એ નદીઓ, જ્યાં વહે છે સોના અને હીરાના ટુકડા..!!
વિશેષ -ધીરજ બસાક
નદીઓમાં પાણીની સાથે સાથે અસંખ્ય રસપ્રદ અને રોમાંચક વાર્તાઓ પણ વહે છે. પરંતુ ઝારખંડ, પશ્ર્ચિમ બંગાળ અને ઓરિસ્સામાંથી વહેતી સ્વર્ણરેખા એક એવી નદી છે જેના પાણીમાં વાર્તાઓ નહિ પણ સોનું વહે છે. હા, એ જ સોનું જે આજકાલ રૂ. ૭૦,૦૦૦ તોલામાં વેચાય છે. પણ, સ્વર્ણરેખા વિશ્ર્વની એકમાત્ર નદી નથી, બીજી ઘણી નદીઓ છે જ્યાં સોનાથી લઈને હીરા માણેક પણ વહે છે. અષાઢ, શ્રાવણ અને ભાદરવા જેવા ચોમાસાના ત્રણ મહિના સિવાય દરેક સમયે સેંકડો લોકો પોતાનું નસીબ બદલવા સ્વર્ણરેખા નદીમાં વિવિધ સ્થળોએ સોનાની શોધમાં વ્યસ્ત હોય છે. વળી, સદીઓથી વૈજ્ઞાનિકો માટે એ રહસ્યનો વિષય ભલે હોય કે આ નદીમાં સોનું ક્યાંથી આવે છે, તે સદીઓથી સતત વહે છે.
કદાચ એટલે જ આ નદીનું નામ સ્વર્ણરેખા છે. ઝારખંડ રાંચીથી ૧૬ કિ.મી. દૂર નગડી ગામમાં રાની ચુઆ (જેને રત્નાગર્ભા તરીકે પણ ઓળખાય છે) નામના સ્થળેથી નીકળતી સ્વર્ણરેખા નદી ૪૭૪ કિલોમીટર સુધી વહે છે. તમને હંમેશાં નદીમાં અલગ-અલગ જગ્યાએ સોનાના કણો શોધતા સેંકડો લોકો જોવા મળશે. એવું માનવામાં આવે છે કે જો તમારું નસીબ સારું હોય તો એક મહિનામાં તમને સરેરાશ ૬૦ થી ૮૦ ચોખાના દાણા બરોબર આ સોનાના કણો મળે છે, જે શુદ્ધ ૨૪ કેરેટ સોનું હોય છે. જો આપણે તેને આ રીતે જોઈએ તો, જે લોકો સોનાની શોધમાં ઘણો સમય વિતાવે છે તેઓ સામાન્ય રીતે દર મહિને હજારો રૂપિયાનું સોનું શોધે છે. પરંતુ આપણે કહ્યું તેમ સ્વર્ણરેખા વિશ્ર્વની એકમાત્ર નદી નથી જેમાં સોનું વહે છે. દેશ અને દુનિયાના વિવિધ ભાગોમાં આવી અનેક નદીઓ વહે છે, જેમાં પાણીની સાથે સોનું અને હીરા પણ વહે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, મધ્ય પ્રદેશમાં વહેતી સોન નદીમાં સોનાના કણોની જેમ હીરાના કણો વહેતા જોવા મળે છે. જ્યારે આંધ્ર પ્રદેશમાં વહેતી કૃષ્ણા નદીમાં ઘણા લોકોને નાના હીરા પણ મળ્યા છે. આફ્રિકન દેશ બોત્સ્વાનામાં વહેતી અર્પાનેજ નદીની પણ આવી જ હાલત છે. અહીં પણ ઘણી વખત લોકોને વહેતા હીરા મળ્યા છે. ભારત અને કેનેડાની જેમ અહીં પણ મોટી સંખ્યામાં લોકો આ હીરાની શોધમાં નદીમાં પડ્યા રહે છે. ઓસ્ટ્રેલિયામાં કહને ફ્રીમેન નદી અને અમેરિકામાં વહેતી જોન્સ નદી પણ આવી નદીઓમાં સામેલ છે, જ્યાં હીરાના ટુકડા વહેતા જોવા મળે છે.
અમેરિકાની બીજી નદી છે , જેને સેક્રામેન્ડો નદી કહેવામાં આવે છે, જેના કાંઠા સોનાથી ઢંકાયેલા છે. કેલિફોર્નિયા ગોલ્ડ રશની શરૂઆત અહીંથી થયેલી છે. જ્યારે માઉન્ટમેન પૌલિન ડીવરે ૧૮૬૨માં કોલોરાડો નદીના પૂર્વ કિનારે સોનાની શોધ કરી હતી. વીવરની આ શોધે આવનારા વર્ષોમાં લા પાઝ, એરિઝોના અને નદીના કિનારાના ઘણા અન્ય સ્થળોએ કોલોરાડો રિવર ગોલ્ડ રશની શરૂઆત થઈ. કેનેડાની ક્લોન્ડાઈક નદી, જે ડોસન શહેરમાંથી વહે છે. તેના કીચડમાં પણ સોનાના કણો જોવા મળે છે. ઘણા લોકો આ કણો મેળવવા માટે અહીં કીચડ પણ ખોદતા રહે છે.
આ રીતે જોઈએ તો ભારત એકમાત્ર એવો દેશ નથી જ્યાં ઘણી નદીઓ સોનું અને હીરા વહાવે છે, પરંતુ વિશ્ર્વમાં આવી ડઝનબંધ નદીઓ છે, જ્યાં પાણીમાંથી હીરા અને સોનુ વહે છે.