ઇઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધની અસર

આરબના વિદેશ મંત્રી શા માટે ચીન બાદ ભારતની મુલાકાતે આવવાના છે?

કવર સ્ટોરી -અભિમન્યુ મોદી

એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે સાઉદી અરેબિયા, જોર્ડન, ઇજિપ્ત અને પેલેસ્ટાઇનના વિદેશ પ્રધાનો આ અઠવાડિયે નવી દિલ્હીની મુલાકાત લેશે અને ઇઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધ વચ્ચે ગાઝાના લોકોને માનવતાવાદી સહાયનો મુદ્દો ઉઠાવશે. તેમની ભારતની મુલાકાત પહેલા બીજિંગની મુલાકાત અને તે દરમિયાન યુદ્ધ વિરામના મીડિયા સમક્ષ નાટકો થઈ ચૂક્યા છે.

ઇઝરાયેલ-હમાસ યુદ્ધ ચાલુ છે-૪૭મો દિવસ ચાલે છે અને મોટા પાયે ધમસાણ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. એવા સમયે જ્યારે ઇઝરાયલ ૫૦ બંધકોના બદલામાં હમાસ સાથે ચાર દિવસીય યુદ્ધવિરામ માટે સંમત થયું છે ત્યારે આરબ લીગ દેશોના વિદેશ પ્રધાનોનું એક પ્રતિનિધિમંડળ ભારતની મુલાકાત લેશે અને વિદેશ પ્રધાન એસ. જયશંકરને મળવાનું છે. આ જાહેરાતે થોડા રહસ્યો પણ ઊભા કર્યા.

અહેવાલો અનુસાર સાઉદી અરેબિયાના વિદેશ પ્રધાન પ્રિન્સ ફૈઝલ બિન ફરહાન અલ સઉદ, જોર્ડનના નાયબ વડા પ્રધાન અને વિદેશ પ્રધાન અયમાન સફાદી, ઇજિપ્તના વિદેશ પ્રધાન સમેહ શૌકરી અને પેલેસ્ટિનિયન વિદેશ પ્રધાન રિયાદ અલ-મલિકી નવી દિલ્હીની મુલાકાત લેશે. આ વિશે ઘણી ચર્ચાઓ અને તર્ક વિતર્કો ચાલી રહ્યા છે. પશ્ર્ચિમ એશિયામાં તણાવ અને ગાઝામાં પરિસ્થિતિ વણસી રહી છે.

આરબ લીગ શું છે?

આ બેઠક માટે તેમનો
એજન્ડા શું છે?

આરબ લીગ, ઔપચારિક રીતે લીગ ઓફ આરબ સ્ટેટ્સ તરીકે ઓળખાય છે, બાવીસ સભ્યોની એક સંસ્થા છે જે પ્રાદેશિક સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા અને વિવાદોના ઉકેલ માટે સ્થાપવામાં આવી છે.

સામાન્ય હિતની બાબતો પર તેના સભ્યો વચ્ચે સંકલન સુધારવાના વ્યાપક મિશન સાથે માર્ચ, ૧૯૪૫માં તેની રચના કરવામાં આવી હતી. શરૂઆતમાં, તેના છ સભ્યો હતા – ઇજિપ્ત, ઇરાક, જોર્ડન, લેબનોન, સાઉદી અરેબિયા અને સીરિયા. જો કે સમયની સાથે તે ૨૨ દેશોનો સમૂહ બની ગયો છે.

તેની ઉદ્ઘોષણા મુજબ આરબ લીગના તમામ સભ્યો અર્થશાસ્ત્ર, સંદેશાવ્યવહાર, સંસ્કૃતિ, રાષ્ટ્રીયતા, સામાજિક કલ્યાણ અને આરોગ્યની બાબતો પર “ગાઢ સહકાર હાથ ધરવા સંમત થયા હતા. તેમણે સભ્યો વચ્ચેના વિવાદોના સમાધાનના સાધન તરીકે હિંસાનો ત્યાગ કર્યો. (આરબોએ હિંસાનો ત્યાગ કર્યો! હસતા નહીં.)
રસપ્રદ વાત એ છે કે આરબ લીગના ચાર્ટર એટલે કે ઉદ્ઘોષણામાં પેલેસ્ટાઈનના મુદ્દા પર એક શરત છે. તે પેલેસ્ટિનિયન સ્વતંત્રતાની પુષ્ટિ કરે છે અને જણાવે છે કે “જો બળજબરીથી આ સ્વતંત્રતાના બાહ્ય સંકેતો અસ્પષ્ટ હોય તો પણ પેલેસ્ટાઈનના આરબ પ્રતિનિધિએ લીગના કાર્યમાં ભાગ લેવો જોઈએ જ્યાં સુધી આ દેશને વાસ્તવિક સ્વતંત્રતા ન મળે.

જો કે, લીગને વ્યાપકપણે દાંત વિનાના સિંહ તરીકે જોવામાં આવે છે, કારણ કે તેની પાસે સભ્યોને તેના ઠરાવોનું પાલન કરવા દબાણ કરવાની કોઈ પદ્ધતિ નથી. આનાથી ઘણા લોકોએ જૂથની ટીકા કરી અને એનવાયયુના સહયોગી પ્રોફેસર મોહમ્મદ બાઝીએ અમેરિકન થિંક-ટેન્ક સીએફઆરને જણાવ્યું હતું કે સંસ્થા એક “ગૌરવપૂર્ણ ડિબેટિંગ સોસાયટી છે.

