સેબી રાઇટ ઇસ્યૂના નિયમોમાં કરશે કરેકશન: ડિસ્ક્લોઝર્સ તર્કસંગત બનશે, મર્ચન્ટ બેન્કરનો એકડો નિકળી જશે!

કવર સ્ટોરી – નિલેશ વાઘેલા

આમ તો ‘રાઇટ’ અને ‘કરેકટ’નો શબ્દાર્થ એક જ જણાય છે, પરંતુ અહીં એ ભિન્ન અર્થમાં પ્રાયોજિત છે. રાઇટનો અર્થ અહીં ખરું કે સાચું નહીં પરંતુ હક્ક, અધિકારી તરીકે છે અને કરેકટનો અર્થ પણ સાચું કે ખરું નહીં, પરંતુ કરેકશન એટલે કે સુધારાના અર્થમાં છે. લેખના સબ-હેડિંગમાં જોકે આ બાબત સ્પષ્ટ થઇ જાય છે.

કેપિટલ માર્કેટ રેગ્યુલેટર ધી સિક્યુરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઇન્ડિયા (સેબી) હાલમાં
સુધારણાં ઝુંબેશ ચલાવી રહ્યું હોય એવું લાગે છે. બજાર નિયામક અનેક સુધારા લાવી રહી છે અથવા તોે તે માટે વિચારણાં કરી રહ્યું છે. આવા જ એક વિચાર અંતર્ગત રાઇટ ઇશ્યૂના નિયમો ‘કરેક્ટ’ કરવાની તજવીજમાં છે.

મૂળ મુદ્દા પર આવીએ તો, સેબીએ તાજેતરમાં ઓફર ડોક્યુમેન્ટમાં ડિસ્ક્લોઝરની જરૂરિયાતોને તર્કસંગત બનાવવા અને તેને ભંડોળ ઊભું કરવાનો પસંદગીનો માર્ગ બનાવવા માટે રાઇટ્સ ઇશ્યૂ પ્રોસેસિંગ સમય ઘટાડવાનો પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો છે.

વધુમાં, નિયમનકારે રાઇટ્સ ઇશ્યૂમાં પસંદગીના રોકાણકારોને ફાળવણી સક્ષમ કરવા, પ્રક્રિયામાં પર્યાપ્ત અંકુશ અને સંતુલન લાવવા, તેમ જ રાઇટ્સ ઇશ્યૂ માટે ઇસ્યૂઅર દ્વારા મર્ચન્ટ બેન્કરની નિમણૂક કરવાની જરૂરિયાતને નાબૂદ કરવાનું સૂચન કર્યું છે.

ક્ધસલ્ટેશન પેપરમાં નિયમનકારે ઇક્વિટી શેરના તમામ પ્રકારના રાઇટ્સ ઇશ્યૂમાંથી પ્રાપ્ત થતી આવકના ઉપયોગ પર નજર રાખવા માટે મોનિટરિંગ એજન્સીની નિમણૂક ફરજિયાત કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. હાલમાં, રાઇટ્સ ઇશ્યૂ દ્વારા રૂ. ૫૦ કરોડથી ઓછી કિંમતની સિક્યોરિટીઝ ઓફર કરનારા ઇસ્યૂઅરને મોનિટરિંગ એજન્સીની નિમણુક કરવાની આવશ્યકતા નથી રહેતી.

વધુમાં, સેબીએ ભલામણ કરી છે કે જો રાઇટ્સ ઇશ્યૂ કરતી વખતે ઇસ્યૂઅરના શેરમાં ટ્રેડિંગ સસ્પેન્ડ કરવામાં આવે તો આવા ઇસ્યૂઅરને રાઇટ્સ ઇશ્યૂ કરવાની મંજૂરી ના આપવી જોઇએ. જો કે, વર્તમાન નિયમો અધિકારોના મુદ્દાઓ બનાવવા માટે પાત્રતાની શરતો સૂચવતા નથી.

આ દરખાસ્તોનો ઉદ્દેશ્ય રાઇટ્સ ઇસ્યૂને ફંડ એકત્ર કરવાની પસંદગીની પદ્ધતિ બનાવવાનો છે, કારણ કે સેબીએ નોંધ્યું છે કે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૪માં રાઇટ્સ ઇશ્યૂ દ્વારા એકત્ર કરાયેલી રકમ આ સમયગાળા દરમિયાન ક્વીપ્સ અને પ્રેફ્રેન્શિયલ એલોટમેન્ટ જેવી અન્ય ઉપલબ્ધ પદ્ધતિ દ્વારા એકત્રિત કરવામાં આવેલી રકમ કરતાં ઓછી હતી.

ઉપરાંત, રાઇટ ઇશ્યૂની સંખ્યા પણ પ્રેફરન્શિયલ એલોટમેન્ટ કરતાં નોંધપાત્ર રીતે ઓછી હતી. સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (સેબી)એ ઉપરોક્ત દરખાસ્તો પર
૧૦ સપ્ટેમ્બર સુધી જાહેર ટિપ્પણીઓ મગાવી છે.

ક્ધસલ્ટેશન પેપરમાં, નિયમનકારે ઓફર લેટરની સામગ્રીને તર્કસંગત બનાવવાની દરખાસ્ત કરી છે, જે મુજબ લેટર ઓફ ઓફરમાં માત્ર રાઇટ્સ ઇશ્યૂ સંબંધિત માત્ર સંબંધિત માહિતી, જેમ કે ઇશ્યૂનો ઑબ્જેક્ટ, કિંમત, રેકોર્ડ તારીખ અને હકદારી ગુણોત્તર વગેરે જેવી બાબતોનો જ સમાવેશ કરવાનો રહેશે.

