દબાતે પગલે નીકળી ગયા હતા. ત્યારે જગમોહનની આંખના ખૂણામાંથી ગરમ આંસુ ઓશીકા પર સરક્યાં હતાં.

‘બાપા’. કેટલો તુચ્છકારથી બોલાયો હતો એ શબ્દ, જાણે કોઈએ સણસણતી ગાળ આપી હોય.

ક્યાંક કશીક ચૂક થઈ હતી. એની લાપરવાહીને કારણે કદાચ સંતાનોના ઉછેરમાં ક્યાંક ક્ષતિ રહી ગઈ હતી. જગમોહનને હંમેશાં લાગતું કે સંતાનો વંઠે કે ભટકે એમાં નેવું ટકા દોષ મા-બાપનો હોય છે. હા, દસ ટકા ઈશ્ર્વરની કૃપા ભળે તો સંતાન કુળદીપક પાકે.

બાકી ઘણા દીકરાઓ પિતાને બાપા’ સંબોધીને તાવમાં સબડતો મૂકી પણ દે… જિંદગી પણ કેવી વિચિત્ર છે. એક તરફ ખોબે ખોબે સાહ્યબી આપી છે, જ્યારે બીજી તરફ જીવનનું પ્રયોજન જ, જીવવાનો ઉદ્દેશ્ય જ છીનવાઈ ગયો છે. પૈસો આપ્યો તો પોતાના જ માણસોએ મોઢું ફેરવી લીધું. કદાચ મા-બાપ અને સંતાનો વચ્ચે સામાન્ય લાગતા મતભેદો એટલી ઊંડી ખાઈનું રૂપ લઈ લે કે ઘણા બધા સંબંધો આ ખીણમાં દફન થઈ જાય.

ધીરે ધીરે નામ:શેષ થતા સંબંધો વચ્ચે જિંદગી પરની પકડ પણ છૂટતી જાય. એક વાર પકડ ગુમાવ્યા બાદ જીવન પણ જાણે હથેળીમાંથી સરકતું જાય, સઢ વગરના, વહાણની જેમ હાલકડોલક થવા માંડે. પહેલાં, ધીમે ધીમે… અને પછી પુરજોશથી ફંગોળાવા લાગે.પોતાનાં વહાણમાં પાણી ભરાય એ પહેલાં જ જગમોહન એની નાવને ડુબાડી દેવા માગતો હતો!
એનું બીજું પણ એક કારણ હતું.

ગયા અઠવાડિયે જ એવી એક ઘટના બની ગઈ હતી, જે કદાચ એક મોટો અકસ્માત થઈ જાત.

જગમોહને વોર્ડરોબના ડ્રોઅરમાં પાંચ લાખ રૂપિયા રાખ્યા હતા. બે દિવસ પછી ઑફિસે જતી વખતે પ્રભાને એ રોકડ રકમ લઈ આવવા કહ્યું. પ્રભાએ તો વોર્ડરોબ ખોલીને જ ચોર… ચોર…’ કરીને દેકારો કરી મૂક્યો. પ્રભા સામાન્ય વાતમાં પણ ખૂબ જ ઉત્તેજિત થઈને તીણા સ્વરમાં બોલે. એમાંય વાત જ્યારે અસામાન્ય હોય ત્યારે તો એનો સ્વર ચીસમાં ફેરવાઈ જાય.

કારણ વગરના શોરબકોરથી જગમોહન હંમેશાં અસ્વસ્થ થઈ જતો. શરૂશરૂમાં તો એ પ્રભાને ટોકતો પણ પછી એણે આદત પાડી દીધી હતી. એટલે જ આદતવશ પ્રભા બધા નિર્દોષ માણસોને સપ્તમ સૂરમાં ઘઘલાવા માંડે એ પહેલાં જગમોહને એને બાવડું ઝાલીને ખૂણામાં ખેંચી.

