નવી દિલ્હી: યોગગુરુ સ્વામી રામદેવને (Baba Ramdev) ફરી એકવાર સુપ્રીમ કોર્ટ તરફથી ઝટકો લાગ્યો છે. હવે તેમની યોગ શિબિરો સર્વિસ ટેક્સના (Yoga Shibir Service Tax) દાયરામાં આવી ગઈ છે. સ્વામી રામદેવના યોગ શિબિરોનું આયોજન કરતી સંસ્થા ‘પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટ’ને હવે સર્વિસ ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. જસ્ટિસ અભય એમ ઓક અને જસ્ટિસ ઉજ્જવલ ભુઈયાની બનેલી સુપ્રીમ કોર્ટની બેંચે આ સંબંધમાં સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલના નિર્ણયને યથાવત રાખ્યો છે. તેના નિર્ણયમાં, સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલે પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટ માટે રહેણાંક અને બિન-રહેણાંક બંને યોગ શિબિરોનું આયોજન કરવા માટે સર્વિસ ટેક્સ ચૂકવવાનું ફરજિયાત બનાવ્યું હતું.
તમને જણાવી દઈએ કે પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટ સ્વામી રામદેવના યોગ શિબિરો માટે પ્રવેશ ફી વસૂલે છે. જસ્ટિસ ઓક અને જસ્ટિસ ભુઈયાની બેંચે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે, ‘સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલે સાચું કહ્યું છે. પ્રવેશ ફી વસૂલ્યા પછી, શિબિરોમાં યોગ એ સેવા છે. અમને ટ્રિબ્યુનલના આદેશમાં દખલ કરવાનું કોઈ કારણ દેખાતું નથી. તેથી, પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટની અપીલ નકારી કાઢવામાં આવે છે. આ સાથે, કોર્ટે કસ્ટમ્સ, એક્સાઇઝ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ (CESTAT) ની અલ્હાબાદ બેંચના 5 ઓક્ટોબર, 2023 ના રોજના આદેશમાં દખલ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
વાસ્તવમાં CESTAT (કસ્ટમ્સ એક્સાઇઝ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ) એ સ્વીકાર્યું હતું કે પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટ દ્વારા આયોજિત યોગ શિબિરમાં ભાગ લેવા માટે કોઈપણ વ્યક્તિ પાસેથી ફી વસૂલવામાં આવે છે. તેથી ટ્રસ્ટ દ્વારા આયોજિત યોગ શિબિરો સર્વિસ ટેક્સના દાયરામાં આવવી જોઈએ.
ટ્રિબ્યુનલે કહ્યું હતું કે ટ્રસ્ટ વિવિધ રહેણાંક અને બિન-રહેણાંક શિબિરોમાં યોગની તાલીમ આપવાનું કામ કરે છે. આ માટે, સહભાગીઓ પાસેથી દાન સ્વરૂપે નાણાં એકત્ર કરવામાં આવે છે, પરંતુ વાસ્તવમાં તે ઉપરોક્ત સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે પ્રવેશ ફી છે.
કસ્ટમ્સ અને સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝના કમિશનર, મેરઠ રેન્જે પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટને ઓક્ટોબર 2006 અને માર્ચ 2011 વચ્ચે આયોજિત આવા શિબિરો માટે દંડ અને વ્યાજ સહિત લગભગ 4.5 કરોડ રૂપિયા ચૂકવવા જણાવ્યું હતું.
ટ્રસ્ટે દલીલ કરી હતી કે તે એવી સેવાઓ પૂરી પાડી રહી છે જે રોગોની સારવાર માટે છે અને તે ‘હેલ્થ એન્ડ ફિટનેસ સર્વિસ’ શ્રેણી હેઠળ કરપાત્ર નથી. પરંતુ ટ્રિબ્યુનલે કહ્યું કે પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટના દાવા કે તે વ્યક્તિ દ્વારા પીડાતા ચોક્કસ રોગોની સારવાર પૂરી પાડે છે તે કોઈ સકારાત્મક પુરાવા દ્વારા સમર્થન નથી.
CESTATએ કહ્યું હતું કે, ‘આ શિબિરોમાં યોગ અને ધ્યાન કોઈ એક વ્યક્તિને નહીં પરંતુ સમગ્ર સમૂહને સાથે મળીને શીખવવામાં આવે છે. કોઈપણ વ્યક્તિના ચોક્કસ રોગ/ફરિયાદના નિદાન કે સારવાર માટે કોઈ પ્રિસ્ક્રિપ્શન લખવામાં આવતું નથી. ટ્રસ્ટે કેમ્પની એન્ટ્રી ફી ડોનેશન તરીકે એકઠી કરી હતી. તેઓએ અલગ-અલગ કિંમતની રેન્જની એન્ટ્રી ટિકિટ આપી હતી. ટિકિટ ધારકને ટિકિટની કિંમતના આધારે અલગ અલગ વિશેષાધિકારો આપવામાં આવ્યા હતા. પતંજલિ યોગપીઠ ટ્રસ્ટ દ્વારા આયોજિત યોગ શિબિરો – જે ફી વસૂલ કરે છે – આરોગ્ય અને ફિટનેસ સેવાની શ્રેણીમાં આવે છે અને આવી સેવા સર્વિસ ટેક્સને પાત્ર છે.’
