આજથી હોળાષ્ટક શરૂ, આ 16 સંસ્કારની શાસ્ત્રોમાં છે મનાઈ
હોલિકા દહનના આઠ દિવસ પહેલા એટલે કે આજથી (17 માર્ચ) હોળાષ્ટક (Holashtak 2024) શરૂ થઈ ગયા છે. શાસ્ત્રોમાં ફાગણ શુક્લ અષ્ટમીથી હોલિકા દહન સુધીના સમયગાળાને હોળાષ્ટક કહેવામાં આવે છે. હોળાષ્ટક શરૂ થતાં શુભ કાર્યો ન કરવા તેવી માન્યતા લોકોમાં પ્રવર્તે છે.
આ વર્ષે હોલિકા દહન 24મી માર્ચે થશે. બીજા દિવસે 25 માર્ચે રંગોનો તહેવાર હોળી રમવામાં આવશે. હોલિકા દહનના 8 દિવસ પહેલા એટલે કે આજથી હોળાષ્ટક શરૂ થયા છે.
પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર હોળીના આઠ દિવસ પહેલા એટલે કે અષ્ટમીથી પૂર્ણિમા સુધી વિષ્ણુ ભક્ત પ્રહલાદને ખૂબ ત્રાસ આપવામાં આવ્યો હતો. હિરણ્યકશ્યપે ફાગણ શુક્લ અષ્ટમીના રોજ ભક્ત પ્રહલાદને કેદ કર્યો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન પ્રહલાદને મારવા માટે તેને વિવિધ પ્રકારની યાતનાઓ આપવામાં આવી હતી. ભગવાનના ભક્તની યાતનાઓથી ભરેલા એ આઠ દિવસોને અશુભ ગણવાની પરંપરા બની ગઈ. આઠ દિવસ પછી, હોલિકા તેને બાળવા માટે ભક્ત પ્રહલાદ સાથે અગ્નિમાં બેઠી. પરંતુ ભગવાનની કૃપાથી તે પોતે બળી ગઈ અને પ્રહલાદને કંઈ થયું નહીં. ત્યારથી, ભક્તો દ્વારા સામનો કરવામાં આવેલ આ સંકટને કારણે, આ આઠ દિવસો હોળાષ્ટક તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
હોળાષ્ટકને લઈને ઘણી ધાર્મિક માન્યતાઓ છે. એવું કહેવાય છે કે ભગવાન શિવે હોળાષ્ટકમાં જ કામદેવને ભસ્મ કર્યો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન દરરોજ વિવિધ ગ્રહો ઉગ્ર સ્વરૂપમાં હોય છે. તેથી હોળાષ્ટકમાં શુભ કાર્યો કરવામાં આવતા નથી. જોકે દરેક સમાજ અને રાજયમાં અલગ અલગ વિધિઓ હોય છે આથી સૌ કોઈ પોતાના રિવાજ પ્રમાણે અનુસરે છે.
વિભાવના- સ્ત્રીને ગર્ભ ધારણ કરવો. (આ સમય દરમિયાન જાતીય સંબંધો ન બાંધવા)
પુંસવન- વિભાવનાના ત્રણ મહિના પછી કરવામાં આવેલ વિધિ.
સીમન્તોનયન- સંસ્કાર ગર્ભાવસ્થાના ચોથા, છઠ્ઠા અને આઠમા મહિનામાં કરવામાં આવે છે.
જાતકર્મ- બાળકના સ્વાસ્થ્ય અને લાંબા આયુષ્ય માટે મધ અને ઘી ચાટવું અને વૈદિક મંત્રોનો જાપ કરવો.
નામકરણ – બાળકનું નામકરણ.
નિષ્ક્રમણ- આ વિધિ બાળકના જન્મ પછી ચોથા મહિનામાં કરવામાં આવે છે.
અન્નપ્રાશન – બાળકના દાંત નીકળે ત્યારે કરવામાં આવતી વિધિ
ચૂડાકર્મ- મુંડન
વિદ્યારંભ – શિક્ષણની શરૂઆત
કર્ણવેધ- કાન વીંધવા.
યજ્ઞોપવિત- ગુરુ અથવા પવિત્ર દોરાની વિધિ.
વેદારંભ- વેદોનું જ્ઞાન આપવું.
કેશાંત- અભ્યાસ શરૂ કરતા પહેલા વાળ કપાવવા.
સમવર્તન- શિક્ષણ મેળવ્યા પછી વ્યક્તિનું સમાજમાં પાછું આવવું એ સમવર્તન છે.
લગ્ન – લગ્ન કરવા માટે
અંતિમ સંસ્કાર – અગ્નિ પરિગ્રહ સંસ્કાર