ભારત, આરબ લીગ અને યુદ્ધ
હવે સમાચાર આવી રહ્યા છે કે ઈઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધ અંગે ચર્ચા કરવા આરબ લીગનું પ્રતિનિધિમંડળ આ અઠવાડિયે ભારત આવશે. તેમની નવી દિલ્હીની મુલાકાત ચીનથી પરત ફર્યા બાદ આવી છે જ્યાં તેમણે ચીનના ટોચના રાજદ્વારી, વિદેશ મંત્રી વાંગ યી સાથે ચર્ચા કરી હતી.

બીજિંગની તેમની મુલાકાત વિશે બોલતા, સાઉદી વિદેશ પ્રધાન પ્રિન્સ ફૈઝલ બિન ફરહાન અલ સઉદે કહ્યું: “અમે સ્પષ્ટ સંકેત મોકલવા માટે અહીં છીએ: એટલે કે, આપણે તરત જ લડાઈ અને હત્યાઓ બંધ કરવી જોઈએ, આપણે તરત જ ગાઝામાં માનવતાવાદી પુરવઠો પહોંચાડવો જોઈએ. તેમણે વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય ગતિશીલતાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો અને કહ્યું કે યુનાઇટેડ નેશન્સ સિક્યોરિટી કાઉન્સિલ દ્વારા ૧૫ નવેમ્બરે ગાઝામાં વિસ્તૃત માનવતાવાદી વિરામ માટે બોલાવવામાં આવેલ ઠરાવની પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી પરંતુ તે અપૂરતી હતી.

તેમના બીજિંગ લીગ પછી, આરબ લીગ વિદેશ પ્રધાન એસ. જયશંકરને મળશે અને ઇઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધ અંગે ચર્ચા કરશે. ગાઝા પટ્ટીમાં પરિસ્થિતિને ઓછી કરવા અને પેલેસ્ટાઈનના લોકોને તાત્કાલિક માનવતાવાદી સહાય પૂરી પાડવા માટે ભારત વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રયાસો માટે દબાણ કરી રહ્યું છે.

આ પહેલા પણ આરબ લીગના સભ્યો નવી દિલ્હી સાથે યુદ્ધમાં ફસાયા છે. ઓક્ટોબરમાં, એસ. જયશંકરે
તેમના UAE સમકક્ષ શેખ અબ્દુલ્લા બિન ઝાયેદ અલ નાહયાન સાથે “કટોકટી પર ચર્ચા કરી હતી. બંને વિદેશ મંત્રીઓએ ફોન પર વાતચીત દરમિયાન વિકસતી સ્થિતિ અંગે ચર્ચા કરી હતી.

ત્યારબાદ, દિલ્હીમાં આરબ લીગના રાજદૂત યુસુફ મોહમ્મદ જમીલે WIONને જણાવ્યું કે તેમને ભારત તરફથી ખાતરી મળી છે કે પેલેસ્ટાઈન મુદ્દે તેની સ્થિતિ યથાવત રહેશે. “ભારતમાં અમારા મિત્રો હંમેશાં અમને ખાતરી આપે છે કે એકમાત્ર ઉકેલ શાંતિ ઉકેલ છે, ૧૯૬૭ની સરહદો સાથેનો બે-રાજ્ય ઉકેલ છે, અને તે મુખ્ય મુદ્દો છે, તેમણેWIONને કહ્યું.

આરબ વિશ્ર્વ સાથે ભારતના મજબૂત સંબંધો છે. ઓમાન અને સાઉદી અરેબિયાથી લઈને ઈજિપ્ત, સુદાન અને તેનાથી આગળના દેશોમાં નોંધપાત્ર ભારતીય રોકાણો છે. વધુમાં, ભારતમાં આરબ વિશ્ર્વમાં એક વિશાળ વિદેશી સમુદાય છે, જેમણે તે દેશોમાં યોગદાન આપ્યું છે જ્યાં તેઓ ઘણી પેઢીઓથી રહે છે.

વધુમાં, આરબ વિશ્ર્વ સાથે ભારતનો કુલ દ્વિપક્ષીય વેપાર ૧૬૨ બિલિયનને વટાવી ગયો છે, અને તે તેલથી લઈને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સથી લઈને ક્ધઝ્યુમર ગુડ્સ સુધીના વિવિધ પ્રકારના સામાન અને સેવાઓને આવરી લે છે. તે ૭૦ લાખથી વધુ ભારતીયોનું ઘર છે અને ભારતની ૬૦ ટકા ક્રૂડ ઓઈલની આયાતને પૂર્ણ કરે છે.

ઈઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધ પર ભારત રાજદ્વારી કડકાઈ જાળવી રહ્યું છે. ઑક્ટોબર ૭ના હુમલાની નિંદા કર્યા પછી અને તેમને ‘આતંકવાદી હુમલા’ તરીકે ગણાવ્યા પછી, નવી દિલ્હીએ માનવતાવાદી કાયદાને સમર્થન આપવાનું આહ્વાન કર્યું છે અને બંને પક્ષોના હિતમાં હોય ઉકેલ પર ચર્ચા કરવા અને અપનાવવા પર ભાર મૂક્યો છે.