દુનિયા દેખાડતો મોબાઈલ ક્યાંક તમને દેખતા બંધ ન કરી દે!

હેલ્થ વેલ્થ – કવિતા યાજ્ઞિક

લગભગ એકાદ વર્ષ પહેલા એવા સમાચાર જાણવા મળ્યા હતા કે હૈદરાબાદમાં એક મહિલા અચાનક દ્રષ્ટિહીન થઇ ગઈ છે. કારણ? મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ. આધુનિક સમયમાં મોબાઈલ લોકો માટે એક જરૂરી ઉપકરણ બની ગયું છે.

હવે એ માત્ર સંવાદનું સાધન મટીને મનોરંજનથી લઈને બેન્કિંગ સુવિધાઓ અને નાણાકીય વ્યવહારમાં પણ ઉપયોગમાં લેવાય છે. સ્વાભાવિક છે કે તેનો ઉપયોગ કરવાનું કોઈ ટાળી શકતું નથી, પરંતુ તેનો કેટલો ઉપયોગ કરવો જોઈએ અને કેવી પરિસ્થિતિઓમાં ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ તે જાણવું પણ એટલું જ જરૂરી છે. નહીં તો આ મહિલાની જેમ ક્યારેક આંખની દ્રષ્ટિ ગુમાવવાનો વારો પણ આવી શકે છે.

મનોવૈજ્ઞાનિકો તેને મન અને સ્વાસ્થ્ય બંને માટે હાનિકારક માને છે. ડોકટરોનું કહેવું છે કે એક તરફ મોબાઈલ ફોનના વધુ પડતા ઉપયોગથી આંખોની રોશની પર નકારાત્મક અસર પડે છે. તે જ સમયે, મોબાઇલ ફોનનો વધુ પડતો ઉપયોગ કોઈપણ વ્યક્તિને ડિપ્રેશન, ચિંતા અને ચીડિયાપણુંનો શિકાર બનાવે છે.

મોબાઈલથી દૂર રહેવું જરૂરી છે. મહિલાની સારવાર કરી રહેલા ડોક્ટરે સોશિયલ મીડિયા પર જણાવ્યું હતું કે મહિલાને તેની દ્રષ્ટિમાં ધબ્બાઓ, તેજસ્વી પ્રકાશની ચમક, ઝિગ-ઝેગ રેખાઓ અને કોઈપણ વસ્તુ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં અસમર્થતા જેવી સમસ્યાઓ શરૂ થઈ હતી. જ્યારે તપાસ કરવામાં આવી તો જાણવા મળ્યું કે મહિલા સ્માર્ટફોન વિઝન સિન્ડ્રોમ નામની બીમારીથી પીડિત હતી.

ડોક્ટરે કહ્યું કે સ્માર્ટફોન વિઝન ડિસઓર્ડર ત્યારે થાય છે જ્યારે તમે લાંબા સમય સુધી ડિજિટલ સ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરો છો. આમાં જોવાની ક્ષમતા ખરાબ રીતે પ્રભાવિત થાય છે. આંખોમાં હાજર વિઝ્યુઅલ સિસ્ટમ ધીમે ધીમે કામ કરવાનું બંધ કરવા લાગે છે. રાતના અંધારામાં તેનો ઉપયોગ કરવો વધુ ખતરનાક બની શકે છે. મોબાઈલ ફોન અને ટેબલેટનો ઉપયોગ કરતા લોકોમાં આ સમસ્યા વધુ વધી છે.

2016માં ન્યુ ઇંગ્લેન્ડ જર્નલ ઓફ મેડીસીનમાં પ્રકાશિત એક સંશોધન મુજબ, મોબાઈલ ફોનના વધારે પડતા અથવા અનુચિત ઉપયોગથી સેલફોન બ્લાઈંડનેસ અર્થાત્‌‍ કે `મોબાઈલ અંધાપો’ આવી શકે છે. આ સમસ્યા અંધારામાં સૂતી વખતે સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરવા સાથે સંકળાયેલ છે. તેનો અર્થ સામાન્ય રીતે એક આંખમાં કામચલાઉ દ્રષ્ટિ ગુમાવવાનો થાય છે.

તે સામાન્ય રીતે ત્યારે થાય છે જ્યારે તમારી એક આંખ તમારા ફોનની સ્ક્રીનને જોઈ શકે છે અને બીજી આંખ ઓશીકું અથવા અન્ય વસ્તુ દ્વારા અવરોધિત હોય છે. જોકે સેલ ફોન અંધત્વ ગંભીર નથી, કેટલાક લોકો જો તેઓ જાણતા ન હોય કે તેનું કારણ શું છે તે અંગે તેમની દ્રષ્ટિમાં ફેરફાર જોવા મળી શકે છે.

દ્રષ્ટિની ખોટ થોડી મિનિટોમાં સામાન્ય થઈ જાય છે, અને તે લાંબા ગાળાના નુકસાનનું કારણ બને તેવા કોઈ પુરાવા નથી. પરંતુ હવે જોવા મળી રહ્યું છે કે લોકોને લાંબો સમય ગંભીર અસર કરે તેવી દ્રષ્ટિ હીનતાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.
સ્માર્ટ ફોન, લેપટોપ અને અન્ય હેન્ડહેલ્ડ ઉપકરણો બધા પ્રકાશ પ્રસારિત કરે છે. જો કે, ખાસ કરીને વાદળી પ્રકાશ તમારી આંખો માટે જોખમી હોઈ શકે છે. યુનિવર્સિટી ઓફ ટોલેડોના વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે કેવી રીતે તમારી ટેક્નોલોજીમાંથી નીકળતો વાદળી પ્રકાશ મેક્યુલર ડિજનરેશન તરફ દોરી શકે છે, જે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં દ્રષ્ટિ ગુમાવવાનાં મુખ્ય કારણોમાંનું એક છે. મેક્યુલર ડિજનરેશન એ રેટિનામાં ફોટોરિસેપ્ટર સેલ મૃત્યુનું પરિણામ છે. ફોટોરિસેપ્ટર કોશિકાઓનું કાર્ય દ્રશ્ય છબીઓ કેપ્ચર કરવાનું અને રેટિનલ નામના પરમાણુનો ઉપયોગ કરીને મગજને સંકેત આપવાનું છે. રેટિનલ, જે આંખ દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે, તે વાદળી પ્રકાશ દ્વારા ઉત્તેજિત થાય છે અને વિવિધ રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓનું કારણ બને છે.

આંખની અંદરની આ પ્રતિક્રિયાઓ ફોટોરિસેપ્ટર સેલ પરમાણુઓ માટે જોખમી હોઈ શકે છે જે તેમને નુકસાન પહોંચાડે છે. જ્યારે આ ફોટોરિસેપ્ટર કોષો મૃત્યુ પામે છે, ત્યાં કોઈ પુનર્જીવિત થતું નથી.

આ જોખમોને ધ્યાનમાં લઈને મોબાઈલ, લેપટોપ, ટેબ્સ જેવા કોઈપણ ઉપકરણ બની શકે તેટલા પ્રકાશિત વાતાવરણમાં વાપરવા જોઈએ, સ્ક્રીન અને આપણી આંખ વચ્ચે યોગ્ય અંતર જાળવવું જોઈએ. આંખો ઉપર ભાર લાગતો હોય તો નિષ્ણાતો પાસે આંખની તપાસ કરાવી લેવી જોઈએ અને નંબર ન હોય તો પણ આંખની સુરક્ષા માટે નુકસાનકારક કિરણોને અવરોધે તેવા ચશ્માં પહેરીને કામ કરવું હિતાવહ કહેવાય.