કૅન્સર દર વર્ષે લગભગ 1 કરોડલોકોને ગળી જાય છે…!!

આહારથી આરોગ્ય સુધી – દિવ્યજ્યોતિ નંદન

બેલ્જિયમ, પોર્ટુગલ, ચેક રિપબ્લિક, ટ્યુનિશિયા, ગિની, હૈતી. યુરોપથી આફ્રિકા સુધીના આ દેશોનો ઉલ્લેખ અહીં બતાવવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે કે આ દેશોની લગભગ કુલ વસ્તીની આસપાસના લોકો દર વર્ષે કૅન્સરનો શિકાર બને છે. તેમ છતાં, ક્યાંય કોઈ હંગામો નથી, અને ન તો કૅન્સર સામે એવો ડર જોવા મળે છે જેવો તાજેતરનાં વર્ષોમાં કોરોના જેવી મહામારી દરમિયાન જોવા મળ્યો હતો. હા, બેલ્જિયમની વસ્તી 1 કરોડ 7 લાખથી થોડી વધારે છે. પોર્ટુગલની વસ્તી 1 કરોડ 6 લાખથી થોડી વધુ છે અને હૈતીની વસ્તી 1 કરોડ 22 હજારથી થોડી વધુ છે. જ્યારે વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબલ્યુએચઓ) અનુસાર, કૅન્સરને કારણે દર વર્ષે 96 લાખથી વધુ લોકો મૃત્યુ પામે છે. મુખ્ય વાત એ છે કે કૅન્સર દર વર્ષે એક હૈતી, એક પોર્ટુગલ અને લગભગ એક બેલ્જિયનને મારી નાખે છે.

વિશ્વના આ સૌથી જૂના અને સૌથી ખતરનાક રોગની ભયાનકતા એવી છે કે ડબલ્યુએચઓના ડેટા અનુસાર, વિશ્વમાં લગભગ 1.75 અબજ લોકો કૅન્સરથી પીડિત છે. વર્ષ 2018માં, એકલા ભારતમાં 1.81 કરોડ લોકો કેન્સરથી પીડિત હતા, જેમાંથી 94 લાખ પુષો અને 86 લાખ મહિલાઓ હતા. ભારતમાં 2018માં 87,000 મહિલાઓ સ્તન કૅન્સરથી મૃત્યુ પામી હતી અને ભારત સહિત સાત દેશોમાં દર વર્ષે 13 લાખથી વધુ લોકો તમાકુથી થતા કૅન્સરને કારણે મૃત્યુ પામે છે. ભારતમાં, ગર્ભાશયના કૅન્સરને કારણે દરરોજ 164 અને અંડાશયના કૅન્સરને કારણે દરરોજ 99 લોકોની મૃત્યુ થાય છે. 2017માં જર્નલ ઓફ ગ્લોબલ ઓન્કોલોજીમાં પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલ મુજબ ભારતમાં કૅન્સરના દર્દીઓનો મૃત્યુદર વિકસિત દેશો કરતા બમણો છે. 2018માં વિશ્વભરમાં કૅન્સરથી મૃત્યુ પામેલા 96 લાખ લોકોમાંથી 70 ટકા મૃત્યુ ગરીબ દેશો અને ભારત જેવા મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં થયા છે. વર્ષ 2018માં, વિશ્વમાં કેન્સરથી થતા કુલ મૃત્યુના 8 ટકા ભારતમાં થયા છે. જો કે વિકસિત દેશોમાં હવે કૅન્સરના 50 ટકા દર્દીઓ સાજા થાય છે, પરંતુ ભારતમાં 10 માંથી 7 કૅન્સરના દર્દીઓ હજુ પણ મૃત્યુ પામે છે. કદાચ આનું એક કારણ એ પણ છે કે ભારતમાં દર 2,000 કૅન્સરના દર્દીઓ માટે એક જ ડોક્ટર છે. જ્યારે અમેરિકામાં દર 100 દર્દીઓએ એક ડૉક્ટર છે, જેનો અર્થ છે કે ત્યાં ડાક્ટરોની ઉપલબ્ધતાના સંદર્ભમાં સ્થિતિ ભારત કરતાં 20 ગણી સારી છે.

આના પરથી એવું અનુમાન લગાવી શકાય છે કે ઈ.સ. 3,000 વર્ષ પહેલાં મનુષ્યો જાણતા હોવા છતાં, આજ સુધી કોઈપણ પ્રકારની મેડિકલ થેરપીમાં કૅન્સર સામે રક્ષણ માટે 100% ફૂલપ્રૂફ ઉપાય નથી. ગ્રીક ચિકિત્સક હિપ્પોક્રેટ્સે (460-370 બીસી) કૅન્સરના રોગને સૌપ્રથમ ઓળખાવ્યું હતું, તેમને તબીબી વિજ્ઞાનના પિતા કહેવામાં આવે છે. હિપ્પોક્રેટ્સે કાર્સિનો અને કાર્સિનોમા શબ્દોનો ઉપયોગ કરીને બિન-અલ્સર બનાવતા અને અલ્સર બનાવતા ટ્યુમરનું વર્ણન કર્યું, જેનો ગ્રીકમાં અર્થ થાય

