આયુષ્યના 70-80ના દાયકામાં આર્થિક ગોઠવણ કેવી હોવી જોઈએ…
ગૌરવ મશરૂવાળા
અમારા ક્લાયન્ટની નાણાકીય સ્થિતિ વિશે અમે દર ત્રણ મહિને સમીક્ષા કરાવીએ છીએ. ક્લાયન્ટમાં પ્રિયેશભાઈ અને એમનાં પત્ની હર્ષાબહેન પણ છે. એ બન્ને 75 વર્ષ કરતાં વધુ ઉંમરનાં છે. દર વખતે હર્ષાબહેન હસતાંહસતાં એક ટિપ્પણી કરે: ‘આ બધું આટલું જટિલ રાખતા નહીં. હું એકલી આ અઘરી આર્થિક બાબતોને સમજી શકીશ નહીં.’ એ ભલે હળવા સ્વરમાં કહેતાં હોય, પણ એમનો મુદ્દો અગત્યનો છે. હર્ષાબહેનની વાત પરથી થોડાં વર્ષો પહેલાંનો શ્રીમતી ચઢ્ઢાનો કિસ્સો યાદ આવ્યો. એ આર્થિક સલાહ લેવા મારી પાસે આવ્યાં હતાં. એમના પતિએ જાતે જ ઈક્વિટીમાં રોકાણ કર્યું હતું. આ ઉપરાંત એમનું રોકાણ કૉર્પોરેટ બોન્ડમાં, બૅન્કની ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટમાં તથા મ્યુચ્યુઅલ ફંડની સ્કીમમાં પણ હતું. થોડા મહિના પહેલાં ચઢ્ઢાજી હાર્ટઍટેકથી ગુજરી ગયા હતા, પણ પત્નીને એમની સંપત્તિ વિશે કોઈ માહિતી ન હતી. નિ:સંતાન હોવાથી ભત્રીજા સાથે મારી પાસે આવ્યાં હતાં. મેં એમને બૅન્ક ઍકાઉન્ટ અપડેટ કરાવવાનું કહ્યું પછી તેના પરથી રોકાણની વિગતો મળી. રોકાણનું સમગ્ર ચિત્ર સમજતાં એમને તથા એમના ભત્રીજાને આશરે છ મહિના લાગ્યા. ત્યાર પછી એમણે પણ પેલાં હર્ષાબહેનની જેમ જ કહ્યું કે એમને સમજ પડે એ રીતે રોકાણની વ્યવસ્થા કરી આપવી. ત્યાર પછીના ચાર મહિના સુધી મેં એમને માર્ગદર્શન આપ્યું અને નાણાકીય આયોજન વ્યવસ્થિત રીતે કરી આપ્યું. એમનું મોટા ભાગનું
રોકાણ બૅન્કની ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટમાં તથા કેટલીક સરકારી સ્કીમમાં કરાવ્યું. ત્યાર બાદ શ્રીમતી ચઢ્ઢાનું વસિયતનામું પણ તૈયાર કરવામાં આવ્યું. હું વરિષ્ઠ નાગરિકો માટે નાણાકીય આયોજનની કાર્યશાળાઓ લઉં છું ત્યારે પહેલાં હું પતિઓને ઓરડાની બહાર મોકલીને પત્નીઓને એમના ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટ, આરોગ્ય વીમાના એજન્ટ, જીવન વીમાના એજન્ટ, મ્યુચ્યુઅલ ફંડના ડિસ્ટ્રિબ્યુટર તથા સ્ટોક બ્રોકરનાં નામ અને કૉન્ટેક્ટ નંબર લખવાનું કહું છું. તમે સમજી જ ગયા હશો : મોટા ભાગે એ પાનું કોરું જ રહે છે.
