એક હ્દયસ્પર્શી કથા : ‘ધ કાઈટ રનર’

ઉત્તરાયણ અવસરે વાંચવા જેવી આ અફઘાની નવલકથા તમારી સંવેદનાને એક બીજા જ સ્તર પર લઈ જાય છે

કેનવાસ -અભિમન્યુ મોદી

હવે લોકો વાંચતા બંધ થઈ ગયા છે એ ફરિયાદ ખોટી નથી. થોડાં વર્ષો પહેલાં પુસ્તકોની સમરી એટલે કે આખી વાર્તાનો અર્ક વાંચવાનો ટ્રેન્ડ હતો. ઓડિયો બુકમાં પણ પુસ્તકનું ટૂંકુ સ્વરૂપ પ્રસિદ્ધ હતું. હવે એ ટ્રેન્ડ પણ ઓછો થતો જાય છે અફઘાનિસ્તાનના ખાલેદ હોસેનીની આ નવલકથા લગભગ પંદરેક વર્ષ જૂની હશે. આ વિશ્ર્વપ્રસિદ્ધ કથામાં ગુજરાતીઓને ગમતી પતંગની વાત પણ છે, પણ કેટલાં ગુજરાતીઓએ તે વાર્તા વાંચી હશે ?
ખાલેદ હોસેનીની “ધ કાઈટ રનર એ એવી સંવેદનશીલ વાર્તા છે જે માનવ સંબંધો, અપરાધ અને મુક્તિની શોધની જટિલતાઓને પ્રકાશિત કરે છે. અફઘાનિસ્તાનના લોહિયાળ ઈતિહાસની પૃષ્ઠભૂમિ સામે સુયોજિત એવી આ કથા વાચકોને તેના નાયક અમીરના જીવનની કરુણ યાત્રા પર લઈ જાય છે.
ભાગ ૧: કાબુલમાં બાળપણ
વાર્તા ૧૯૭૦ દરમિયાન કાબુલમાં શરૂ થાય છે, જ્યાં એક શ્રીમંત વેપારીનો પુત્ર અમીર એના નોકરના પુત્ર હસન સાથે ગાઢ સંબંધ બનાવે છે. સાથે મળીને, એ બન્ને બાળપણના પડકારોનો સામનો કરે છે, પતંગ ઉડાવવાનો શોખ વહેંચે છે, જે અફઘાન સંસ્કૃતિમાં લોકપ્રિય પરંપરા છે.
ભાગ ૨: ધ ફેટફુલ કાઈટ ફાઈટિંગ ટુર્નામેન્ટ
પતંગ ચગાવવાની ટુર્નામેન્ટ દરમિયાન વળાંક આવે છે જ્યારે હસન પર ગુંડાઓ દ્વારા હુમલો થતો અમીર જુએ છે. ડર અને આંતરિક સંઘર્ષથી પીડિત, અમીર દખલ ન કરવાનો ભાવિ નિર્ણય લે છે, એમના જીવનનો માર્ગ કાયમ માટે બદલી નાખે છે. આ ઘટના અમીરના અપરાધની શરૂઆત અને હસન સાથેના તેના સંબંધોમાં તણાવ દર્શાવે છે.
ભાગ ૩: છટકી અને દેશનિકાલ
અફઘાનિસ્તાનમાં રાજકીય ઊથલપાથલ શરૂ થતાં, અમીર અને તેના પિતા એમનાં ઘર અને અમીરના વિશ્ર્વાસઘાતની પીડાદાયક યાદોને છોડીને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ભાગી જાય છે. અમેરિકા જવાનું એક નવી શરૂઆત આપે છે, પરંતુ ભૂતકાળ અમીરના અંતરાત્માને ત્રાસ આપે છે અને તેને સાચા દિલાસો મેળવવાથી અટકાવે છે.
ભાગ ૪: મુક્તિ માટેની તક
વર્ષો પછી, અમીરના પિતાના જૂના મિત્ર રહીમ ખાનનો એક રહસ્યમય ફોન કોલ તેને અફઘાનિસ્તાન પાછો બોલાવે છે. આ સમાચાર અમીરને તેના ભૂતકાળનો સામનો કરવા, તેનાં કાર્યોનાં પરિણામોનો સામનો કરવા અને તેની યુવાનીનાં પાપોમાંથી મુક્તિ મેળવવાની યાત્રા તરફ પ્રેરિત કરે છે.
ભાગ ૫: કાબુલની ફરી મુલાકાત
કાબુલ પરત આવ્યા પછી અમીરને તેની ભૂતકાળની પસંદગીઓના ઊંડાં પરિણામોની ખબર પડે છે. શહેર બદલાઈ ગયું છે, જે યુદ્ધના ઘાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. જેમ જેમ તે હસન અને તેના પોતાના પરિવારનાં રહસ્યો વિશે સત્યને ઉજાગર કરે છે ત્યારે અમીરે લાગણીઓના જટિલ જાળામાં અટવાય છે,જે તેને પોતાના ભૂતકાળ સાથે જોડે છે.
ભાગ ૬: ક્ષમા – વિમોચનની કથાવસ્તુ
“ધ કાઈટ રનર ક્ષમા અને વિમોચનની જટિલ કથાતત્ત્વને સાંકળી લે છે. હસનના પુત્ર સોહરાબ સાથે અમીરની વાતચીત દ્વારા, તેનાં પાપોનું પ્રાયશ્ર્ચિત્ત કરવાની અને વિશ્ર્વાસઘાતના ચક્રને તોડવાની તક મળે છે. આ પ્રવાસનો ભાવનાત્મક પડઘો વાચકોમાં ઊંડો પડઘો પડે છે
મિત્રતા- વિશ્ર્વાસઘાત અને એના ભારમાંથી મુક્તિ મેળવવાની શક્તિનું અન્વેષણ-પૃથક્કરણ કરતી “ધ કાઈટ રનરની કથા ભૂતકાળના પડછાયાઓને દૂર કરવાની માનવ ભાવનાની ક્ષમવો છે. લેખક ખાલેદ હોસેનીની વર્ણનાત્મક ક્ષમતા અમીરની યાત્રામાં સહજ હૃદયની પીડા અને આશાને કબજે કરે છે, જે વાચકની હ્દય પર અમીટ છાપ છોડી જાય છે. આ નવલકથા દરેક માનવીના દિલ પર એક કાલાતીત ટ્કોરો છે કે આપણી ભૂતકાળની સૌથી બૂરી હરકતોનાં
બંધનમાંથી પણ મુક્તિ અને સ્વીકાર શક્ય છે.