ધાર Bhojsalaના ASI સર્વે રિપોર્ટમાં અનેક ખુલાસા, 11મી સદીના સિક્કા મળી આવ્યા

નવી દિલ્હી : મધ્ય પ્રદેશના ધાર શહેરની ઐતિહાસિક ભોજશાળાનો(Bhojsala) સર્વે કર્યા બાદ ASIએ પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો છે. રિપોર્ટમાં અનેક પ્રકારના ખુલાસા થયા છે. જેમાં વિવિધ ધાતુઓના સિક્કા અને શિલ્પો રાજા ધરના સમયના હોવાનું કહેવાય છે. આ સર્વે રિપોર્ટમાં જણાવ્યું કે તાજેતરમાં પરિસરમાંથી ચાંદી, તાંબુ, એલ્યુમિનિયમ અને સ્ટીલના કુલ 31 સિક્કા મળી આવ્યા છે. આ સિક્કા ઈન્ડો-સાસાનીયન (10મી-11મી સદી), દિલ્હી સલ્તનત (13મી-14મી સદી), માલવા સુલતાન (15મી-16મી સદી), મુઘલ (15મી-16મી સદી)ના સમયગાળાના છે. આ સ્થળ પર મળી આવેલા સૌથી જૂના સિક્કા ઈન્ડો-સાસાનીયન છે. આ સિક્કા 10મી-11મી સદીના હોઈ શકે છે.

બારીઓ અને થાંભલાઓ પર દેવી-દેવતાઓ અને પશુઓની મૂર્તિઓ કોતરવામાં આવી હતી.

એવો પણ દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આ સિક્કા તે સમયના છે જ્યારે પરમાર રાજાઓ રાજધાની ધાર સાથે માલવા પર રાજ કરતા હતા. આ સર્વે દરમિયાન કુલ 94 શિલ્પો, શિલ્પના ટુકડાઓ અને શિલ્પના નિરૂપણ સાથેના સ્થાપત્ય સભ્યોનું અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું. તેઓ બેસાલ્ટ, આરસ, શિસ્ટ, નરમ પથ્થર, સેંડસ્ટોન અને ચૂનાના પત્થરથી બનેલા છે. બારીઓ, થાંભલાઓ અને વપરાયેલા બીમ પર ચાર સશસ્ત્ર દેવતાઓના શિલ્પો કોતરવામાં આવ્યા હતા. તેમના પર કોતરવામાં આવેલી મૂર્તિઓમાં ગણેશ, તેમની પત્નીઓ સાથે બ્રહ્મા, નૃસિમ્હા, ભૈરવ, દેવી-દેવતાઓ, માનવ અને પ્રાણીઓની મૂર્તિઓનો સમાવેશ થાય છે.

ઘર પર કોતરવામાં આવેલી તસવીરોમાં સિંહ, હાથી, ઘોડો, કૂતરો, વાંદરો, સાપ, કાચબો, હંસ અને અન્ય પક્ષીઓનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં વિવિધ પ્રકારના કીર્તિમુખ માનવ ચહેરો, સિંહ ચહેરો, પૌરાણિક અને મિશ્ર આકૃતિઓમાં મિશ્ર ચહેરો પણ સામેલ છે. માહિતી અનુસાર, ઘણી જગ્યાઓ પર મસ્જિદોમાં માનવ અને પ્રાણીઓની આકૃતિઓની મંજૂરી નથી, તેથી આવી છબીઓ કોતરવામાં આવી છે અથવા વિકૃત કરવામાં આવી છે.

શિલાલેખો પણ શૈક્ષણિક કેન્દ્રના અસ્તિત્વની પરંપરા દર્શાવે છે.

આ માહિતી અનુસાર, હાલના બંધારણમાં અને તેની આસપાસ મળી આવેલા કેટલાક ટુકડાઓમાં સમાન લખાણ છે. આમાં સેંકડો શ્લોકોની સંખ્યા છે. આ દર્શાવે છે કે આ લાંબી સાહિત્યિક કૃતિઓ હતી. પશ્ચિમ સ્તંભમાં બે નાગકામિકા શિલાલેખો, બે અલગ-અલગ સ્તંભો પર કોતરેલા, વ્યાકરણ અને શૈક્ષણિક રચના છે. આ બે શિલાલેખો શિક્ષણના કેન્દ્રના અસ્તિત્વની પરંપરા તરફ નિર્દેશ કરે છે.

જેની સ્થાપના રાજા ભોજે કરી હોવાનું મનાય છે.

જેની સ્થાપના રાજા ભોજે કરી હોવાનું મનાય છે. એક શિલાલેખની શરૂઆતની પંક્તિઓમાં, રાજા નરવર્મન, પરમાર વંશના ઉદયદિત્યના પુત્ર, 1094-1133 વચ્ચે શાસન કર્યું. માહિતી અનુસાર, તમામ સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત શિલાલેખો અરબી અને ફારસી શિલાલેખો પહેલાના છે. જે દર્શાવે છે કે સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત શિલાલેખોના ઉપભોક્તા કે કોતરણી કરનારાઓએ અગાઉ આ સ્થાન પર કબજો જમાવ્યો હતો.