કરચલો. પાછળથી એક રોમન ચિકિત્સક સેલ્સસ (28-50 બીસી) એ, ગ્રીક શબ્દને કૅન્સર શબ્દ સાથે સરખાવ્યો, જે કરચલા માટેનો લેટિન શબ્દ છે. જો કે, કૅન્સરની જાણકારી મનુષ્યોને પ્રાચીન ઇજિપ્તની માનવ મમીના અવશેષોમાંથી પણ થઈ હતી. ઘણા અશ્મિ હાડકાઓમાં ગાંઠો મળી આવી છે અને તે મમી સંબંધિત પ્રાચીન હસ્તપ્રતોમાં પણ તેનું વર્ણન છે. એવું પણ જાણવા મળ્યું હતું કે માથા અને ગરદનના કૅન્સરમાં જોવા મળતી હાડકાની ખોપરીનો નાશ થયો હતો.
લગભગ 3,000 વર્ષ પહેલાં `એડવિન સ્મિથ પેપિરસ’માં કેન્સરનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેને ટ્રોમા સર્જરી પરની પ્રાચીન ઇજિપ્તીયન પાઠ્યપુસ્તકના વિભાગમાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. કૅન્સર પરના આ સૌથી જૂના સાહિત્યમાં સ્તનના ટ્યુમર કે અલ્સરના આઠ કિસ્સાઓનું વર્ણન છે. તે દિવસોમાં, ઇજિપ્તમાં તેનું નિદાન જ્યાં કૅન્સરની ગાંઠો મળી આવી હતી ત્યાં ફાયર ડ્રિલ નામના સાધનને ફાયરિગ દ્વારા કરવામાં આવતું હતું. કૅન્સર, વિશ્વની સૌથી જૂની બીમારીઓમાંની એક, તેની ભયાનકતા આજે પણ આપણને અસહાય છોડી દે છે. આજે પણ, કોઈ પણ કૅન્સર દર્દી 100% બચી જશે તેની ગેરંટી સાથે કહી શકાય નહીં. હા, જો કૅન્સર પ્રારંભિક તબક્કામાં જ પકડાઈ જાય તો અમુક અંશે બચવાની આશા
હોય છે.

કૅન્સરને તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં પકડવા માટે, વ્યક્તિએ હંમેશાં શરીરનાં કેટલાંક લક્ષણો પર ધ્યાન રાખવું જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિ આરામ કર્યા પછી પણ સતત થાક અનુભવે છે અને તે થાક દૂર થતો જણાતો નથી, તો તમને આશ્ચર્ય થવું જોઈએ કે શું તે કૅન્સર છે? જો શરીરના કોઈપણ ભાગમાં ગાંઠ લાગે તો તરત જ તેની તપાસ કરાવવી જોઈએ, ત્વચામાં ગાંઠ કૅન્સરની નિશાની હોઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિનું વજન અચાનક વધી જાય અથવા અચાનક ઘણું વજન ઘટી જાય, ત્વચા પર ઘણા બધા તલ દેખાવા લાગે અથવા પહેલાના તલનો રંગ બદલાવા લાગે અથવા તલમાંથી લોહી નીકળવા લાગે તો આ લક્ષણો કૅન્સરની નિશાની હોઈ શકે છે.

જો કોઈ વ્યક્તિને મોઢામાં ચાંદા પડે અને તે ઘણા દિવસો પછી પણ સાજા ન થાય, તો વ્યક્તિએ શંકા કરવી જોઈએ કે તે કૅન્સરથી સંબંધિત તો નથી ને? શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, સતત હળવો તાવ, ભૂખ ન લાગવી, ઉધરસ દરમિયાન મોઢામાંથી લોહી આવવું, હાડકામાં તીવ્ર દુખાવો, આ બધાં એવાં લક્ષણો છે જે સામાન્ય રીતે કૅન્સર તરફ નિર્દેશ કરે છે. વેલ, કોઈપણ કૅન્સર કોઈપણ ઉંમરે થઈ શકે છે. પરંતુ 50 વર્ષની ઉંમર પછી કૅન્સર થવાનું જોખમ અનેકગણું વધી જાય છે.

વિશ્વને આ સૌથી ભયંકર રોગ વિશે જાગૃત કરવા, 4 ફેબ્રુઆરી 2000 થી સમગ્ર વિશ્વમાં કૅન્સર દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. પ્રથમ વખત એટલે કે 4 ફેબ્રુઆરી 2000 ના, ન્યુ મિલેનિયમ માટે પેરિસમાં કૅન્સર સામે વિશ્વ સમિટ યોજાઈ, તે જ સમિટ પછી, વિશ્વએ વિશ્વ કૅન્સર દિવસની ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું.

યુનિયન ફોર ઈન્ટરનેશનલ કૅન્સર કંટ્રોલ દ્વારા વિશ્વ કૅન્સર ઘોષણાના ધ્યેયોને સમર્થન આપવાનું નેતૃત્વ કરવામાં આવે છે. જો કે છેલ્લા બે દાયકામાં કૅન્સર પ્રત્યે મેડિકલ સાયન્સ વધુ મજબૂત બન્યું છે અને તેને વધુ ને વધુ સાજા બનાવવાના પ્રયાસો હાથ ધરાયા છે. પરંતુ એ વાત પણ સાચી છે કે આજે પણ કૅન્સર એ દુનિયાનો સૌથી ભયંકર રોગ છે, જેની સામે માનવી લગભગ લાચાર છે. ઉ