National Space Day: પ્રજ્ઞાન રોવરને ચંદ્ર પરથી શું મળ્યું ? ઇસરોના વડાએ ખોલ્યા અનેક રહસ્યો
નવી દિલ્હી : ભારત ઐતિહાસિક ચંદ્રયાન-3 ની ચંદ્ર પર ઉતરાણની પ્રથમ વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી રહ્યું છે. જેને દેશભરમાં રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ(National Space Day)તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે. ત્યારે ઈસરોના વડાએ એસ. સોમનાથે જણાવ્યું કે કેવી રીતે પ્રજ્ઞાન રોવરે ચંદ્રની સપાટી પર ખનિજો શોધી કાઢ્યા છે. તેમજ ભારતના ત્રીજા ચંદ્ર મિશનની પ્રથમ ઉતરાણની વર્ષગાંઠની ઉજવણી માટે પ્રજ્ઞાન રોવર દ્વારા લેવામાં આવેલા નવા ફોટા જાહેર કર્યા છે.
રોવરની પદ્ધતિઓ વિશે માહિતી આપી
તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે, વિક્રમ લેન્ડર ચંદ્રની સપાટી પર ઉતર્યાના એક કલાકમાં પ્રજ્ઞાન રોવરને ચંદ્રની સપાટી પર લેન્ડ કરવામાં આવ્યું હતું અને ચંદ્રની ધૂળ સ્થિર થઈ હતી. અઠવાડિયા પછી ઈસરોએ જાહેરાત કરી કે રોવરે શિવ શક્તિ પોઈન્ટ પર ચંદ્રની સપાટી પર ખનિજ રચના સફળતાપૂર્વક શોધી અને તેનું વિશ્લેષણ કર્યું છે. ઈસરોના વડા એસ સોમનાથે આ મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ હાંસલ કરવા માટે રોવરની પદ્ધતિઓ વિશે માહિતી આપી છે.
પ્રાચીન મેગ્મા મહાસાગરના પુરાવા પણ જોવા મળ્યા
બે આધુનિક સાધનોથી સજ્જ પ્રજ્ઞાન રોવરે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતર્યા બાદ તેની શોધખોળ શરૂ કરી હતી. આલ્ફા પાર્ટિકલ એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટર(APXS)સપાટીની સામગ્રીને સમજવા માટે આલ્ફા પાર્ટિકલ રેડિયેશનનો ઉપયોગ કરે છે. જેમ જેમ કિરણોત્સર્ગ સપાટી પર પહોંચ્યો તેમ તેમ તેની અસરથી કણો વિખેરાઈ ગયા. રોવર પરના સ્પેક્ટ્રોમીટરે આ માપ્યું જેનાથી ચંદ્રની જમીનમાં ઉપલબ્ધ ચોક્કસ ખનિજોને ઓળખવાનું શક્ય બન્યું.ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક એક પ્રાચીન મેગ્મા મહાસાગરના પુરાવા પણ જોવા મળ્યા છે.જે રોવરની મોટી શોધ માનવામાં આવે છે.
ચંદ્રની જમીનની મૂળભૂત રચના સમજવામાં મદદ મળી
જયારે બીજા સાધન લેસર પ્રેરિત બ્રેકડાઉન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપ (LIBS)લેસર-આધારિત અભિગમનો ઉપયોગ કરે છે. સપાટી પર લેસર બીમની મદદથી સામગ્રીમાંથી ધુમાડો બહાર કાઢવામાં આવ્યો હતો. આ ધૂમાડાને પછી ઓનબોર્ડ સ્પેક્ટ્રોમીટર દ્વારા કેપ્ચર કરવામાં આવ્યો અને તેનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું. આ પ્રક્રિયાથી ચંદ્રની જમીનની મૂળભૂત રચના સમજવામાં મદદ મળી.
ચંદ્રના રહસ્યોની શોધ
ઈસરોના વડા એસ સોમનાથે નેહરુ પ્લેનેટોરિયમ ખાતે વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરતા જણાવ્યું હતું કે રોવરની ગતિશીલતા તેના મિશનની સફળતા માટે નિર્ણાયક છે. પ્રજ્ઞાને લેન્ડિંગ સાઇટની આસપાસ લગભગ 100 મીટરની મુસાફરી કરી અને તેના કાર્યો અને ડેટા એકત્રિત કર્યા. આ સમયગાળા દરમિયાન રોવરે ચંદ્રની સપાટીની રચનાની વધુ વ્યાપક સમજ પૂરી પાડીને નમૂનાઓ એકત્ર કરવાનું ચાલુ રાખ્યું.
