વાદળોના ઘર સમા મેઘાલયની પ્રાકૃતિક ગુફાઓ ને ડબલ ડેકર બ્રિજની અનોખી સફર

ટ્રાવેલ સ્ટોરી -કૌશિક ઘેલાણી

દૂર દૂર સુધી દ્રશ્યમાન થતી હરિયાળી પહાડીઓ, સફેદ વાદળોના ઢગલા જાણે ધરતીને મળવા આતુર હોય તેમ આમતેમ દોડતા, વર્ષાના જળથી ધરાય ધરાયને અમૃતપાન કર્યું હોય તેવી ઘટાદાર વનરાજીમાં મહાલવું કોને ન ગમે ! ખળખળ વહેતું ઝરણું હોય, ચમકીલા ઘસાયેલા વિવિધ આકારના પથ્થરો પરથી જ્યારે એ જળ વહેતું હોય , પક્ષીઓને કલરવ હોય , સુસવાટા મારતા પવનમાં હિંડોળે ઝુલતાં વૃક્ષોનો સુર ભળતો હોય ત્યારે એવું લાગે જાણે કુદરત તે તેનો સંગીત જલસો ના માંડ્યો હોય. આ સઘળું અનુભવવું હોય તો એકવાર મેઘાલયની મુલાકાત લેવી જોઈએ. ગયા અંકમાં આપણે વાદળોના ઘર એવા મેઘાલયની સફરે નીકળ્યા હતા. હજી તો ઘણું બધું મેઘાલયમાં એક્સપ્લોર કરવા જેવું છે જે છોડી તો ન જ શકાય.

મેઘાલયના લિવિંગ રૂટ બ્રિજ એ તેની ખાસિયત કહી શકાય. ખાસ કરીને ડબલ ડેકર બ્રિજ જોવા માટે લોકો ખૂબ જ ઉત્સાહી હોય છે. ખાસી અને જેન્તિયા ટ્રાઈબ્સ આ કળામાં ખૂબ સારી પકડ ધરાવે છે. અહીંનું સોહરા કે જેને દુનિયાના સૌથી વેટેસ્ટ પ્લેસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે ત્યાં સતત વરસાદને કારણે અન્ય બ્રિજ લાંબો સમય સુધી ટકી શકતા ન હતા. જેથી અહીંના સ્થાનિકો ખાસ કરીને રબરનાં વૃક્ષોના મૂળને એકબીજા સાથે જોડી બ્રિજ જેવું નિર્માણ કરે છે. આમ કુદરતની પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિને પહોંચી વળવા માટે તેમણે રસ્તો શોધ્યો જે આજે પ્રવાસન થકી તેમની આવકનો એક હિસ્સો બની ગયું છે. આ ઘણું બધું શીખવી જાય એવી બાબત છે કુદરતને અનુકૂળ થઈને રહેવું એ આજના સમયની સૌથી કિંમતી મૂડી કહી શકાય. મેઘાલયના લિવિંગ રૂટ બ્રિજનો યુનેસ્કોના વર્લ્ડ હેરીટેજનો દરજજો પણ આપવામાં આવ્યો છે. અહીંની સુંદરતા અનન્ય છે. આ લિવિંગ રૂટ બ્રિજ એ ફક્ત નદી કે ઝરણાઓ પસાર કરવાનો રસ્તો નથી તે એક સંપૂર્ણ ઇકોસિસ્ટમ ધરાવે છે. મેઘાલયમાં આવા અનેક બ્રિજ આવેલા છે. ખાસ વાત એ કે આ પુલનું આયુષ્ય સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત થયા બાદ ચારસો થી પાંચસો વર્ષ સુધીનું હોય છે. સોહરા એટલે કે ચેરાપુંજીનો ડબલ ડેકર લિવિંગ બ્રિજ ત્યાંની સૌથી ફેમસ ટુરિસ્ટ ડેસ્ટિનેશન કહી શકાય. અહીં ૩૫૦૦ જેટલાં પગથિયાં ઊતરીને પહોંચી શકાય છે. આ ટ્રેક દરમિયાન આસપાસ ચારેકોર લીલાશ અને ભીનાશનું સામ્રાજ્ય ફેલાયેલું દેખાય. ભીંજાયેલા જંગલોની એ સુગંધ, નજર કરીએ ત્યાં ક્યાંક ને ક્યાંક કોઈ નાના મોટા વોટર ફોલ કે ઝરણાં વહેતા હોય, મન મૂકીને વહેતું પાણી હોય , દિલ ખોલીને ગાતાં પક્ષીઓ હોય સ્વર્ગની પરિભાષામાં આનાથી વિશેષ તો શું હોવાનું ? ટ્રેક દરમિયાન જેમ જેમ નીચે ઊતરતા જાવ આસપાસ તમને નાનાં નાનાં સ્થાનિક ઘરો જોવા મળશે. કંઈકને કંઈક પ્રવૃત્તિઓ કરતા એ સ્થાનિકો સ્મિત સાથે અભિવાદન કરે છે. સંતોષી અને સ્વાવલંબી જીવન જ્યાં કુદરતને પ્રથમ રાખવામાં આવે છે.

