આવી ઠેલણવૃત્તિના ‘શિકાર’ બનતા બચો..!

ઉડાન મુગ્ધાવસ્થાથી મધ્યાવસ્થા સુધી -શ્ર્વેતા જોષી-અંતાણી

રીમાની અંદર ઠેલણવૃત્તિ ઠાંસોઠાંસ ભરેલી હતી. આમ બધી રીતે હોશિયાર રીમાની આ કુટેવ એને લગભગ દરેક જગ્યાએ પાછળ પાડી દેતી. સ્કૂલથી નક્કી કરીને આવી હોય કે આજે તો બધું હોમવર્ક સાંજ પહેલા પતાવી દેવું છે અને અચાનક એ કરવાનું છોડી દે એવા વિચારે કે હજુ ઘણો સમય છે, પછી કરી લઈશ. જોકે, એ ‘પછી’ ક્યારેય આવતું નહી અને જો આવે તો પણ છેલ્લી ઘડીની મારામારી સાથે કરેલાં કામમાં કોઈ ભલીવાર રહેતી નહીં. આજ આદતથી સ્કૂલમાં ક્લાસમેટ્સ એને જાહેરાતમાં આવતા ‘લાસ્ટ મિનિટ લડ્ડુ’ના નામથી ચીડવવા પણ લાગ્યા હતા. નાનપણમાં તો મમ્મી એનું જીવન મેનેજ કરતી એટલે ખ્યાલ નહોતો આવતો, પણ દરેક કાર્ય છેલ્લી ક્ષણે કરવાની આ કુટેવ રીમાની અંદર ધીમે-ધીમે ઊભરતી ગઈ, જે તરુણાવસ્થાએ એની ટોચ પર પહોંચી ગઈ હતી..

રીમાના પેરેન્ટ્સ એને સતત આ વૃત્તિ અંગે ટોકતા. અનેકવાર સમજાવતા-વઢતા- સજા આપતા, પણ રીમાના મગજને એ સમજવામાં પણ જાણે ઠેલણવૃત્તિ આડી આવતી. પેરેન્ટ્સ જ્યારે એને કંઈક સમજાવતા હોય ત્યારે એ વિચારતી કે ‘જવા દે ને અત્યારે નહીં… પછી સમજી લઈશ.’ રીમાના શિક્ષકો પણ એને ઠપકો આપતા કે, ‘કેમ તું કોઈ પણ વસ્તુ સમય પર નથી કરતી? હોશિયાર હોવા છતાં શા માટે આવું વર્તન તારે કરવું પડે છે?’

એનો જવાબ રીમા પાસે હતો. એ જાણતી હતી પોતાની – વિલમ્બની વૃત્તિને. જે દરેક વાતે આડે આવતી એ હકીકતથી રીમા અજાણ નહોતી. રીમાને સુધરવું નહોતું એવું પણ નહોતું. એ રોજ જાતને પ્રોમિસ આપતી કે, કાલથી પોતે આવું કંઈ નહીં કરે, પણ સવાર પડતા બેન હતા ત્યાંને ત્યાં ! ‘હજુ ઘણી વાર છે’ કહી રીમા પરીક્ષાના છેલ્લા દિવસ સુધી વાંચતી નહીં. પ્રોજેક્ટ સબમીટ કરવામાં તો ‘ઘણો સમય છે’ કહી દિવસો સુધી એના પર નજર સુધ્ધાં નાખતી નહીં. ઘરમાં કોઈ કામ સોંપ્યુ હોય તો પણ એ જ એની પેલી બેઢંગી રફતાર. તારીખો જતી રહે, પણ રીમા છેક સુધી હલબલે નહીં. છેલ્લી મિનિટ સુધી રીમા બિન્દાસ ફરતી હોય ને જ્યારે બધું માથે આવી પડે ત્યારે પછી એની પાસે ના તો સમય રહે કે ના કંઈ વિચારવાની ક્ષમતા. ઘણી વખત એ પ્લાનિંગ બનાવતી, ટાઈમ ટેબલ્સ બનાવતી. મનોમન વિચાર કરતી કે આ વખતે તો પહેલેથી જ મારે ટાર્ગેટને વળગી રહેવું છે, પણ દિવસ જતાં-જતાં તો રીમાની અંદર આળસ મરડાયને બેઠી થઈ જતી.

