દિવાળીમાં માળિયા સાફ કરવાની મોટી મોકાણ

ઊડતી વાત -ભરત વૈષ્ણવ

“કહું છું સાંભળો છો?? રસોડામાંથી રાધારાણીએ પૃચ્છાનો પરમાણુ બોમ્બ ફેંકયો. સૃષ્ટિની શરૂઆતથી આ સવાલ પુછાતો રહ્યો છે. સદીઓ પહેલાં ઇવે આદમને આ સવાલ પૂછેલો!! પરણેલા, પ્રેમમાં પડેલા, લીવ ઇન રિલેશનમાં રહેતા દરેકે આ સવાલનો સામનો કરવો પડે છે!! (માત્ર આ મામલે સાહેબ સુખી છે.સાહેબને સવાલનો સામનો કરવો પડતો નથી!! સાહેબ વરસોથી પરિત્યક્ત પરિવ્રાજક છે!! ) મેં કાંઇ જવાબ ન આપ્યો.આ સવાલનો જવાબ “હું બહેરો છું ! એમ કહીએ તો અભિનવ રામાયણ- મહાભારત રચાઇ જાય!!

“કહું છું સાંભળો છો કે નહીં?? મોઢામાં મશરૂમ ભર્યાછે??! રાધારાણીએ રસોડામાંથી મારો ઊધડો લીધો!! (મોઢામાં મગ ભરવાની કહેવત સાંભળી હતી. મોઢામાં એ પણ એંશી હજાર રૂપિયે કિલોવાળા ઇમ્પોર્ટેડ મશરૂમની બાત કુછ હજમ નહીં હુઇ!)

“સાંભળવા સિવાય છૂટકો છે? બંધારણે ગોરધનને બોલવાનો મૂળભૂત અધિકાર આપ્યો છે, પરંતુ, રાધારાણી તમારે તો મૂક, બધિર, લૂલો,ગુંગો અને અંધ એવો પતિ પંચ પરમેશ્ર્વર જોઇએ છે. કૂતરાંની જેમ મારા ગળામાં ગલપટો નાખવાનો તમે બાકી રાખ્યો છે!! મેં સખત નારાજગી દર્શાવી.

“તમે કેમ આકળા થાવ છો. ભારે આળા ભૈસાબ!!મેં નાસ્તામાં તમને ભાવતા પાત્રા બનાવ્યા છે અને કડક મીઠી ચા પણ લાવું છું!! પાત્રા ( હું ગોબર પાત્રાને ધિક્કારું છું,એ વાત અલગ છે!!) મારી પ્રિય વાનગી છે!! પાત્રાની વાત કરીને રાધારાણીએ મારા ક્રોધને બરફની જેમ પિગળાવી દીધો!!

“રાધારાણી શું હુકમ છે?? મેં સરન્ડર કર્યું.

“આવતા શનિવારે બખડજંતર ચેનલમાં રજા પાડી દેજો!! રાધારાણીએ હુકમ કર્યો!! સાલ્લું,નોકરી હું કરૂં અને રજા મુકવા રાધારાણી આદેશ આપે. ઘરઘર કી યહી હી સહી કહાની હૈ !એમ વિચારી મન મનાવ્યું. (લગ્ન કરી પતિ થઇ પતી ગયેલ પુરૂષ બીજું કરી પણ શું શકે??)

“કેમ ક્યાંય બહારગામ જવાનું છે?? સાડીના સેલમાં જવાનું છે?? મારે પગે મેંદી મુકાવવાની છે?? તમારી મહિલા કિટી પાર્ટીમાં મારે ડીશો સર્વ કરવાની છે?? ઇઝરાયલે હમાસ પર મિસાઇલો છોડી તેમ મેં પ્રશ્રોના તીર છોડ્યા!!!

