કોર્ટે કિશોર અવસ્થામાં પાંગરતા પ્રેમનું કર્યું સમર્થન, કહી આ મોટી વાત

નવી દિલ્હીઃ દિલ્હી હાઇ કોર્ટે એક મહત્ત્વનો ચુકાદો આપ્યો હતો. કોર્ટે કહ્યું, 18 વર્ષથી મોટી વયના યુવાનોએ દુષ્કર્મના કાનૂનથી ડર્યા વગર રોમાન્ટિક અને સહમતિથી બાંધવામાં આવેલા સંબંધમાં સામેલ થવાની સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ. હાલના કાયદા મુજબ, રિલેશનશિપ દરમિયાન કોઈપણ વ્યક્તિ 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના હોય અને શરીર સંબંધ બાંધે તો તેને ગુનો ગણવામાં આવે છે.

ન્યાયાધીશ જસમીત સિંહની બેંચે આ મામલે વાત કરતાં કહ્યું, કિશોર અવસ્થામાં છોકરા-છોકરી વચ્ચે સહમતિથી બનાવવામાં આવેલા શારીરિક સંબંધોને પણ ગુનો માનવામાં આવે છે અને તેમાં પોક્સો અંતર્ગત દંડ પણ થાય છે. જેના પર અભિપ્રાય આપતાં ન્યાયાધીશે કહ્યું, કિશોર અવસ્થામાં યુવાનો વચ્ચે પ્રેમનો સ્વીકાર કરવા માટે કાનૂન બનાવવો જોઈએ. ન્યાયાધીશે કહ્યું, મારું માનવું છે કે સમાજ અને કાનૂન બંનેએ યુવા વ્યક્તિઓનો રોમાન્ટિક સંબંધમાં સામેલ થવા પર ભાર આપવો જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે, છોકરો કે છોકરીનું ન તો કોઈ શોષણ કરે અને ન તો કોઈ સાથે દુર્વ્યવહાર થાય તેવો આ સંબંધ એવો હોવો જોઈએ.

કોર્ટે કહ્યું, પ્રેમનો અનુભવ દરેક વ્યક્તિને થવો જોઈએ. કિશોરોને ભાવનાત્મક જોડાણો બનાવવાનો અધિકાર છે. આ સંબંધોને સ્વીકારવા અને આદર આપવા માટે કાયદો વિકસાવવો જોઈએ. આ સંબંધોને સ્વીકારવાની શરત એ હોવી જોઈએ કે તેઓ સંમતિથી હોય અને તેમાં કોઈ બળજબરી ન હોય. કોર્ટે કહ્યું કે જ્યારે સગીરોના રક્ષણ માટે સંમતિની કાયદેસર ઉંમર 18 વર્ષ છે. સંમતિથી સંબંધોને ગુનાહિત બનાવવાને બદલે, કાયદાએ આ સંબંધોમાં શોષણ અને દુરુપયોગને રોકવા પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. કાનૂની વ્યવસ્થાએ યુવાનોની સલામતી સુનિશ્ચિત કરતી વખતે તેમના પ્રેમના અધિકારનું રક્ષણ કરવું જોઈએ. કિશોરવયના સંબંધો સાથે સંકળાયેલા કેસોમાં સજાને બદલે સમજણને મહત્ત્વ આપવું જોઈએ.

શું હતો સમગ્ર મામલો?

માર્ચ 2024માં આંધ્રપ્રદેશ હાઈ કોર્ટે પોક્સો કેસમાં નોંધાયેલા 21 વર્ષના યુવકને જામીન આપ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે કોર્ટ કિશોરવયના પ્રેમને નિયંત્રિત કરી શકતી નથી. જુલાઈ 2024માં અલ્હાબાદ હાઈ કોર્ટે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી કે સંમતિથી રોમેન્ટિક સંબંધોમાં કિશોરો સામે પોસ્કો એક્ટનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે.

દિલ્હી હાઈ કોર્ટે 2014માં એક કેસ દરમિયાન આ ચુકાદો આપ્યો હતો. વર્ષ 2014માં એક પિતાએ ફરિયાદ નોંધાવી હતી કે તેમની 12મા ધોરણની વિદ્યાર્થિની દીકરી ટ્યુશન ક્લાસમાં ગઈ હતી અને તે પછી ઘરે પરત ન આવી. બાદમાં યુવતીએ એક છોકરા સાથે લગ્ન કર્યા હતા. છોકરાની ઉંમર 18 વર્ષથી વધુ હતી. છોકરા સામે પોસ્કો એક્ટ હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવ્યો છે.

ટ્રાયલ કોર્ટે આરોપીઓને તમામ આરોપોમાંથી મુક્ત કર્યા, જેના પગલે રાજ્યએ હાઈ કોર્ટમાં અપીલ દાખલ કરી. સુપ્રીમ કોર્ટે 30 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ રાજ્યની અપીલને ફગાવી દીધી હતી અને કહ્યું હતું કે છોકરીએ તેની જુબાનીમાં સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે આરોપી સાથેના તેના સંબંધો સંમતિથી હતા. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે છોકરીની ચોક્કસ ઉંમરમાં વિસંગતતા હતી અને ઘટના સમયે તે 16-17 વર્ષની હતી.

કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે છોકરીની ઉંમરના ચોક્કસ પુરાવા વિના, ખાસ કરીને જ્યારે તે ઘટના સમયે પુખ્ત વય (18 વર્ષ) કરતા માત્ર બે વર્ષ નાની હતી ત્યારે પોક્સો એક્ટ હેઠળ આરોપીઓને દોષિત ઠેરવવા માટે કડક હશે. જો કે, એ પણ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે જો ઘટના સમયે છોકરીની ઉંમર 14-15 વર્ષની હોય તો આ સિદ્ધાંત લાગુ નહીં થાય. આવા કેસમાં પોક્સો એક્ટની જોગવાઈઓને અવગણના કરવી તે ન્યાયની નિષ્ફળતા સમાન છે.

આ પહેલા ઓક્ટોબર 2023માં, કોલકાતા હાઈ કોર્ટે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી કે પોસ્કો એક્ટ કિશોરો વચ્ચે સંમતિથી બાંધવામાં આવેલા શરીર સંબંધ જાતીય ગુનાઓ સાથે અયોગ્ય રીતે સાંકળે છે. તે જ સમયે, કોર્ટે કહ્યું હતું કે આ કાયદામાં સુધારો થવો જોઈએ અને 16 વર્ષથી વધુ ઉંમરના કિશોરોની સંમતિથી જાતીય સંબંધ બાંધવો એ ગુનો ગણવો જોઈએ નહીં. 2021માં મદ્રાસ હાઈ કોર્ટ દ્વારા પણ આવો જ અભિપ્રાય આપવામાં આવ્યો હતો. ફેબ્રુઆરી 2024માં કર્ણાટક હાઈ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, પોક્સો એક્ટનો હેતુ સગીરો સાથે યૌન સંબંધને અપરાધ ગણાવવાનો નથી, પરંતુ તેમને યૌન શોષણથી બચાવવાનો છે.