વારસો પાછો મેળવ્યો: મરાઠા સેનાપતિ રઘુજી ભોંસલેની તલવાર લંડનથી મુંબઈ પહોંચશે

(અમારા પ્રતિનિધિ તરફથી)
મુંબઈ: 18મી સદીમાં મરાઠા સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર કરનારા પ્રખ્યાત મરાઠા સેનાપતિ રઘુજી ભોંસલે પ્રથમની પ્રતિષ્ઠિત તલવાર 18 ઓગસ્ટે લંડનથી મહારાષ્ટ્ર પરત લાવવામાં આવશે.

રાજ્યના સાંસ્કૃતિક બાબતોના પ્રધાન આશિષ શેલારે સોમવારે લંડનમાં તલવારનો કબજો લીધો હતો, જે મહારાષ્ટ્ર સરકારે હરાજીમાં મેળવી હતી. આ તલવાર 1817ના સીતાબુલદીના યુદ્ધ દરમિયાન ભારતની બહાર લઈ જવામાં આવી હોવાનું માનવામાં આવે છે, જ્યારે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ નાગપુરમાં ભોંસલેને હરાવ્યા હતા.

આ પહેલી વાર છે કે વિદેશમાં લઈ જવામાં આવેલી કોઈ ઐતિહાસિક વસ્તુ હરાજીમાં મેળવીને પાછી મેળવવામાં આવી છે. હું ઘણી સિદ્ધિઓની સાક્ષી રહેલી તલવારનો કબજો મેળવવાનું ભાગ્યશાળી માનું છું. આ સમગ્ર મહારાષ્ટ્ર માટે એક ઐતિહાસિક જીત છે, એમ શેલારે જણાવ્યું હતું.

આપણ વાંચો: મહારાષ્ટ્ર સરકારે અહિલ્યાબાઈ હોલકર પર ફિલ્મ, ધનગર સમુદાય માટે યોજનાઓની જાહેરાત કરી

સરકારે જણાવ્યું હતું કે લંડનમાં હરાજીમાં પ્રતિષ્ઠિત તલવાર 47.15 લાખ રૂપિયામાં પાછી મેળવવામાં આવી હતી.
આ વર્ષે 28 એપ્રિલથી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ સરકાર દ્વારા તલવાર મેળવવાના પ્રયાસો શરૂ કરવામાં આવ્યા હતા.

એક મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક કલાકૃતિ સમાન તલવાર હરાજી માટે મૂકવામાં આવી રહી હોવાના સમાચાર 28 એપ્રિલના રોજ અચાનક સામે આવ્યા હતા, એમ જણાવતાં શેલારે કહ્યું હતું કે, દૂતાવાસનો સંપર્ક કરવામાં આવ્યો હતો અને હરાજીમાં ભાગ લેવા માટે એક મધ્યસ્થની નિયુક્તી કરવામાં આવી હતી.

‘આજે જ્યારે મને તલવાર મળી ત્યારે લંડનના મોટી સંખ્યામાં મરાઠી ભાષી રહેવાસીઓ હાજર હતા અને તેમણે ખૂબ જ ઉત્સાહથી આ ક્ષણની ઉજવણી કરી હતી,’ એમ પણ તેમણે કહ્યું હતું. રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગના નાયબ નિયામક હેમંત દળવી પણ શેલારની સાથે લંડન ગયા હતા.

આપણ વાંચો: મહાન માતા રાજમાતા જીજાબાઈ

‘તલવાર 18 ઓગસ્ટે મુંબઈના છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક પર ઉતરશે. તેને સંગીત અને ધામધૂમ વચ્ચે બાઇક રેલીમાં દાદરમાં પી.એલ. દેશપાંડે કલા એકેડેમીમાં લાવવામાં આવશે અને પછી ‘ગડ ગર્જના’ નામનો એક ખાસ કાર્યક્રમ યોજાશે,’ એમ શેલારે કહ્યું હતું. આ તલવાર નાગપુરના ભોંસલે રાજવંશના સ્થાપક રઘુજી ભોંસલે પ્રથમની હતી.

‘શાહુ મહારાજે તેમની બહાદુરી અને લશ્કરી વ્યૂહરચનાને માન્યતા આપીને તેમને ‘સેનાસાહેબસુભ’નું બિરુદ આપ્યું હતું,’ એમ શેલારે જણાવ્યું હતું કે રઘુજી ભોંસલેએ 1745 અને 1755માં બંગાળના નવાબ સામે ઝુંબેશનું નેતૃત્વ કર્યું હતું, જેમાં બંગાળ અને ઓડિશા સુધી મરાઠા પ્રભાવનો વિસ્તાર કર્યો હતો અને ચાંદા, છત્તીસગઢ અને સંબલપુર સહિતના પ્રદેશોમાં પ્રભુત્વ સ્થાપિત કર્યું હતું.

આ તલવાર મરાઠા ‘ફિરંગ’ શૈલીનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જેમાં સીધી, એકધારી યુરોપીયન બનાવટની તલવાર, તેના મુલ્હેરી ટેકરી પર સોનાની સજાવટ અને ટેકરીની નજીક દેવનાગરી ભાષામાં એક શિલાલેખ છે જેના પર ‘શ્રીમંત રાઘોજી ભોંસલે સેનાસાહેબસુભ ફિરંગ’ લખેલું છે.

ઇતિહાસકારો માને છે કે તલવાર 1817ના સીતાબુલદીના યુદ્ધ દરમિયાન ભારત છોડીને ગઈ હશે, જ્યારે બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ નાગપુર ભોંસલેને હરાવ્યા હતા અને કિંમતી કલાકૃતિઓ અને શસ્ત્રો સહિત ખજાના જપ્ત કર્યા હતા.
‘એવી શક્યતા છે કે તલવાર યુદ્ધમાં લૂંટમાં લેવામાં આવી હોય અથવા અંગ્રેજોને ભેટ તરીકે આપવામાં આવી હોય અને આખરે વિદેશમાં પહોંચી ગઈ હોય,’ એમ પણ શેલારે જણાવ્યું હતું.

ખાસ કરીને, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા ‘વાઘ નખ’ ગયા જુલાઈમાં લંડનના એક સંગ્રહાલયમાંથી મુંબઈ લાવવામાં આવ્યા હતા.