“કોઇએ ક્યાંય જવાનું નથી. દિવાળી ઢૂંકડી છે. રસોડાની ટાઇલ્સ, બારી બારણા , વાસણકૂસણ , ડબલાડુબલીની સફાઇ મેં કરી. હજુ મઠિયા, ચોળાફળી , સેવગાંઠિયા , ચવાણું બનાવવાના છે. મારાથી બધું થાય છે, માળિયે ચડી માળિયું સાફ થતું નથી. મને ધૂળની એલર્જી (રાધારાણી તમને તો મારી પણ એલર્જી છે!) છે. મૂઓ, પીટ્યોે. નખ્ખોદિયો.વિક્રમ રામલો ,માળિયા સાફ કરવાના ચાર હજાર માગે છે. વિક્રમને ચાર હજાર શું કામ આપું?? તમે છો પછી હું વિક્રમની ગરજ ખાઉં?? એ વાતમાં માલ નથી!! વિક્રમને ચાર હજાર રૂપિયા સળગાવું તેના કરતા તમને હજારનું શર્ટ આપાવી દઉં તો પણ ત્રણ હજાર બચે. મારે મન તો તમે ને વિક્રમ બંને સરખા!!હું કાંઇ પૈસા લઇ ઉપર જવાની નથી. પણ વિક્રમની ગરજ હું ખાવાની નથી. મેં બરાબર કર્યું કે નહીં?? રાધારાણીએ મારો ઘડોલાડવો કર્યા પછી મારું સમર્થન માગ્યું. સાહેબે પઠાણકોટ સર્જિકલ સ્ટ્રાઇક કર્યા પછી ચૂંટણીમાં પઠાણકોટ નામે મત માગવા જેવું ઇમોશનલ બ્લેકમેઇલિંગ કરવાની યુક્તિપ્રયુક્તિ રાધારાણીએ કરી!!આદર્શ ગોરધન પુરવાર થવાની લ્હાયમાં મારે પણ નાઝિર દેખૈયાની શેર જેવી દશા સમજોને!!ગગનવાસી ધરા પર બે ઘડી શ્વાસો ભરી તો જો.જીવનદાતા, જીવનકેરો અનુભવ તું કરી તો જો.આમાં મારે ભોંય પરથી માળિયા પર જવાનું એટલે કે ઉર્ધ્વગામી થવાનું હતું!! આપણી પત્નીઓ (ભાઇ, કૂતરાંની જેમ કાન ઊંચા કેમ કરો છો?પત્ની એટલે પોત પોતાની પત્ની સમજવાનું ! સમજ્યા.) માળિયાની સફાઇ ન કરવી પડે એટલે તેને ધૂળની એલર્જી છે. લો કર લો બાત! પત્ની દિવાળીના કામમાંથી છટકવાનું અમોઘ શસ્ત્ર ઉગામે એટલે હસબન્ડ ધૂળજી બની જાય છે!!

દિવાળી, હોળી -ધુળેટી, સાતમ આઠમ આપણા તહેવારો છે સૌરાષ્ટ્રમાં તેને પરબ કહેવાય છે.નાતાલ, ઇદ,મહોરમ વગેરે તહેવારોમાં ઘર, માળિયાની સાફસફાઇ કરવાની રહેતી નથી. દિવાળીમાં સાફસૂફીની સંકલ્પના ક્યાંથી આવી એ અલગ સંશોધનનો વિષય છે( કોઇ પણ યુનિવર્સિટી પીએચડી માટે સંશોધન કરાવો પ્લીલીઇઇઝ . ગોરધનોની હાલત પતલી થઇ જાય છે!!)

કાતરિયું-માળિયાનું કઝિન કહેવાય!! કવિ રમેશ પારેખે એક ગીતમાં “હું અને ચંદુ છાનામાના કાતરિયામાં પેઠા, લેસન પડતું મુકી ફિલ્મ ફિલ્મ રમવા બેઠા !! ચંદુને રમવા માટે ડ્રોઇંગરૂમ કે બેડરૂમ, વરંડો, રસોડું, પોર્ચ, કંપાઉન્ડમાં રમવા જગ્યા ન મળી કે માળિયા- કાતરિયામાં રમવા ગયા?? માળિયું કંઇ હાઇજેનિક જગ્યા કહેવાય??? દિવાળીને એકાદ મહિનાની વાર હોય. રજાની સુસ્તી સભર સવાર હોય. તમે રજામાં મજાનું સોજ્જું પ્લાનિંગ મનોમન વિચાર્યું હોય. તમે રવિવારના ન્યૂઝપેપર, સપ્લિમેન્ટસ વાંચતા રસોડા તરફ અપલક નજરે તાકતા હો,શરીરનું રોમે રોમ અને અણુએ અણુ સહરાના રણની ભવ્યતાની જેમ ગરમગરમ ફળફળતી ચાને ઝંખતું હોય!! ત્યાં રસોડામાંથી સ્યુગર ફ્રી અને રૂપાની ઘંટડી જેવો મીઠો ટહુકો કાને અથડાય!!

