મહારાષ્ટ્રમાં આરોગ્ય સંભાળ સંસ્થાઓના દરેક સ્તરે માનવશક્તિની અછત: કૅગનો અહેવાલ…

નાગપુર: મહારાષ્ટ્રમાં આરોગ્ય વિભાગ હેઠળની આરોગ્ય સંભાળ સંસ્થાઓના દરેક સ્તરે માનવશક્તિની અછત અને માળખાગત સુવિધાઓ પર વધુ પડતો બોજ એ મુખ્ય ચિંતાઓ છે જે કૅગ દ્વારા તેના ઓડિટ રિપોર્ટમાં ઉઠાવવામાં આવી છે.
કમ્પ્ટ્રોલર અને ઓડિટર જનરલે (કૅગ) નોંધ્યું છે કે વિશાળ વસ્તીને પર્યાપ્ત અને ગુણવત્તાયુક્ત આરોગ્ય સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે મજબૂત આરોગ્ય સંભાળ માળખા અને સેવાઓની જરૂર છે.

આ પણ વાંચો : મહારાષ્ટ્ર સરકાર કામદારોની સલામતી માટે ઔદ્યોગિક રિએક્ટર માટે ધોરણો તૈયાર કરશે…

2023-2024 માટેનો ઓડિટ રિપોર્ટ શનિવારે વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો.
રાજ્ય આરોગ્ય વિભાગ હેઠળનાં પ્રાથમિક અને માધ્યમિક આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં ડોકટરો, નર્સો અને પેરામેડિકલ સ્ટાફની અછત અનુક્રમે 22 ટકા, 35 ટકા અને 29 ટકા હતી.

મહિલા હોસ્પિટલો માટે પ્રાથમિક અને માધ્યમિક આરોગ્ય કેન્દ્રમાં ડોકટરો, નર્સો અને પેરામેડિકલ સ્ટાફની અછત અનુક્રમે 23 ટકા, 19 ટકા અને 16 ટકા હતી. નિષ્ણાત ડોક્ટરોની કેડરમાં આ અછત 42 ટકા છે.

કૅગે જણાવ્યું હતું કે આરોગ્ય વિભાગ અને તબીબી શિક્ષણ અને મેડીસીન વિભાગમાં ડોકટરો, નર્સો અને પેરામેડિક્સની એકંદર અછત અનુક્રમે 27 ટકા, 35 ટકા અને 31 ટકા હતી.

ઓડિટમાં માનવશક્તિની ઉપલબ્ધતામાં પ્રાદેશિક અસમાનતા પણ જોવા મળી હતી.
તેવી જ રીતે, આરોગ્ય વિભાગ અને તબીબી શિક્ષણ અને મેડીસીન વિભાગ હેઠળના ટ્રોમા કેર સેન્ટરોમાં ખાલી જગ્યાઓ અનુક્રમે 23 ટકા અને 44 ટકા હતી.

કૅગએ જણાવ્યું હતું કે આયુષ કોલેજો અને હોસ્પિટલોમાં ડોકટરો, નર્સો અને પેરામેડિકલ સ્ટાફની ખાલી જગ્યાઓ અનુક્રમે 21 ટકા, 57 ટકા અને 55 ટકા છે.

ભારતીય જાહેર આરોગ્ય ધોરણો (આઈપીએચએસ), 2012 મુજબ, આરોગ્ય વિભાગ હેઠળ ડોકટરોની મંજૂર સંખ્યા જરૂરિયાત કરતાં 17 ટકા ઓછી હતી.

કૅગના અહેવાલમાં સરકારને આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં ખાલી જગ્યાઓ સમયમર્યાદામાં ભરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું, જેથી લોકોને શ્રેષ્ઠ અને ગુણવત્તાયુક્ત આરોગ્ય સેવાઓ પૂરી પાડી શકાય. તેમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે સરકાર આઈપીએચએસની ભલામણને આધારે વિભાગ હેઠળ ડોકટરોની મંજૂર સંખ્યા પણ વધારી શકે છે.

કૅગએ જણાવ્યું હતું કે આઈપીએચએસમાં નિર્ધારિત ધોરણો કરતાં વધુ વસ્તીને પૂરી પાડતી આરોગ્યસંભાળ કેન્દ્રોની અછતને કારણે જાહેર આરોગ્ય માળખા પર વધુ પડતો બોજ આવી રહ્યો છે.

ઓડિટમાં નોંધાયું હતું કે માસ્ટર પ્લાન (જાન્યુઆરી 2013 અને જૂન 2014) મુજબ નવી આરોગ્યસંભાળ કેન્દ્રોના નિર્માણ માટે 70 ટકા અને આરોગ્યસંભાળ કેન્દ્રોને અપગ્રેડ કરવા માટે 90 ટકા કામ સપ્ટેમ્બર 2022 સુધીમાં પૂર્ણ થયું નથી.

તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જૂન, 2015માં 31.91 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે બાંધવામાં આવેલી સુપર સ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલ (ફેઝ-2), અમરાવતી ત્રણ વર્ષથી વધુ સમય માટે બિનઉપયોગી રહી. વધુમાં, માસ્ટર પ્લાનમાં સમાવિષ્ટ 433 કામો જમીનની ઉપલબ્ધતાને કારણે શરૂ થઈ શક્યા નથી.

કેગએ જણાવ્યું હતું કે હોસ્પિટલોમાં આઉટ-પેશન્ટ ડિપાર્ટમેન્ટ (ઓપીડી) સેવાઓ અપૂરતી હતી, સાત પસંદ કરેલા જિલ્લાઓમાં 93 ટકા ગ્રામીણ હોસ્પિટલોમાં ફક્ત એક જ નોંધણી કાઉન્ટર છે જ્યારે નિયમો મુજબ બે નોંધણી કાઉન્ટર જરૂરી છે.

તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 26 ટકા ડોકટરો દર્દીઓની ન્યૂનતમ સંખ્યા કરતા બમણાથી વધુ દર્દીઓની સારવાર કરી રહ્યા છે.
વધુમાં, ઘણી જિલ્લા હોસ્પિટલો, મહિલા હોસ્પિટલો અને મેડિકલ કોલેજો સાથે જોડાયેલ હોસ્પિટલોમાં ઘણી વિશેષજ્ઞ ઓપીડી સેવાઓ ઉપલબ્ધ નહોતી. ઓડિટમાં રેડિયોલોજી અને ઇમેજિંગ સેવાઓની ઉપલબ્ધતાનો અભાવ પણ જોવા મળ્યો.

આ પણ વાંચો : સંજય રાઉતના બંગલોની બે મોટરસાઇકલ સવારોએ રૅકી કરી: પોલીસે તપાસ આદરી…

કૅગએ જણાવ્યું હતું કે કેન્દ્રીય ખરીદી (2016-17 થી 2021-22) સંબંધિત સાત પસંદ કરેલા જિલ્લાઓના ઇ-ઔષધિ ડેટાના પરીક્ષણ વિશ્લેષણમાં સિસ્ટમમાં દાખલ કરાયેલ દવાની વિગતોમાં ભૂલો જોવા મળી હતી. સરકાર સપ્લાય કરેલી વસ્તુઓ પર હાજર બાર કોડમાંથી દવાની વિગતો આપમેળે મેળવવાનું વિચારી શકે છે.