ઐતિહાસિક કિલ્લાઓ પર પ્રવાસીઓ ફેલાવે છે ગંદકી
પુણે: ભારતીય પુરાતત્ત્વ સર્વેક્ષણ (એએસઆઇ)ના અધિકારીઓએ રજાઓની મોસમ દરમિયાન કિલ્લાઓ પર પ્રવાસીઓના ગંદકીના બનાવોમાં વધારો નોંધ્યો છે. કિલ્લાઓની મુલાકાત લેતા પ્રવાસીઓ (છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ સાથે સંકળાયેલા) માત્ર પરિસરમાં પ્લાસ્ટિકનો કચરો ફેંકતા નથી પરંતુ પ્રાચીન પથ્થરની રચનાઓને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે.
એએસઆઇએ હાલમાં રાયગઢ અને વિજયદુર્ગ કિલ્લાઓ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને મોટા સંરક્ષણ પ્રયાસોમાં પણ વ્યસ્ત છે. પુન:સંગ્રહ કાર્યમાં રાયગઢ કિલ્લામાં શિવાજી મહારાજના સિંહાસન વિસ્તારનું સમારકામ અને વિજયદુર્ગ કિલ્લામાં તૂટી પડેલા સમુદ્ર-મુખી ગઢને પુન:સ્થાપિત કરવાનો સમાવેશ થાય છે. ચૂનો અને સુરખી માટીથી નવીનીકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. કિલ્લો 2020 માં તૂટી પડ્યો હતો, અને પુન:સંગ્રહ કાર્ય તાજેતરમાં શરૂ થયું હતું, એમ એક વરિષ્ઠ એએસઆઇના અધિકારીએ જણાવ્યું હતું. મોટા પાયે પુન:સંગ્રહના પ્રયાસો થઇ રહ્યા છે અને મોટા પથ્થરોને ઉપર તરફ ખસેડાઇ રહ્યા છે.
રાયગઢ અને વિજયદુર્ગ કિલ્લાનું સુંશોભીકરણ કરાશે
મુલાકાતીઓને વિનંતી કરેલ છે કે તેઓ કિલ્લાના માળખાને કચરો નાખવા અથવા નુકસાન પહોંચાડવાથી દૂર રહીને સંરક્ષણમાં યોગદાન આપે. આ સાંસ્કૃતિક ખજાનાનું રક્ષણ કરવું પ્રવાસીઓની સામૂહિક જવાબદારી છે. હાલમાં રાયગઢ કિલ્લા પર રોપવેની નજીક બે વિશાળ માળખા પર માળખાકીય પુન:સંગ્રહનું કામ ચાલી રહ્યું છે. એક સ્ટ્રક્ચરની તૂટેલી પથ્થરની દિવાલ ફરીથી ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવી છે, અને તેનું સમારકામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. પ્રાચીન કુશાવર્ત તળાવના પાળાનું પુન:સ્થાપન પણ પ્રગતિમાં છે. પ્રવાસી વિસ્તાર પ્રવાસીઓથી ભરેલો છે, લોકો યાદગાર ચીજો લઇ જઇ રહ્યા છે આ મુદ્દાના સ્કેલ પર અન્ય એએસઆઇના અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે કામદારોએ ગયા સપ્તાહના અંતે જંજીરા ફોર્ટ સંકુલની લગભગ 100 એકર જમીન પરથી પ્લાસ્ટિકની 3,000 ખાલી પાણીની બોટલો એકત્રિત કરી. કિલ્લા પર પ્રવાસીઓની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. ગયા રવિવારે મુલાકાતીઓને 2000થી વધુ ટિકિટો વેચવામાં આવી હતી. આ આંકડામાં સાથે આવતાં બાળકોનો સમાવેશ થતો નથી, જે કચરા સમસ્યા પર પ્રવાસનની વધેલી અસરને દર્શાવે છે. તેમણે કહ્યું કે રાજ્યના ઘણા ભાગોમાં આવી ઘટનાઓ વધી રહી છે.
લોકો સંભારણું તરીકે ચીજો ચોરીને લઈ જાય છે
એક એએસઆઇ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રવાસીઓ વારંવાર તીક્ષ્ણ વસ્તુઓ વડે તેમના નામ દિવાલો પર લખે છે, જે તોડફોડના પ્રયાસો સહિત સંરક્ષણના પગલાંને અસર કરી શકે છે. શહેરના પુરાતત્ત્વવિદોએ જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષે શિવરાજ્યભિષેકના દિવસે એક લાખથી વધુ લોકોએ રાયગઢ કિલ્લાની મુલાકાત લીધી હતી, જે તેની નિર્ધારિત ક્ષમતા કરતાં ઘણી વધારે હતી. કિલ્લામાં પાણીના સ્ત્રોતોની અછતને કારણે મુલાકાતીઓને બોટલનું પાણી ખરીદે છે, આનાથી ખાલી પ્લાસ્ટિકની બોટલોથી કચરો થાય છે. કિલ્લાના પરિસરમાં બોટલો વધારામાં, કેટલાક લોકો સંભારણું તરીકે કિલ્લામાંથી છૂટક માટી અને પથ્થરો એકત્રિત કરે છે, ખાસ કરીને કિલ્લામાં છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની સમાધિ આવેલી છે.
