પેટની સમસ્યાનો અકસીર ઇલાજ: ઇસબગોલ

ફોકસ -રેખા દેશરાજ

ઇસબગોલ અથવા સાઇલિયમ હસ્ક એક પ્રાકૃતિક ઔષધી છે. આ ઔષધી પ્લાંટાગો ઓેવાટા નામના છોડના બીજમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે. આ બીજના બહારના ભાગને ભૂસી કહેવાય છે. આ ઇસબગોલની ભૂસીનો ઉપયોગ પેટ સંબંધિત વિવિધ સમસ્યામાં કરવામાં આવે છે. આ ભૂસીમાં ફાઇબરનુ પ્રમાણ વધુ હોય છે. ભારતમાં પાચન સંબંધિત સમસ્યાઓ માટે હજારો વર્ષોથી ઇસબગોલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આયુર્વેદ અને પ્રાકૃતિક ચિકિત્સામાં ઇસબગોલ ચમત્કારી જડીબુડી તરીકે ઓળખાય છે. આયુર્વેદ ગ્રંથોમાં તેનો ઉલ્લેખ જરૂરથી હોય છે તથા કબજિયાત, દસ્ત અને પિત્ત જેવી સમસ્યાઓ માટે તેનો ઉપયોગ કરાય છે.

* કબજિયાત, દસ્ત અને પિત્ત જેવી સમસ્યા દૂર
કરે છે.

* બ્લડ શુગર લેવલને નિયંત્રિત કરે છે.

* ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલને ઓછો કરી સારા કોલેસ્ટ્રોલને વધારે છે.

* હૃદયના સ્વાસ્થ્ય માટે લાભકારી છે.

* એસિડિટીથી બચાવે છે .

* આંતરડાઓની દીવાલોને મજબૂત કરી ઇરિટેબલ બાઉલ સિન્ડ્રોમનાં લક્ષણોને ઓછા કરે છે.

* પાણી શોષી લઇ મળને નરમ બનાવે છે. જેથી પેટ સાફ થવામાં મદદ મળે છે.

ભારતમાં હજારો વર્ષોથી ઇસબગોલનો ઉપયોગ વિવિધ બીમારીઓના ઉપચારમાં કરવામાં આવે છે. વિદેશોમાં પણ ઇસબગોલની માગ વધુ છે. તેથી જ રાજસ્થાન, ગુજરાત અને મધ્ય પ્રદેશ જેવાં રાજ્યોમાં મોટા પ્રમાણમાં તેની ખેતી કરવામાં આવે છે. ઇસબગોલની નિકાસ કરનાર ભારત સૌથી મોટો દેશ છે. આયુર્વેદમાં ઇસબગોલના ઘણા ગુણોનો ઉલ્લેખ છે જેમકે તે હલકું અને ઠંડક પ્રદાન કરે છે. પિત્ત, વાત અને કફના અસંતુલનને બરાબર કરે છે. ઝાડા અથવા કે દસ્ત થયા હોય ત્યારે ઇસબગોલ પેટને આરામ આપે છે. અને પાણી શોષી લે છે.બહ બ્લડ શુગર કંટ્રોલમાં રાખવા માટે પણ તે ફાયદાકારક છે.

પેટની બીમારીઓ દૂર કરતી હોવાના કારણે ઇસબગોલની માગ વધુ છે. તેના બીજ અથવા ભૂસીમાં ઔષધીય તેલ હોય છે. તેથી ખેડૂતો માટે તેની ખેતી કરવાનું લાભદાયક હોય છે.

પશ્ચિમ રાજસ્થાન, ગુજરાત અને મધ્ય પ્રદેશના ખેડૂતો મોટા પ્રમાણમાં ઇસબગોલની ખેતી કરતા હોય છે. એક બીઘા જમીનમાં ઓછામાં ઓછા ચાર કિવન્ટલ ઇસબગોલના બીજનો પાક લઇ શકાય છે. એક ક્વિન્ટલ ઇસબગોલના બજારમાં 10થી 12 હજાર રૂપિયા મળે છે. ઘણીવાર તેના 20-25 હજાર પણ મળે છે. ખેડૂતોને ઇસબગોલના પાકથી ઘણો લાભ થતો હોય છે. ઇસબગોલના બીજ ઉપર સફેદ ભૂસી હોય છે. તેને જ ઇસબગોલની ભૂસી કહેવામાં આવે છે. તેનો છોડ અંદાજે એક મીટર ઊંચો હોય છે. તેના પાન લાંબા અને પહોળા હોય છે. તેની ડાળીઓ પર ઘઉં જેવા બીજ જોવા મળે છે. જુલાઇથી નવેમ્બર સુધી તેની વાવણી કરવામાં આવે છે. ઇસબગોલના સામાન્ય રીતે ચાર પ્રકાર હોય છે. પણ દરેક પ્રકારની વિશિષ્ટ ઔષધી લાભ હોય છે, પણ મોટા ભાગે દરેકનો ઉપયોગ પેટની બીમારીઓ માટે જ કરવામાં આવે છે. ઇસબગોલનો છોડ ચારથી પાંચ દિવસમાં ઊગે છે, જયારે તેનો પાક 110થી 115 દિવસમાં
થાય છે.