હની આપણે બેડરૂમનું માળિયું સાફ કરી નાખીએ. આ વિધાનમાં વિનંતી ઓછી અને આદેશની માત્રા સવિશેષ હોય છે.! જૂના જમાનામાં રાજપૂતો આ પાર કે પેલે પારનું આખરી યુદ્ધ કરે તેને કેસરિયા કહેવામાં આવે છે. પતિ પણ લુંગી અડધી કાઠીએ ચડાવી માળિયે ચડવા તૈયાર થઇ જાય છે. કોઇ જનાવરને કતલખાને કત્લ માટે લઇ જવામાં આવે અને તેના ચહેરા પર લાચારી , કરૂણા અને બેબસીના ભાવો મુખરિત થાય તેમ તેના ચહેરા પર નૈરાશ્ય છલકાતું હોય!!! આપણે પાંચ સિદ્ધાંતો પૈકીના અપરિગ્રહને ખાસ મહત્ત્વ આપીએ છીએ. કોઇનો સંગ્રહ ન કરવો . અપરિગ્રહનું હાર્દ આત્મસાત કરી તેનું અક્ષરશ: પાલન-અનુપાલન કરવાની એષણા રાખતા હોઇએ તો નવું મકાન બનાવીએ તો માળિયાનો છેદ ઉડાડવાની તાતી જરૂરત છે!! વાસ્તુશાસ્ત્ર પ્રમાણે પણ બિનોપયોગી સામાનને લીધે ઘરમાં નેગેટિવ એનર્જી ઊભી થાય છે. એટલે નિર્મલ બાબાવાળી કૃપા અટકી જાય છે!!!

મકાન બનાનેવાલે કાહે કો માળિયા બનાયા એવું ગીત હોઠે ચડી ગયું. “પહેલું દુ:ખ તે માળિયું બનાવ્યું એવો રૂઢિપ્રયોગ સ્ફૂર્યો!! ગિરધરલાલને કહો ચડે માળિયે, હવે તો માળિયા સફાઇ એ જ કલ્યાણ!! એમ મનને અભિપ્રેરિત કર્યું!! ચડ જા બેટા માળિયે લે રાધારાણી કા નામ એવું ગણગણી અમે સ્વયં માળિયે ચડવાનો મહાયત્ન આદર્યો. ભગવદ્ગીતાની ભેટ આપનાર ભગવાન રુક્મિણીના આદેશથી માળિયા સફાઇ કરવા માળિયે ચડ્યા હોત તો નિશ્ર્ચિતપણે આપણને માળિયા મહાભારત નામનો ગ્રંથ સાંપડ્યો હોત!!