મેઘાલયમાં એક અનોખું ગામ આવેલું છે જે સમગ્ર એશિયામાં સૌથી કલીનેસ્ટ વિલેજનો દરજજો ધરાવે છે. ખાસી હિલ્સમાં આવેલું માઉલિંનનોગ નામનું નાનકડું ગામ અનોખી સિદ્ધિ ધરાવે છે. અહીં પ્લાસ્ટિક બેન છે. અહીંના સ્વચ્છ અને સુઘડ રસ્તાઓ જોઈને આનંદ થાય. અહીં માત્ર એક કે બે દિવસ પૂરતો સ્વચ્છતા અભિયાનનો કાર્યકમ નથી ચાલતો,
સ્વચ્છતા હવે તેમના જીવનનો એક ભાગ અને આદત
બની ગઈ છે. અહીં કચરો કરનારને દંડ કરવાની પણ જોગવાઈ છે. અહીં બાળકોથી માંડીને વૃદ્ધો સુધી દરેક સ્વચ્છતાની કાળજી રાખે છે. રસ્તા પર થોડા થોડા અંતરે બામ્બુમાંથી બનાવેલા ડસ્ટબીન જોવા મળે. મેઘાલયની અપાર સુંદરતામાં જ્યાં આવી સ્વચ્છતા સામેલ થાય તો એ જગ્યા ખરેખર મનમોહક બની જાય છે. દરેક એ અહીંના લોકો પાસેથી સ્વચ્છતા પાઠ શિખવા જોઈએ.

મેઘાલય કુદરતની બેનમૂન આકૃતિઓથી ભરપૂર છે. કેવિંગ જેવી એડવેન્ચર એક્ટિવિટી માટે મેઘાલય ખૂબ જ ફેમસ છે અહીં બહુ જ મોટા પ્રમાણમાં ગુફાઓ આવેલી છે. એંવેન્ચરહોલિકસ રસિયાઓ માટે ટ્રેકિંગ, હાઇકિંગ, કેવિંગ ,બોટિંગ વગેરે જેવી અઢળક પ્રવૃતિઓ કરવા મળી રહે છે. અહીંની ફેમસ ગુફા સિજુ છે. અહીંનું રોક ફોર્મેશન આશ્ર્ચર્યજનક છે. સિજુ ગુફા વિશે એવું કહેવાય છે કે તે વિશ્ર્વની સૌથી લાંબી ગુફાઓમાંની એક છે. ખૂબ જ ઊંડાણ અને અંધકારને કારણે અહીં ચામાચીડિયાઓ ખૂબ જ છે જેથી તેને બેટ કેવ પણ કહેવામાં આવે છે. અહીં પહોંચવા માટે જંગલમાંથી પસાર થતો નાનો ટ્રેક છે સુંદર લીલીછમ પહાડીઓ અને ઝરણાઓ વચ્ચેથી નીકળતા આ રસ્તાઓ અલગ જ પ્રકારનું સૂકુન આપે છે. મેઘાલય એડવેન્ચર એસોસિયેશનની હેલ્પથી કેવને ઊંડાણપૂર્વક કરવા માટેની વ્યવસ્થા પણ કરવામાં આવી છે. વિશ્ર્વની સૌથી લાંબી સ્ટોન ગુફા ક્રેમ પૂરીને થોડા સમયગાળા પહેલા જ ડિસ્કવર કરવામાં આવી છે. એવું ઘણું બધું છે અહીં જે માત્ર કાલ્પનિક દુનિયામાં જ હોવાનો અંદાજો હોય. ઉપરાંત ઘણા બધા હાઇકિંગ પોઇન્ટ્સ છે જે તે પોતાની ઈચ્છા અને અનુકૂળતા અનુસાર કરી શકે છે.

