મહારાષ્ટ્ર સરકારે લંડન હરાજીમાંથી રઘુજી ભોંસલેની તલવાર 47.15 લાખમાં મેળવી…

(અમારા પ્રતિનિધિ તરફથી)
મુંબઈ: મહારાષ્ટ્ર સરકારે લંડનની હરાજીમાંથી મરાઠા સરદાર રઘુજી ભોંસલેની તલવાર 47.15 લાખ રૂપિયા ખર્ચીને સફળતાપૂર્વક પાછી મેળવી હતી. મહારાષ્ટ્ર સરકારે નાગપુર ભોંસલે વંશના સ્થાપક અને છત્રપતિ શાહુ મહારાજના શાસનકાળ દરમિયાન મરાઠા સૈન્યના મહત્વપૂર્ણ સેનાપતિ રઘુજી ભોંસલેની ઐતિહાસિક તલવાર પાછી લાવવામાં સફળતા મેળવી છે, જે તાજેતરમાં લંડનમાં હરાજી માટે મૂકવામાં આવી હતી. મુખ્ય પ્રધાને આ બાબતની માહિતી પોતાના એક્સ અકાઉન્ટ પર આપી હતી.

તલવારની હરાજી આયોજિત થવાના સમાચાર ગઈકાલે અચાનક આવ્યા હતા. આ સમાચાર સાંભળ્યા પછી સરકાર દ્વારા તલવાર મેળવવાની ખાતરી કરવા માટે એક રણનીતિ ઘડી કાઢવામાં આવી. સોથબી દ્વારા મંગળવારે હરાજી કરવામાં આવી હતી તેમણે પોતાના પોર્ટલ પર જણાવ્યું હતું કે બાસ્કેટ હિલ્ટ સ્વોર્ડ (ખાંડા)ને 38,100 પાઉન્ડમાં વેચાઈ હતી. લિલામ પહેલાં આ તલવારની અપેક્ષિત કિંમત 6,000થી 8,000 પાઉન્ડ હતી, એમ તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું.

આ સંપાદન માટે હેન્ડલિંગ, પરિવહન અને વીમા ખર્ચનો અંદાજિત ખર્ચ આશરે રૂ. 47.15 લાખ છે. રઘુજી ભોંસલેની તલવાર મરાઠા શૈલીની ‘ફિરંગ’ તલવારની શ્રેષ્ઠ કૃતિ છે. આ તલવારની વિશેષતાઓમાં સીધી, એકધારી તલવાર અને સોનાથી કોતરેલી મુલ્હેરી ઘાટની મુઠ્ઠનો સમાવેશ થાય છે. તલવારનું બ્લેડ યુરોપિયન બનાવટનું છે અને બ્લેડ બનાવનાર કંપનીનું નામ બ્લેડની મ્યાન પાસે લખેલું છે. મધ્યયુગીન ભારતમાં ઉચ્ચ વર્ગમાં યુરોપિયન બનાવટના કામ લોકપ્રિય હતા. દેવનાગરી શિલાલેખ ‘શ્રીમંત રાઘોજી ભોંસલે સેનાસાહેબસુભા ફિરંગ’ પાનના પાછળના ભાગમાં સોનાની શાહીથી લખાયેલ છે.

તલવાર પરનો શિલાલેખ દર્શાવે છે કે આ તલવાર રઘુજી ભોંસલે માટે બનાવવામાં આવી હતી અથવા તેમના દ્વારા ઉપયોગમાં લેવામાં આવી હતી. તલવારનો હાથ સોનાના ઢોળવાળા મોટિફથી શણગારેલો છે. તલવારનો બહાર નીકળેલો હાથો લીલા કાપડમાં લપેટાયેલો છે. રઘુજી ભોંસલે પ્રથમની આ ફિરંગ તલવાર ઘણી રીતે મહત્વપૂર્ણ છે. મોટાભાગના મધ્યયુગીન મરાઠા શસ્ત્રોની સૌથી અગ્રણી લાક્ષણિકતાઓ એ હતી કે તેમાં ઓછામાં ઓછો અથવા કોઈ શણગાર ન હતો અને શસ્ત્રો પર બનાવનાર અથવા ઉપયોગકર્તાનું નામ ન હતું. આ બંનેના અપવાદ તરીકે, રઘુજી ભોંસલેની તલવાર પર તેમનું નામ કોતરેલું અને અંકિત છે. યુરોપિયન બનાવટની તલવાર 18મી સદીમાં ભારતમાં આંતરરાષ્ટ્રીય શસ્ત્રોના વેપાર તરફ ઈશારો કરે છે.

1817માં સીતાબર્ડી ખાતે નાગપુરના ભોંસલેએ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સામે યુદ્ધ કર્યું. આ યુદ્ધમાં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની જીત્યા પછી, કંપનીએ નાગપુરના ભોંસલેઓનો ખજાનો લૂંટી લીધો. આમાં ઘણી કિંમતી વસ્તુઓ, ઘરેણાં અને શસ્ત્રોનો સમાવેશ થતો હતો. નાગપુર સલ્તનતના વિસર્જન પછી, ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને સમયાંતરે ભેટો અને સોગાદો મળતી રહી. નિષ્ણાતો એવી શક્યતા વ્યક્ત કરી રહ્યા છે કે રઘુજી ભોંસલેની તલવાર યુદ્ધ પછીની લૂંટમાં અથવા અંગ્રેજોને ભેટ તરીકે દેશમાંથી નીકળી ગઈ હશે.