કોઇ દોસ્ત બાટલી લાવે, કોઇ ચખણા લાવે, કોઇ ખાલી ગ્લાસ લાવે . રાજુ રદી જેવા બેત્રણ ભાઇબંધ લઇને કાનામાતર વિનાની મહેફિલ માણવા આવી ચડે. જહાં ચાર યાર મિલ જાયે વહાં કાંત હો ગુલઝાર કરે!! માળિયા સફાઈમાં એક જણ ઝાડું લાવે,બીજો સાવરણો લાવે અને ત્રીજો મસોતા લાવે . બધા મિત્રો મળીને સમૂહ માળિયા સફાઇ કેમ કરતા નહીં હોય?? તેવો અમને સવાલ થાય છે!!
માળિયા સફાઇ પ્રબંધન ક્ષેત્રે સાવ અજ્ઞાન પ્રવર્તે છે. કોઇ તાલીમની વ્યવસ્થા જ નથી. તમને તમારી કંપની માર્કેટિંગ કે પરચેઇઝિંગની તાલીમ આપે છે. એ ડોબાઓ શેલ્ફ ક્લિનિંગ (અત્રે સ્વસફાઇ એવું હરગીજ માનવું કે સમજવું નહીં! શેલ્ફ એ માળિયાનો ગુજરાતી શબ્દ છે!!) ની થિયેરીકલ કે પ્રેકટિકલ તાલીમ આપે તો એમના પૂજ્ય પિતાજીનું શું છોલાઇ જાય?? કેટલા ગોરધનોના ખાનગી અને જાહેર આશીર્વાદ મળે? કોમન યુનિવર્સિટી એકટ કે નવી શિક્ષણનીતિ કરતાં જરૂરી છે માળિયા સફાઇ અભિલાષી ગોરધનોને માળિયા સફાઈની વૈજ્ઞાનિક અને અદ્યતન પદ્ધતિ અંગે પ્રશિક્ષિત કરવા ડિગ્રી, ડિપ્લેમા કે ક્રેશ કોર્સ શરૂ કરે. હાઉ ટુ હી મિલિયોનર કે બિલિયોનર થવું ડાબા હાથનો ખેલ છે! ડેલ કાર્નેગીને હાઇ ટુ ક્લિન માળિયા પુસ્તક લખવા અમારો પડકાર છે!!
આપણે કિંમતી ઘરેણા એક બાય બે ના લોકરમાં રાખીએ છીએ, પરંતુ નકામો કચરો ભરવા માળિયું રાખીએ છીએ. હકીકતે ઘરેણાગાંઠા, સોનું, ચાંદી, દસ્તાવેજ, રૂપિયા રાખવા માળિયું હોય અને નકામી વસ્તુ રાખવા એક હાય બે સાઇઝનું માળિયું હોય તે ઇચ્છનીય, સ્પૃહણીય અને આવકાર્ય બાબત છે!!

તમે સ્ટુલ પર ખુરશી એના પર નાનું સ્ટુલ મુકીને તમે માળિયે ચડો. જન્માષ્ટમી પર મટકી ફોડવા એક પર એક છાકરા ચડીને માનવ પિરામિડ બનાવે. એક છોકરાને ખંજવાળ આવે અને એ ખંજવાળે એટલે બધા કડડભૂસ પડે તેમ સ્ટુલ ડગમગ થાય એટલે તમે ધરાશાયી થાવ!! બામ, વિક્સ કે રેલી સ્પ્રે લગાડીને કવિ નર્મદની જેમ’ ‘ડગલું ભર્યું તે ન હટું તે ન હટુ‘ં તે ન્યાયે પુન: માળિયા તરફ આક્રમણ કરો છો. તેમ કરતાં જાળ કરોળિયો ભોંય પર પડી ગભરાય વણતૂટેલા તાંતણે ઉપર ચડે છે કેમ માળિયાભિનિષ્ક્રમણ કરે છે. નીચેથી પત્ની સૂચનાનો ધોધ વરસાવતી હોય!! પાર્ટી માળિયાના દરવાજા સભ્ય માણસની જેમ નોક કરે છે. ગોરધનના માળિયાગમનની આગોતરી જાણ માળિયા નિવાસી જીવજંતુઓને થઇ જતી હશે કે શું?ચડ જા બેટા માળિયે લે સાવરણી સે કામ!!
ગઝલકાર મનોજ ખંડેરીયાની ગઝલ તાદૃર્શ થાય છે.