રીમાના પેરેન્ટ્સ એને મદદ કરવાની ઘણી કોશિશ કરતાં , પણ એ જ્યારે પોતાની જાતને જ મદદ કરવામાં નહોતી માનતી ત્યારે બહારથી આપવામાં આવતું કોઈ પણ પ્રકારનું મોટિવેશન-પ્રેરણા એને કઈ રીતે સ્પર્શી શકે…? એ બહુ આરામથી સોશિયલ મીડિયા કે મિત્રો સાથેની વાતોમાં પરોવાઈ જતી. વીડિયો ગેમ્સ અને ઈતર પ્રવૃત્તિઓમાં પોતાની જાતને એવી રીતે ડુબાડી દેતી કે કરવા જેવું મૂળ કાર્ય કરવાનો એની પાસે સમય ના રહે એટલે એને બહાનું મળી જતું કે આજે હવે સમય નથી તો હવે મારું કામ હું કાલે કરીશ.

ધીરે-ધીરે એવું થવા લાગ્યું કે, રીમાને કોઈ જવાબદારીવાળું કાર્ય સોંપવાનું બંધ થયું. પેરેન્ટ્સ રીમા કરતાં એની નાની બહેન
પર વધારે ભરોસો કરવા લાગ્યાં. સ્કૂલમાં એને કોઈ લીડરશીપ આપવામાં આવતી નહીં, જેમકે, પ્રોજેક્ટ હેડ કે પછી ડિસિપ્લિન હેડ…. ફ્રેન્ડ્સ પણ એને કોઈ નોટ્સ આપવામાં અચકાતા કે ‘તું કંઈ એક દિવસમાં આને પાછી નહીં આપે.’

હવે ટીનએજમાં માત્ર આ ઠેલણવૃત્તિ એકલી થોડી હોય? સાથોસાથ ઈગો પણ બરાબર ભરાયેલો હોય છે. એટલે રીમાને આ બધું કઠતું, પણ આદત સે મજબૂર… એ કોઈ એકશન લઈ શકતી નહીં. દિવસો પસાર થતાં જાય છે. સ્કૂલમાં હેડ ગર્લના ઈલેક્શન આવીને ઊભા રહે છે. રીમાને લાગે છે પોતે આ પદ માટે સંપૂર્ણપણે લાયક છે. એ જોરશોરથી એની તૈયારીઓમાં મચી પડે છે. જોકે અહીં પણ એની છાપ નડી જાય છે. શિક્ષકોની નિર્ણાયક પેનલ એ સોંપેલાં કામ પૂરા કરવામાં બહુ ઢીલી પડશે એમ વિચારી એને હેડગર્લની રેસમાંથી એને બાકાત કરી દેવામાં આવે દે છે. રીમાના માથે આ નિર્ણય ધણ માફક વાગે છે. એ બધાથી દૂર લાઈબ્રેરીમાં સૂનામૂન બેસી રહે છે. પોતાની જાતમાં સુધારો કેમ અને કેવી રીતે લઈ આવવો એ રીમાને સમજાય નથી રહ્યું. ત્યાં એની નજર સામે પડેલાં પુસ્તકોના ઢગલામાં પડેલી નાની એવી પુસ્તિકા પર પડે છે.

એનું મથાળું છે : ‘હાઉ ટુ ઓવરકમ પ્રોક્રાસ્ટિનેશન’. રીમાને તો ભાવતું તું ને વૈદ્યે કીધું. ઝટ્-ઝટ્ એ પુસ્તક ઈસ્યુ કરાવી એને બેગમાં સરકાવી દીધું. ઘેર પહોંચી પહેલું કામ એણે એ પુસ્તક વાંચવાનું કર્યું. પુસ્તકના પાને- પાને એને પોતાના પ્રોબ્લેમ્સ જડતાં ગયા,જેના ઉપાય પણ એમાં સરળ રીતે સમજાવેલા હતા. પુસ્તક વાંચવામાં તલ્લીન બનેલી રીમા છેક મધરાતે એને બંધ કરે છે. અંદરથી એ ખુશખુશાલ છે. એને પોતાના પ્રશ્નોનો ઉકેલ મળી ગયાનો આનંદ છે. સાથોસાથ જાતે સમસ્યાનો તોડ શોધ્યાનો સંતોષ પણ ઉછાળા મારી રહ્યો છે.

જોકે, રીમા એ પુસ્તકમાં લખાયેલા ઉપાયોને કઈ રીતે જીવનમાં અમલમાં મૂકશે એનો કોઈ પાક્કો અંદાજ તો એને ખુદને નહોતો, પણ સવાર પડતાં હવે શું કરવાનું છે એની ખબર હતી. કહે છે ને કે,‘જાગ્યા ત્યારથી સવાર’. એ ઉક્તિ મુજબ રીમાના તરુણ જીવનમાં જાણે મધરાતે સૂરજ ઊગવાની શરૂઆત થઈ
ગઈ હતી.