‘લૂક પ્રભા, રૂપિયા તેં લીધા છે એ હું જાણું છું. મને કહીને લીધા હોત તો મને ખુશી થાત. પણ હવે ચિલ્લાઈને ઘર માથે લેવાની જરૂર નથી.’

પ્રભા માટે જાણે છટકવાના બધા રસ્તા બંધ થઈ ગયા. પણ એણે તો ભાગી ન શકનારી બિલાડીની જેમ હુમલો કર્યો.

‘હા, મેં લીધા છે, તો શું થઈ ગયું? તમારા પૈસા પર મારો અધિકાર નથી?’ એ ભભૂકી, પણ એના અવાજમાં ચોરની શરમ હતી ક્ર ન તો શરાફતનો રણકો.

‘હા, પણ જે વસ્તુ પર અધિકાર હોય એને પૂછ્યા વિના લઈને વાપરી ન નખાય. પ્રભા, આ રૂપિયા મારી ઑફિસના છે. મારે પણ શિસ્તનું પાલન તો કરવું જોઈએ ને! માલિકને બંધન ન હોય એવું થોડું છે?’ જગમોહન સ્વસ્થપણે બોલતો હતો.

‘જુઓ, આવા ભારેભરખમ શબ્દોથી મને ભરમાવવાની કોશિશ રહેવા દેજો. શિસ્તની ડંફાસ તો મારી સામે મારતા જ નહીં, હું તમને પગથી માથા સુધી ઓળખું છું!’

જગમોહનને ઝાળ લાગી ગઈ હતી. ઘણી વાર એને આશ્ર્ચર્ય થતું કે એ આર્થિક રીતે જે સ્થિતિમાં હતો એ પોઝિશનમાં ઘણા માણસો એને ભગવાનનો દરજ્જો દઈ બેસતા. એ લોકોનાં નસીબ બદલી શકતો. એમની જિંદગીની રફતાર બદલી શકતો. કોઈને ગાયબ કરી નાખવો કે હંમેશાં માટે એની બોલતી બંધ કરી દેવી એના માટે સહેલું હતું છતાં એણે કોઈ દિવસ આ રસ્તો અખત્યાર નહોતો કર્યો એ જુદી વાત હતી, પણ પૈસાથી કોઈનું પણ જીવન બનાવી કે બગાડી શકાય એ જગમોહન સારી રીતે જાણતો હતો. નાના ઈશ્ર્વરની ભૂમિકા ભજવી શકે એટલી શક્તિ તો હતી એનામાં.

તો પછી આ અભણ, અહંકારી, અસંસ્કારી સ્ત્રીના હાડોહાડ લાગી જાય એવા વેણ એ શા માટે ચૂપચાપ સાંભળી લે છે? ક્યાંક ઊંડે ઊંડે એ ખુદ ડરતો હતો કોઈ પણ પ્રકારના પરિવર્તનથી. શું છૂટાછેડા આ સમસ્યાનો હલ હોઈ શકે? કે પછી હજી આશા હતી કે સ્વભાવ સુધરશે અને બધું યથાવત થઈ જશે?

બાકી, પૈસાની મદદથી કોઈનો જીવ લેતાં એને આવડ્યું નહીં કે નથી એવું વિચાર્યું.
ગુનો કરવો સહેલો છે પણ એ ગુનાનો ભાર જીવનભર ઊંચકીને જીવતા રહેવા માટે એક રીઢા ગુનેગારનું માનસ જોઈએ એટલે જ એ બીજાનો જીવ લેવાને બદલે આજે પોતાનો જીવ લેવા તૈયાર થયો હતો. ઘણી વાર અમુક વ્યક્તિઓની હત્યા નથી થઈ શકતી એટલે લોકો આત્મહત્યા તરફ વળતા હોય છે

‘જો પ્રભા…’ જગમોહન હજી સમજાવટના સૂરમાં બોલતો હતો, ‘તું બહુ આકરા વેણ બોલે છે. એક રાતમાં તને અચાનક પાંચ લાખ જેવી રકમની શી જરૂર પડી ગઈ? બહારની દુનિયામાં એક વાર ડોકિયું કરીને જો. લોકો પાઈ પાઈ માટે કેવા મોહતાજ બનીને જીવતા હોય છે!’