હવે સુધાબહેનનો કિસ્સો જોઈએ. એમને હંમેશાં પતિ યોગેશભાઈ સામે ફરિયાદ હોય છે: ‘હું તમારા ભાઈને વર્ષોથી વિનંતી કરું છું કે એ મને નાણાકીય વિષયની માહિતી આપે, પરંતુ એમની આંખ જ ક્યાં ઊઘડે છે!’ આનાથી વિપરીત મહેન્દ્રભાઈ નામના સજ્જનની ફરિયાદ છે કે વર્ષોથી કહેતા હોવા છતાં એમનાં પત્ની રોહિણીબહેન આર્થિક બાબતોમાં જરાય રસ લેતાં નથી અને કોઈ ને કોઈ બહાનું કાઢીને વાત ટાળે છે. પતિ સમજાવતા ન હોય કે પછી પત્નીને સમય ન હોય, આખરે નુકસાન તો પરિવારનું જ થાય છે. મહેનતની કમાણી એળે જાય નહીં તેની તકેદારી કોઈ પણ હિસાબે લેવી જરૂરી છે. પતિ-પત્નીમાંથી કોઈ એક ગુજરી જવાની સ્થિતિ વિશે એક વાત ખાસ કહેવાની કે, આર્થિક માહિતી મેળવીને આયોજન કરવાનું જે કામ પછીથી પરાણે કરવું જ પડતું હોય છે એ પહેલેથી કરી લીધેલું સારું. આર્થિક નિર્ણયો લેવાનું અગત્યનું કામ હોય છે.
આ કામમાં સૌથી પહેલાં બધા રેકર્ડમાંથી સદ્ગતનું નામ કઢાવી લેવું જરૂરી હોય છે. કવરિંગ લેટર સાથેનું મૃત્યુનું પ્રમાણપત્ર બૅન્ક, વીમા કંપની તથા રોકાણનાં અન્ય સ્થળોએ આપી દેવું. ઘણા લોકો જૂના નામે જ બૅન્ક અકાઉન્ટ તથા અન્ય રોકાણો ચાલતાં રાખવાનું પગલું ભરતા હોય છે, પરંતુ એવું ક્યારેય કરવું જોઈએ નહીં. હવે તો સરકારે આધાર કાર્ડ અને પેન કાર્ડને સાંકળી લેવાનું શરૂ કર્યું છે. મૃત્યુનું પ્રમાણપત્ર મેળવવા માટે પણ હવે આધાર કાર્ડ જરૂરી બનશે. આવી સ્થિતિમાં સંપૂર્ણ પારદર્શક કામકાજ કરવું અત્યંત જરૂરી છે.
Also read: આહારથી આરોગ્ય સુધીઃ ઔષધિય ગુણોવાળા થોર-કેકટસ
નામ કઢાવી નાખવાની ઔપચારિકતા પૂરી કર્યા બાદ કોઈ વિશ્ર્વાસુ વ્યક્તિનું નામ બૅન્ક અકાઉન્ટ તથા અન્ય રોકાણોમાં ઉમેરાવવું. તમારા ઉપરાંત અને તમારા વતી કોઈ વ્યક્તિ વ્યવહાર કરી શકે એ અગત્યનું હોય છે. એકલી વ્યક્તિની ગંભીર બીમારી વખતે આવી વ્યવસ્થા ઉપયોગી થાય છે. આની સાથે સાથે નોમિનેશન અને વસિયતનામામાં પણ આવશ્યક ફેરફારો કરાવી લેવા. આ ઉપરોકત વાતોમાંથી એકેયમાં આળસ કરવામાં આવે તો પછી વકીલો, નાણાકીય સલાહકારો, સરકારી ઑફિસો વગેરેને ઊંચી ફી કે નાણાં ચૂકવવાનો વારો આવી શકે છે. ટૂંકમાં આયુષ્યના 70-80ના દાયકામાં વધારે વળતરની નહીં, પણ આર્થિક વ્યવહારોમાં વધુ સરળતાની જરૂર હોય છે.