મેઘાલયના ટ્રાઇબલ વિસ્તારો ખૂબ જ સાંસ્કૃતિક વૈવિધ્ય ધરાવે છે. અહીંની ગારો, ખાસી અને જેન્તિયા આદિજાતિને પોતાના આગવા રીતરિવાજો અને રહેણીકરણી છે, અલગ અલગ ખાન-પાન અને પરિવેશ છે. તેને જાણવાનો રસ હોય તો મેઘાલયમાં દર વર્ષે અલગ અલગ ફેસ્ટિવલ્સ થાય છે જેમાં આ ટ્રાઈબ્સ વિશે જાણકારી મેળવી શકાય. ત્યાં અહીંનું ઓથેન્ટિક ફૂડ પણ ખાઈ શકાય. જોકે અહીં નોનવેજ ફૂડનો વધુ ઉપયોગ થાય છે છતાં યુનિક શાકાહારી ભોજન પણ સરળતાથી મળી રહે છે. આ ઉપરાંત અહીંની ગવર્મેન્ટ દ્વારા હિલ્સ ફેસ્ટિવલ, ધી મેઘાલયન એજ , ચેરી બ્લોઝમ ફેસ્ટિવલ જેવા આયોજન પણ કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ઘણા ટ્રાઈબલ ફેસ્ટિવલનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેમાં બહડિખલ્મ ફેસ્ટિવલ, વંગાલા ફેસ્ટિવલ વગેરે મુખ્ય છે. આ બધા તહેવારો આદિવાસી પરંપરાઓ સાથે જોડાયેલા છે જેમાં મુખ્યત્વે તેઓ પ્રકૃતિનો આભાર વ્યક્ત કરતાં હોય છે. સારા પાક અને લણણીની ખુશીઓ મનાવે છે. જેમાં નાચવા ગાવાનું પરંપરાગત વસ્ત્રો પહેરીને પોતાની સાંસ્કૃતિક અને પ્રાકૃતિક ધરોહર સાચવે છે.

વન્યજીવોને તેના પ્રાકૃતિક નિવાસમાં મહાલતા જોવા માટે મેઘાલયમાં નોરક્રેક બાયોસ્ફર રિઝર્વ આવેલો છે. ખાસ કરીને અહીં હુલોક ગિબન અને હાથીઓનાં ટોળાને મહાલતા જોઈ શકાય છે ઉપરાંત બ્રિટિશ કોલોનિયન સમયનાં બાંધકામો શિલોગમાં આવેલાં છે. મેઘાલયમાં આજે અને અગાઉ જે સફર કરી તે ઉપરાંત પણ ઘણું બધું છે જેને એક્સપ્લોર કરી શકાય. અહીંના લોકોની સાદગી અને તેમનું પ્રકૃતિ સાથેનું જોડાણ આપણને જીવનની અલગ જ સમજ આપી જાય છે. મેઘાલયની કેપિટલ શિલોંગ વેસ્ટર્ન કલચરથી પ્રભાવિત છે જ્યારે અન્ય ભાગમાં સ્થાનિક આદિવાસીઓ ખૂબ જ સાદગીપૂર્ણ જીવન વ્યતીત કરે છે. તેથી મેઘાલયમાં દરેકને ગમતું મળી રહે તેવો માહોલ છે. ભાગદોડવાળા આજના જીવનમાં સમય કાઢીને કુદરતના આવા કરિશ્માને માણતું રહેવું જોઈએ.