‘તમે મને એ ભિખારીઓની જેમ જીવવાની સલાહ આપો છો.’ પ્રભાના ગળામાંથી હવે તીણી ચીસો જ નીકળતી હતી. એને પ્રભાનું ગળું ઘોંટી નાખવાની ઈચ્છા થઈ આવી.
આમેય જે સંબંધમાં તિરાડ પડી ગઈ હોય એ વ્યક્તિની કોઈ નિર્દોષ હરકત પણ ન રૂચે.
‘પ્રભા, તું ચીસો પાડે છે…..ધીરે બોલ, છોકરાઓ સાંભળે છે….’ ઈચ્છા ન હોવા છતાંય જગમોહનના સ્વરમાં વિનવણીનો સૂર ભળી ગયો.

‘ભલેને સાંભળે’ જગમોહનનો અવાજ ઢીલો પડ્યો કે જાણે પ્રભાને પોતાનું રોદ્ર સ્વરૂપ દેખાડવાની તક મળી ગઈ.

છોકરાઓ બધું જાણે છે. આજે ભલેને એમને પણ ખબર પડી જતી કે રૂપિયા સિવાય તમે મને બીજું કંઈ આપી શક્યા નથી. પૈસા કમાવા સિવાય તમને આવડ્યું છે શું?’

જગમોહનની કમાન છટકી. એણે પ્રભાને તમાચો મારવા હાથ ઉગામ્યો. જિંદગીમાં પહેલી વાર એ પત્ની પર હાથ ઉપાડતો હતો. પ્રભાએ હદ વટાવી દીધી હતી. હવે આ બાઈને પાઠ નહીં ભણાવું તો છોકરાઓ શું વિચારશે!

એ થપ્પડ વીઝવા જ જતો હતો કે વિક્રમે એનો ઉગામેલો હાથ હવામાં જ પકડી લીધઓ. વિક્રમની પકડમાં વાતને પતાવી દેવાની વિનંતી નહોતી, બદલો લેવાની સખ્તાઈ હતી, પ્રતિ હુમલો કરવાનું ખુન્નસ હતું.

‘પપ્પા, મમ્મી પર હાથ નહીં ઉપાડતા, નહીંતર સારું નહીં થાય. મારાથી કંઈ આડુંઅવળું થઈ જાય તો મને દોષ નહીં દેતા.’ વિક્રમ એની આંખમાં આંખ મિલાવીને વાત કરતો હતો.
જગમોહન ડઘાઈ ગયો. છોકરાઓ મોટા થઈ ગયા છે એ સત્ય મા-બાપને અચાનક અમુક ક્ષણે જ સમજાય છે. વિક્રમ પણ મોટો થઈ ગયો હતો. જગમોહનને લાગ્યું કે વિક્રમના પંજામાં તાકાત હતી.

સગો દીકરો બાપને ધમકી આપતો હતો. પ્રભાના ચહેરા પર આછું સ્મિત ફરકી ગયું હતું. કરણ દૂર બારણા પાસે ચૂપચાપ ઊભો હતો.

જગમોહને પોતાનો હાથ વિક્રમની પકડમાંથી છોડાવ્યો. એક નજર એણે પ્રભા પર નાખી અને પછી કરણને જોતાં જોતાં લાંબા ડગ ભરતો જગમોહન રૂમની બહાર નીકળી ગયો હતો.

એનો ડ્રાઈવર જાદવ સાહેબને અચાનક નીચે આવતા જોઈને ડઘાઈ ગયો:

‘સાહેબ, ગાડી તૈયાર છે, ક્યાં જશું?’

