કોઈ અવાજ કર્યા વિના, રોબોટ ક્રાંતિની ટોચ પર ઊભું છે ભારત
ટૅકનોલોજી -સંજય શ્રીવાસ્તવ
ફેક્ટરીઓમાં કામ કરતા રોબોટ્સનો ઉપયોગ કરતા દેશોમાં ભારત વિશ્ર્વમાં સાતમા સ્થાને પહોંચી ગયું છે. આ સફળતામાં સરકારની નેશનલ રોબો સ્ટ્રેટેજીનો મોટો ફાળો છે. સરકાર રોબોટિક્સના ક્ષેત્રમાં ૨૦૩૦ સુધીમાં નિર્ધારિત લક્ષ્યાંક હાંસલ કરવામાં સફળ રહેશે કે કેમ તે જોવું રહ્યું.
ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી મંત્રાલયે ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં નેશનલ રોબોટિક્સ સ્ટ્રેટેજીની ડ્રાફ્ટ બહાર પાડી હતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય રોબોટિક્સ ટેક્નોલોજી ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરીને ૨૦૩૦ સુધીમાં દેશનું રોબોટિક્સ હબ બનાવવાનો હતો. રોબોટિક્સ પ્રત્યે સરકારની આ પહેલ સફળ રહી. ઇન્ટરનેશનલ રોબોટિક્સ ફેડરેશનના રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે અમારી ફેક્ટરીઓમાં ૮૫૫૧ રોબો કામ કરી રહ્યા છે જેમણે ઓટોમેશનની ટેક્નોલોજી અપનાવી છે. જો આપણે વિશ્ર્વભરની ફેક્ટરીઓમાં કામ કરતા ૪૩ લાખ રોબોટ્સની સંખ્યા અને છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી તેમાં દર વર્ષે ૫ લાખથી વધુનો વધારો જોઈએ તો આ સંખ્યા નાની છે.
Also read: નયા સાલ… નયા પૈગામ… નયા આગાઝ…!
દેશમાં ચાલતા કારખાનાઓની સંખ્યા પર નજર કરીએ તો રોબોટ વર્કફોર્સની સઘનતા નહિવત બની જાય છે, પરંતુ નોંધનીય છે કે ફેક્ટરીઓમાં રોબોટ વર્કફોર્સની બાબતમાં ભારત હવે વિશ્વના દેશોમાં સાતમા ક્રમે પહોંચી ગયું છે. આ સ્થાન આપણે ખૂબ જ ઝડપથી આગળ વધીને હાંસલ કર્યું છે. બે વર્ષ પહેલા ભારત આ મામલે વિશ્ર્વમાં દસમા સ્થાને હતું. છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં દેશમાં ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રોબોટ્સની સંખ્યા બમણી થઈ છે. ૨૦૧૬ થી આપણે જે સ્પીડથી આગળ વધી રહ્યા છે, તો ૨૦૨૩ સુધીમાં ૪૪,૯૬૮ એકમો સુધી પહોંચી ગયા છે. ૨૦૨૩ માં ૮૫૧૦ નવા રોબો કાર્યરત થયા, તો દેખીતી રીતે છેલ્લા એક વર્ષમાં આ ક્ષેત્રમાં ૫૪ ટકાનો વધારો થયો છે. સરકાર આ દિશામાં પોતાના પ્રયાસોથી ખુશ થઈ શકે છે.
કેટલીક કંપનીઓ કેન્સર, યુરોલોજી અને ગાયનેકોલોજી ઓપરેશન્સ, જીવાણુ નાશકક્રિયા અને સ્વચ્છતા, દર્દીની તપાસ, રિમોટ ટ્રીટમેન્ટ અને ખોરાક અને દવાઓની ડિલિવરી જેવી એપ્લિકેશનો માટે ઘણા રોબોટિક સોલ્યુશન્સ લઈને આવી છે.
Also read: ભાઈ – બહેનના પુનર્મિલનમાં ‘મુંબઈ સમાચાર’ નિમિત્ત બન્યું
એ આશા સાથે કે રોબોટિક્સના ક્ષેત્રમાં ભારત પણ ટૂંક સમયમાં જાપાન, દક્ષિણ કોરિયા, જર્મની અને સિંગાપોરની બરાબરી પર આવી જશે. આઇઆઇટી પ્રયાગરાજ, દિલ્હી હૈદરાબાદ સાથે મળીને ઉદ્યોગ, કૃષિ, શિક્ષણ, સુરક્ષા અને ઘરો માટે ઉપયોગી રોબોટિક્સ ટેકનોલોજી બનાવવા માટે કામ કરી રહ્યા છે. પ્રથમ તાલીમ, પછી સંશોધન અને પછી નવીનતા અને એપ્લિકેશન સુધી જશે. સરકારે રોબોટિક્સ માટે રાષ્ટ્રીય વ્યૂહરચના હેઠળ, રોબો બનાવવાથી લઈને રોબોટિક્સ અપનાવવા માટે નાણાકીય સહાય આપવાની જે જાહેરાત કરી છે, તેની સકારાત્મક અસર પડી છે.
Also read: વેપાર માટે થોટ લીડરશિપ વ્યૂહરચના જરૂરી છે
રોબો માર્કેટનું નિરીક્ષણ કરતી સંસ્થાઓનો અંદાજ છે કે ૨૦૨૭ સુધીમાં, વિશ્ર્વભરમાં સ્થાપિત થનારા ઔદ્યોગિક રોબોટ્સનો સૌથી મોટો હિસ્સો દક્ષિણ એશિયાના દેશોમાં હશે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અથવા એઆઇના ક્ષેત્રમાં દેશ નોંધપાત્ર પ્રગતિ અને સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી રહ્યો છે. રોબોટિક્સના ક્ષેત્રમાં સંશોધન, વિકાસ અને ઉત્પાદનમાં સરકારના વિશેષ પ્રયાસો અને તેનો વ્યાપક ઉપયોગ આ ક્ષેત્રને વધુ બળ આપી રહ્યો છે. દેશમાં સ્ટેમ સેલ એટલે કે વિજ્ઞાન, ટેક્નોલોજી, એન્જિનિયરિંગ અને ગણિતના ક્ષેત્રમાં વ્યાપક વ્યવહારુ અનુભવ ધરાવતા વૈજ્ઞાનિકો અને ટેક્નોલોજિસ્ટ્સનું એક મોટું ગ્રુપ છે, જે દેશને એઆઇ અને રોબોટિક્સ ટેક્નોલોજીના ક્ષેત્રમાં અગ્રેસર બનાવશે.