“તમારા અહીં પગલા થવાના, માળિયાને ખબર થઇ ગઇ છે.ઉઠાવી છે ગર્દન ગરોળી-વંદાએ, ઉંદરોની નજર ઊંચી થઇ ગઇ છે!! સૈફ પાલનપુરીનો એક જાણીતો શેર છે. “જીવનની સમી સાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી’તી,બહુ ઓછાં પાનાં જોઈ શક્યો બહુ અંગત અંગત નામ હતાં. આવું જ
માળિયામાં પડેલ સરંજામ વિશે કહી શકાય. માળિયામાં કામની જણસ કરતાં નકામી ચીજોનો ખડકલો કે ડુંગર હોય. આપણે નકામી ચીજો માળિયામાં ડમ્પ કરીએ છીએ.આપણે સંઘર્યો ખીલો સોનાનો થાય એવું માનીએ છીએ. એટલે રોટલી વણવાની પાયા તૂટેલ પાટલી,બાબાગાડી, બાર્બી ડોલ , ખાટલાનું વાણ-કાથી- પાટી, પાણી ભરવાના નળા, પવાલી, નળ, પાઇપ, પંખાના પાંખિયા,કેલેન્ડરના ભગવાનના ફોટા,જૂની અને નોનયુઝ પાણીનું માટલું, કાચના ઝુમ્મર,થાળી વાટકા મિકસચર , મિકસચરના જાર, થર્મોકોલ અને ન જાણે કેટલો બધો કચરો ગળે વગાડીને ફરીએ છીએ. સંઘરેલા ખીલા સોનાના થતા નથી, પણ કટાઇને ટાઇલ્સમાં ડાઘા પાડે છે!!માળિયું સાફ કરવામાં નકામી વસ્તુ ભંગારમાં આપવા માટે સેગ્રિગેટ કર્યા સિવાય લૂંછીને માળિયું રદીની રિદ્ધિસિદ્ધિથી અખંડ રહે છે.!!૧૯૬૫માં ખરીદેલ એટલાસ સાઇકલની ચેઇન અને હેંડલ ક્યાં ઔડી કારમાં લગાડવા કામમાં આવવાના છે?? લગ્ન પછી જો બીવી સે કરે પ્યાર વો પ્રેસ્ટિજ કૂકરસે કયોં કરે ઇન્કાર એવી ટેગલાઇન પછી જખ મારીને ત્રણ લિટરનું કૂકર એ પણ હપ્તેથી ખરીદ કર્યું હોય તેનું ગાસ્કેટ વગરનું વળી ગયેલ લીડ એટલે ઢાંકણ!! શ્રીમતીએ રૂપાળા થવા ખરીદેલ પોન્ડસ ટેલ્કમ પાવડરના ચોરસ ડબ્બા . જયાં પત્ની ડબ્બા જેવી થઇ ગઇ હોય અને પણ હવે ભોજયેષુ માતા જ રહી હોય. યુદ્ધેષુ કાલિકા સ્વરૂપ !! આ સ્વરૂપ લગ્ન પછી પૂર્ણપણે વિકસિત થયું હોય! શયનેષુ રંભાને બદલે શયનેષુ ભંભા હોય! આંખો પલંગ રોકી લે!!ઓમ ધબ્બાય નમ: માળિયાની સફાઇ મંત્રોચ્ચાર કે વિધિવિધાન જેવો વ્યર્થ ક્રિયાકાંડ બની રહે છે!

અશોક રાજાએ કલિંગનું ભીષણતમ યુદ્ધ કરેલ. યુદ્ધ વિભીષિકાથી અત્યંત વ્યથિત થયેલ. તેનું હૃદય શારડીની જેમ વલોવાઇ ગયેલ. સમ્રાટ અશોકે યુદ્ધ ન કરવાની અશોક પ્રતિજ્ઞા લીધેલ. માળિયામાં પડેલ ક્ષણભંગુર સામાનનું અમરત્વ જોઇને હવે કોઇ વસ્તુ માળિયે ચડાવવી નહીં અને નકામી વસ્તુનો નિકાલ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લઇએ છીએ. જે શેઠની શિખામણ માળિયા સુધી પુરવાર થાય છે!! માળિયા સોંદર્યાજ્ઞીની ચોળી જેમ યુવાનીના ભારથી તંગ અને તસતસતી થાય છે તેમ માળિયા નકામી વસ્તુથી ફાટફાટ થાય છે!! દિવાળીમાં માળિયાની જેમ મન માળિયાની ગંદકી દૂર કરવા સૌ કોઇ રસ લેતાં હોય તો કેટલું સારું રહે. ખરું કે નહીં??? દડો તમારી કોર્ટમાં છે, ઠાકુર !!!!