કોરોનાના ચેપને કારણેડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ વધુ

હેલ્થ વેલ્થ -નિધિ ભટ્ટ

ડાયાબિટીસ એક એવી બીમારી છે જે એકવાર થઈ જાય પછી પીછો છોડતી નથી. વિશ્ર્વભરના લાખો લોકો આ બીમારીનો ભોગ બન્યા છે અને આવનારા ભવિષ્યમાં આ આંકડો વધવાની શક્યતા છે. આ રોગ વિશે હજુ પણ જાગૃતતાનો અભાવ છે. ડાયાબિટીસ થવાના ઘણા રિસ્ક ફેક્ટર છે અને એમ કહેવું ખોટું નથી કે આ રિસ્ક ફેક્ટર જેટલા વધુ હોય છે, તેટલી ડાયાબિટીસ થવાની સંભાવના વધારે હોય છે. ડાયાબિટીસના નિવારણ માટે આ રિસ્ક ફેક્ટરને સમજવું જરૂરી છે. ધ લેન્સેટ ડાયાબિટીસ એન્ડ એન્ડોક્રિનોલોજીમાં પ્રકાશિત થયેલ નવો અભ્યાસ કોવિડ-૧૯ અને ડાયાબિટીસ વચ્ચેની લિંકનું વર્ણન કરે છે.

ઇંગ્લેન્ડમાં તેમના જનરલ પ્રેક્ટિશનરો સાથે નોંધાયેલા લાખો લોકોના ડેટાબેઝમાંથી, સંશોધકોએ કોવિડ – ૧૯ પછી ડાયાબિટીસ થવાના જોખમની તપાસ કરી. તેમને કોરોના થયા પછીના પ્રથમ મહિના દરમિયાન જોખમમાં ચાર ગણો વધારો જોવા મળ્યો. આમાંના બે-તૃતીયાંશ વ્યક્તિઓમાં બીજા વર્ષમાં જોખમ ઊંચું રહ્યું હતું.

ડાયાબિટીસ અને હાઈ-બ્લડપ્રેશરના દર્દીઓને કોરોનાનો ચેપ લાગવાનું જોખમ વધારે હોય છે, પણ કોરોનાનો ચેપ હવે ડાયાબિટીસનું કારણ બન્યો હોવાના પુરાવા નિષ્ણાતોને મળ્યા. ૨૦૨૦ના વર્ષમાં પ્રારંભિક સંકેતો મળી આવ્યા જ્યારે વિશ્ર્વભરના ડૉક્ટરોએ કોવિડ-૧૯ના નિદાન બાદ સ્વસ્થ અને ડાયાબિટીસની બીમારી ન ધરાવતા લોકોને પણ ડાયાબિટીસ થયાનું બહાર આવ્યું હતું. ઓક્ટોબર ૨૦૨૨માં તેલંગણાના જર્નલ ઓફ ફેમિલી મેડિસિન એન્ડ પ્રાઈમરી કેરમાં પ્રકાશિત થયેલા પેપરમાં સમાન તારણો નોંધાયા હતા.

મુંબઈની એક હૉસ્પિટલના ડાયાબિટોલોજિસ્ટ કહે છે કે, “કોરોનાના ચેપને કારણે ડાયાબિટીસ થયો હોય તેવા કેસોનું પ્રમાણ ૧૦ ટકાથી ઓછું છે, પણ આ વાત ચોક્કસપણે ચિંતાજનક છે. જો કે, નાની સંખ્યામાં દર્દી હોવાના અવલોકનો હંમેશાં નિર્ણાયક હોતા નથી. દાખલા તરીકે, કોવિડ-૧૯ માટે સ્ટેરોઇડનો ઉપયોગ બ્લડ સુગરનું સ્તર જાતે જ વધારે છે. આથી વિપરીત ઘણી વાર ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં કોવિડ થવાનું જોખમ વધી જાય છે.

તે પણ અસ્પષ્ટ હતું કે કોવિડના તાત્કાલિક તણાવ પસાર થયા પછી લોહીમાં શર્કરામાં વધારો સ્થાયી થશે કે કેમ? આમ, લિંક ચર્ચાનો વિષય બની રહી. વિસ્તૃત અવધિમાં મોટા અભ્યાસની આવશ્યકતા છે.
કોરોના વાઇરસનો ચેપ લાગવાને કારણે ડાયાબિટીસ શું કામ થાય છે એ જાણતા પહેલાં કોરોના વાઇરસનો ચેપ લાગ્યો હોય તેવા લોકોના શરીરમાં શુગરનું પ્રમાણ શા માટે વધે એ સમજવું જરૂરી છે. તેનાં મુખ્ય ત્રણ કારણ છે.

નિષ્ણાતોએ આપેલી માહિતી અનુસાર,

• ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં કોરોના વાઇરસના ચેપ અને બીમારીને કારણે માનસિક તાણ સર્જાય છે, જે શુગર વધવાનું એક કારણ છે.
• સ્ટેરોઇડને કારણે પણ શરીરમાં શુગરનું પ્રમાણ વધે છે.
• ક્યારેય ડાયાબિટીસ ન થયો હોય એવી વ્યક્તિના શરીરમાં પણ, કોરોના વાઇરસના ચેપને કારણે શુગરનું પ્રમાણ અચાનક વધી ગયું હોવાનું જાણવા મળ્યું છે.

બે મુખ્ય અવલોકનો ડાયાબિટીસના વધતા જોખમ સાથે કોવિડ-૧૯ની ગંભીરતાને જોડે છે. પ્રથમ, હૉસ્પિટલમાં દાખલ દર્દીઓમાં જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધારે હતું. બીજું, રસીકરણ કરાયેલ વ્યક્તિઓ, જેમને કોરોનાની ગંભીર અસર નહોતી થઈ, તેમને ડાયાબિટીસ થવાનું જોખમ ઓછું હતું. સચોટ તારણો સુનિશ્ર્ચિત કરવા માટે, સંશોધકોએ આ પરિબળોને સમાયોજિત કર્યા, અસમાન વસ્તીની સરખામણી કરવાથી કોઈપણ અચોક્કસતા દૂર કરી.

કોવિડ-૧૯ પછી વધેલા ડાયાબિટીસના જોખમમાં ઓછામાં ઓછી બે પદ્ધતિઓ સામેલ હોવાનું માનવામાં આવે છે. માનવ કોષોને જોડવા અને દાખલ કરવા માટે વાઈરસ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા રિસેપ્ટર્સ સ્વાદુપિંડના કોષો કેવી રીતે ઇન્સ્યુલિન ઉત્પન્ન કરે છે તે બીટામાં પણ જોવા મળે છે. વાઈરસે આ કોષોને નુકસાન પહોંચાડ્યું હોઈ શકે છે. વધુમાં, કોવિડ-૧૯ દ્વારા થતી વ્યાપક બળતરા ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર તરફ દોરી જાય છે. દીર્ઘકાલીન રોગો અને વાયરલ ચેપને જોડતા પુરાવાના મુખ્ય ભાગમાં ઉમેરવા ઉપરાંત, અભ્યાસ ડાયાબિટીસના વિકાસમાં સંકળાયેલી વિવિધ પદ્ધતિઓ વિશેની અમારી સમજને વધારે છે. સારાંશમાં, કોવિડ-૧૯ એ બચી ગયેલા લોકોમાં દીર્ઘકાલીન રોગોનો બોજ ઘણી રીતે વધાર્યો છે, જેમાં ડાયાબિટીસ એક છે.