જહન્નમમાં…..’ બોલતો જગમોહન ગાડીમાં બેસી ગયો હતો. જાદવ માલિકના ગુસ્સાને પિછાણતો હતો. એણે ગાડી બહાર કાઢી અને મેદાન તરફ મારી મૂકી.

બહારની તાજી હવા ફેફસાંમાં જતાં જાણે અંદરનું ઝેર બહાર નીકળી ગયું હોય એવું જગમોહને અનુભવ્યું પણ દિમાગ હજી અશાંત હતું.

એણે જીદ કરી હોત તો કદાચ વિક્રમ એના પર હાથ ઉપાડી બેસત. એનો સગો દીકરો એને મારી દેત!

ઓહ…. ગોડ, ક્યાં ચૂક થઈ ગઈ મારાથી? ક્યાં ભવનાં પાપ નડ્યાં?

જગમોહનને ગળે ડૂમો ભરાઈ ગયો. જાદવ એના ચહેરાના ભાવ કળી ન લે એટલે એ સતત બારીની બહાર જોવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો.

વિક્રમનો જન્મ થવાનો હતો ત્યારે જગમોહને બે માળનું નર્સિંગહોમ બુક કરાવી લીધું હતું. મારા – જગમોહન દીવાનના પ્રથમ સંતાનના જન્મ સમયે આજુબાજુ કોઈ ન હોવું જોઈએ એવું ગુમાન અને થોડા વાત્સલ્યભાવ સાથે એણે આ પગલું ભર્યું હતું.

વિક્રમનો જન્મ થયો ત્યારે એના નાજુક શરીરને હાથમાં લેતી વખતે જગમોહનનું ધ્યાન બાળકની નાજુક હથેળી પર ગયું હતું.

‘કેવો નાજુક હાથ છે, મારો દીકરો પરાક્રમી થશે, જોજે પ્રભા. મારા – જગમોહન દીવાનના પહેલા વારસદારનું નામ હું વિક્રમાદિત્ય રાખું છું. વિક્રમાદિત્ય જગમોહન દીવાન…’ આટલું કહીને એણે ક્યાય સુધી બાળકની હથેળી પંપાળી હતી.

આજે એ જ બાળકની પોચી હથેળી હથિયાર બનીને એની સામે જ ઊઠી હતી.

જાદવને ખબર ન પડે એમ જગમોહને રૂમાલની કોરથી આંખના ખૂણા પોંછ્યા.

અચાનક જગમોહનની કાર અટકી ગઈ. આગળ ખૂબ શોરબકોર થતો હતો. કોઈ અકસ્માત થયો હોય એવું લાગતું હતું.

જાદવે ગાડીનો કાચ નીચે સરકાવીને પાસેથી પસાર થતા એક સજ્જનને પૂછયું:

‘શું થયું ભાઈ?’

‘સમજાતું નથી. બધા કહે છે કે એક માણસે ટ્રક નીચે આવીને આત્મહત્યા કરી….’

જગમોહન કારમાંથી નીચે ઊતર્યા. ઊભરાતી ભીડમાંથી માર્ગ કરતો એ અકસ્માતના સ્થળે પહોંચ્યો.

મરનારનો ચહેરો છુંદાઈ ગયો હતો. ચોતરફ લોહી ઊડયું હતું. જગમોહને મોઢું ફેરવી લીધું.

‘અરે મેં મારી સગી આંખે જોયું હતું. ટ્રકને જોઈને આ માણસ એની સામે કૂદ્યો…. ડ્રાઈવર એને બચાવી જ ન શક્યો.’ એક રાહદારીનો અવાજ સંભળાતો હતો.

‘જાદવ ગાડી વાળી લે….’ જગમોહને સૂચના આપી.

‘સાહેબ, માણસ આપઘાત કેમ કરતો હશે?’ જાદવે ભોળાભાવે પૂછી લીધું. (ક્રમશ:)