રાઇટ્સ ઇશ્યૂના કિસ્સામાં, રોકાણકારને રોકાણનો નિર્ણય લેવા માટે, ફક્ત વધારાની માહિતીની જરૂર છે જેમ કે ઇશ્યૂના ઑબ્જેક્ટ, કિંમત, હકદારી ગુણોત્તર, પ્રમોટરની ભાગીદારી, વગેરે. આમ, એવું અનુમાન કરી શકાય છે કે કોઇ પણ કંપનીમાં રાઇટ્સ ઇસ્યૂ મારફત રોકાણ કરવાનો માર્ગ સેક્ધડરી બજારમાંથી શેર ખરીદવા જેવો જ છે. તેથી, રાઈટ્સ ઈશ્યુના કિસ્સામાં, કેટલીક ઈશ્યુ સંબંધિત માહિતી સિવાય અન્ય માહિતીને એકત્ર કરવાની કોઈ આવશ્યકતા જણાતી નથી, જે પહેલાથી જ જાહેર ડોમેનમાં ઉપલબ્ધ છે, એમ સેબીએ જણાવ્યું હતું.

ઉપરાંત, સેબીએ રાઇટ્સ ઇશ્યૂની વર્તમાન સૂચક સમયરેખાને બોર્ડ મીટિંગની તારીખથી રાઇટ્સ ઇશ્યૂને મંજૂર કરવાની તારીખથી ટી પ્લસ ૨૦ કામકાજના દિવસો સુધી ઘટાડવાની દરખાસ્ત કરી છે. હાલમાં, બોર્ડની મંજૂરીની તારીખથી ટ્રેડિંગની તારીખ સુધી નોન-ફાસ્ટ ટ્રેક રાઇટ્સ ઇશ્યૂ માટે પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવામાં સરેરાશ ૩૧૭ દિવસ લાગે છે. જ્યારે ફાસ્ટટ્રેક રાઇટ ઇશ્યૂ માટે તે સરેરાશ ૧૨૬ દિવસ લે છે.

નિયમનકારે રાઇટ્સ ઇશ્યૂ માટે ઇસ્યૂઅર દ્વારા મર્ચન્ટ બેન્કરની નિમણૂક કરવાની જરૂરિયાતને નાબૂદ કરવાનું સૂચન કર્યું છે. વધુમાં, તેણે પ્રવૃતિઓ સોંપવાની દરખાસ્ત કરી છે, જે હાલમાં મર્ચન્ટ બેન્કર દ્વારા રજીસ્ટ્રાર ટુ ઈસ્યુ અથવા સ્ટોક એક્સચેન્જને સોંપવામાં આવે છે.

ઉપરાંત, સેબીએ એવી દરખાસ્ત કરી છે કે અરજીઓની માન્યતા અને ફાળવણીના આધારને અંતિમ સ્વરૂપ આપવાનું, જે હાલમાં રજિસ્ટ્રાર દ્વારા ઇશ્યૂ માટે હાથ ધરવામાં આવે છે, તે સ્ટોક એક્સચેન્જ અને ડિપોઝિટરીઝ દ્વારા પણ એકસાથે હાથ ધરવામાં આવી શકે છે.

નિયમનકારે પ્રમોટરો દ્વારા ત્યાગના સંદર્ભમાં નિયંત્રણો હળવા કરવાનું અને પ્રમોટર અથવા પ્રમોટર જૂથને કોઈપણ પસંદગીના રોકાણકારની તરફેણમાં તેમના રાઇટ્સ, અધિકારનો ત્યાગ કરવાની મંજૂરી આપવાનું પણ સૂચન કર્યું છે.

આ જાહેરાત દ્વારા કરવામાં આવનાર આવા ત્યાગની વિગતોના અપફ્રન્ટ જાહેરાતને આધીન છે. વધુમાં, તે સ્ટોક એક્સચેન્જને તેમની વેબસાઇટ પર પ્રસાર માટે પણ જાહેર કરવું જોઈએ. ડિસ્ક્લોઝરની વિગતોમાં ત્યાગ કરનારનું નામ, સિલેક્ટિવ ઇન્વેસ્ટર, હક્ક ત્યાગનાર (રિનાઉન્સર)નું નામ, પ્રમોટર અથવા પ્રમોટર ગ્રૂપ સહિત અન્યનો સમાવેશ થવો જોઈએ.

સેબીએ સૂચવ્યું છે કે ઇસ્યૂઅરને સૂચિત સરળ લેટર ઑફ ઑફરમાં અમુક માહિતી જાહેર કરવાનું ફરજિયાત કરી શકાય છે. આમાં લિસ્ટિંગ એગ્રીમેન્ટ અથવા એલઓડીઆર નિયમોના નોન કમ્પલાયન્સની ઓછામાં ઓછા ત્રણ વર્ષની વિગતો, જારીકર્તા દ્વારા નિવારવામાં આવેલી ફરિયાદોની ટકાવારી અને જો નિવારણ ૯૫ ટકાથી ઓછું હોય તો તેના કારણો અને તે ઉપરાંત જારીકર્તાએ કોઈપણ શો-કોઝ નોટિસ મળી હોય તો તેની વિગતો જાહેર કરવી જરૂરી છે.